• 5-rasm. Kosinus o‘xshashligini aniqlovchi matematik formula
    		•

    Til va madaniyat amaliy filologiya




    Download 0,51 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet9/12
    Sana22.01.2024
    Hajmi0,51 Mb.
    #143201
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
    Bog'liq
    n.xudayberganov sh.hasanov til va madaniyat
    PDF Scanner 211223 9.14.43, MA`LUMOTNOMA
    Xususiyatlari. Kosinus o‘xshashligining eng diqqatga sazovor 
    xususiyati shundaki, u individual vektor o‘lchamlarini mutlaq emas, 
    balki nisbiy taqqoslashni aks ettiradi. Har qanday konstanta a va 
    vektor V uchun V hamda aV vektorlari maksimal darajada oʻxshashdir. 
    Shunday qilib, o‘lchov chastotasi mutlaq qiymatlardan muhimroq 
    bo‘lgan ma’lumotlar uchun mos keladi. Biroq, Jensen-Shannon, SED 
    va uchburchak divergensiya kabi axborot nazariyasiga asoslangan 
    so‘nggi o‘lchovlar hech bo‘lmaganda ba’zi kontekstlarda yaxshilangan 
    vaziyatda barqaror semantikaga ega ekanligi ko‘rsatiladi.
    Kosinus o‘xshashligi Evklid masofasi bilan bog‘liq 
    ekanini ham ta’kidlab o‘tish lozim. Vektorlar orasidagi Evklid 
    masofasi, ular ichidagi kvadrat qiymatlarning birlik yig‘indisining 
    normallashtirilgan holati sifatida aniqlanadi. [Connor, 2016]
    Kosinus o‘xshashligi quyidagi maxsus matematik formula 
    orqali aniqlanadi.

    5-rasm. Kosinus o‘xshashligini aniqlovchi matematik 
    formula
    Quyida matnlar faqat 2 so‘zdan tashkil topgan 2 xil matn va 
    ularda qatnashgan so‘zlarning soniga nisbatan 2 o‘lchamli dekart 
    koordinatalar sistemasida vektorlar sifatida tasvirlangan (berilgan 
    misol tasavvur qilish va tasvirlash oson bo‘lishi uchun tanlangan).
    1- matn: {ruchka, daftar, daftar, ruchka, daftar, ruchka, ruchka}
    2- matn: {daftar, ruchka, daftar, daftar, ruchka, daftar, daftar, 
    ruchka, ruchka, ruchka, ruchka, daftar, daftar, daftar} dan tashkil 
    topgan bo‘lsin. 
    So‘zlarni matnda uchragan o‘rinlariga nisbatan mos sonlar 
    bilan almashtiramiz va maxsus vektorlarni hosil qilib olamiz. 

    Tabiiy tilni qayta ishlashda so‘zlar orasidagi masofani aniqlash algoritmlaridan foydalanish
    79
    1- matnda 3 ta daftar va 4 ta ruchka uchragani bois, daftar 3 
    va ruchka so‘zi esa 4 soni bilan almashtiriladi hamda (3;4) nuqtasi 
    hosil qilinadi. Xuddi shunday usulda 2-matndan mos ravishda 
    (8;6) nuqtasi hosil qilinadi. So‘ngra koordinatalar boshiga nisbatan 
    vektorlar hosil qilinib, ular orasidagi burchak kosinusi hisoblanadi. 
    Kosinus o‘xshashligi = 
    ga teng.
    Bundan tashqari ko‘proq so‘zlardan tashkil topgan matnlar 
    orqali so‘zlarning takrorlanish darajalarini quyidagicha jadvalga 
    mos ravishda joylashtirib chiqiladi. 
    Hosil bo‘lgan so‘zlardan tashkil topgan setlar hosil qilinadi 
    hamda ular orqali umumiy kalit so‘zlarga ega to‘plam yasaladi. 
    Qiymatlarni maxsus vektorlarga aylantirish orqali yuqorida berilgan 
    formuladan foydalanib kosinus o‘xshashligi hisoblab chiqiladi 
    [https://www.itl.nist.gov]. 

    Download 0,51 Mb.
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




    Download 0,51 Mb.
    Pdf ko'rish