|
-rasm. Tiristorning volt-amper xarakteristikasi
|
| bet | 49/125 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 4,71 Mb. | | #99646 |
Bog'liq ENG SO\'NGGI Birinchi qism tipografiya uchun (1)9.2-rasm. Tiristorning volt-amper xarakteristikasi
Ularning konsentrasiyasi yetarlicha bo’lgach, n2 o’tish to’g’ri ulanish holatiga keladi. Natijada n2 o’tishning qarshiligi yeng kichik bo’lib, tiristor ochiq (to’yinish) holatiga o’tadi. Bu uning turg’un ish rejimi bo’ladi. Yuqorida keltirilgan tiristorning ishdashini uning yekvivalent sxemasida tasavvur qilish qulay. Buning uchun uni p-n-p va n-p-nturdagi tranzistorlarning qo’shmasi deb qarash kerak.
Ko’rib chiqilgan ulanishdagi tiristor diod-tiristor yoki dinistor deb ataladi. Tiristorning yopiq holatidan ochiq halatga o’tishini faqat anod-katod orasidagi kuchlanishni o’zgartiribgina yemas, balki bazalardan birortasidagi tokni qisqa muddatga oshirish yo’li bilan ham amalga oshirish mumkin. Bu tokni boshqarish toki (Iu) deb ataladi. U tiristor qatlamlarida hosil bo’ladigan jarayonlarni o’zgartirmaydi. Faqat uning qayta ulash to’g’ri kuchlanishini kichraytiradi, xolos. Bunday tiristorlar triod-tiristor yoki trinistor deb ataladi. Uning volt-amper xarakteristikasi yoqoridagi rasmda ko’rsatilgan. U boshqarish tokining ortishi bilan qayta ulash to’g’ri kuchlanishi kichrayishini ko’rsatadi. Iu=I0 bo’lganda, xarakteristika diodning to’g’ri o’tish xarakteristikasiga aylanadi. I0- yassilanish toki deb ataladi.
Tiristor - to’rt qatlamli, ya’ni uchta p-no’tishli yarim o’tkazgich asbobdir. Unda turli xil o’tkazuvchan- likka ega qatlamlar ketma-ket ulanadi (9.3-rasm).
9.3- rasm. Tiristorning tuzilishi
Chetki p-qatlam - anod, n2-qatlam katod deb ataladi. Ichki p2 va n1 qatlamlar boshqaruvchi elektrod yoki baza deyiladi.
Baza qatlamlari bir xil bo’lmaydi: n - baza p - bazaga qaraganda qalinroq va qotishma miqdori ozroq qilib yasaladi. Natijada n2 p-n o’tishning to’g’rilash xususiyati juda yaxshi bo’ladi (teskari toki kichik, teskari qarshiligi yetarlicha katta).
Tashqi kuchlanish anod - katod oralig’iga qo’yilgan holni ko’raylik. Manbaning musbat qutbi anodga, manfiy qutbi katodga ulangan bo’lsin. Bunda kuchlanishning kichik qiymatlarida p1 va p2 p-n o’tishlar to’g’ri, n2 p-n o’tish esa, teskari yo’nalishda ulangan bo’ladi. Shuning uchun tashqi kuchlanishni to’liq n2 p-n o’tishga qo’yilgan deb qarash mumkin. U yopiq bo’lgani uchun tiristordan o’tadigan tok juda kam (teskari tokka teng) bo’ladi. Tiristorning qarshiligi ana shu yopiq p2 o’tish qarshiligi orqali xarakterlanadi.
Agar tashqn kuchlanish ortaboshlasa, qatlamlarda- gi tok o’tishi bilan boglik jarayonlar sifat jihatdan o’zgaradi. p2 o’tishdagi teskari tokiing biroz ortishi bilan har ikki bazaga asosiy bo’lmagan tok tashuvchilarning kirishi (tutilib qolishi) zo’rayadi. Masalan, R2-bazada kavaklar zichligi ortadi. Bu p2 o’tish potensial to’sig’ining kichrayishiga, ya’ni qarshiligi- ning kamayishnga olib keladi. Natijada tiristordan o’tadigan tok faqat teskari tokka emas, balki p2 o’tishga yetib kelgan bazalardagi asosiy bo’lmagan tok tashuvchilar tokiga xam boglnq holda orta boshlaydi (9.4-rasm, OA chiziq).
|
| |
