Zaharlanish – zaharli moddalar me‘da-ichak, nafas yo‗llari
orqali kirganda, teridan so‗rilganda, teri ostiga,
muskul orasiga, venaga yuborilganda ro‗y
beradigan kasallik holati.
Zaharli miqdor – tirik organizmga talafot yetkazishda ma‘lum
darajaga mos keladigan toksik moddaning
miqdoriy tasnifi.
Zaharli moddalar – turli xil shikastlovchi xossaga ega bo‗lib, teri,
ko‗z, nafas yo‗llari va o‗pka, me‘da-ichak yo‗li,
parenximatoz organlar, markaziy va perefirik
sistemasiga kuchli ziyon yetkazadi. Zaharli
moddalar turli xil agregat holatida suyuq-
tomchi, aerozol-tuman, bug‗, tutun holatida
qo‗llanilganda odamlar, hayvonlar va katta
hududlarni zararlaydi.
Zaharli o‘simliklar – tarkibida odam va hayvon organizmiga kuchli
ta‘sir etuvchi turli murakkab organik moddalari:
alkaloidlar, glikozidlar, smolalar, kumarinli
zaharlaydigan moddalar bo‗lgan o‗simliklar.
O‗simliklarning zaharli moddalari kuchli
fiziologik aktiv birikmalar bo‗lganligi sababli,
ularning ko‗pchiligi dorivor moddalar sifatida
meditsinada qo‗llaniladi.
Zaharli hayvonlar – raqibdan o‗zini himoya qilish uchun tanasida
zaharli moddalar bo‗lgan hayvonlar. Ularning
zahari maxsus bezlarda ishlab chiqiladi yoki
so‗lak, jinsiy bezlar sekretlarida, shuningdek,
197
to‗qima suyuqliklarida bo‗ladi.
Zilzila – biror tabiiy sabab bilan yer qobig‗ining larzaga
kelishi, yuqori qismining to‗satdan surilib
ketishi va yorilishi natijasida sodir bo‗lib,
qayishqoq
to‗lqinlar
ko‗rinishida
uzoq
masofalarga
yetib
boradigan
yer
osti
silkinishlari va yer yuzasi tebranishlari, yer
qimirlashi.
Zilzila
insonlar
halokati
va
keltiradigan iqtisodiy zararga ko‗ra tabiiy ofatlar
orasida birinchi o‗rinda turadi.
