Pt4
|
Pt5
|
Pt6
|
4120,967
|
3209,359
|
2472,580
|
1885,655
|
1436,095
|
1073,949
|
5238,518
|
4079,694
|
3143,111
|
2397,019
|
1825,544
|
1365,190
|
6146,528
|
4786,841
|
3687,917
|
2812,502
|
2141,972
|
1601,822
|
6844,997
|
5330,800
|
4106,998
|
3132,105
|
2385,378
|
1783,848
|
7333,925
|
5711,572
|
4400,355
|
3355,826
|
2555,762
|
1911,265
|
7613,313
|
5929,156
|
4567,988
|
3483,667
|
2653,124
|
1984,075
|
7683,160
|
5983,552
|
4609,896
|
3515,628
|
2677,465
|
2002,278
|
7543,466
|
5874,760
|
4526,079
|
3451,707
|
2628,784
|
1965,873
|
7194,231
|
5602,780
|
4316,539
|
3291,906
|
2507,081
|
1874,860
|
6635,456
|
5167,613
|
3981,274
|
3036,224
|
2312,356
|
1729,240
|
6277,491
|
4888,834
|
3766,494
|
2872,428
|
2187,610
|
1635,952
|
Avtomobilning oldi yuzasini hisoblash.
Avtomobilning old yuzasi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
Yengil avtomobillari uchun
F=с[(Ha-h)*Ba]+n*h*Bш
Bu yerda:
h –old bamperdan yo’lgacha bo’lgan masofa, m (h= rст=0,316)
n –orqa ko’prikdagi (bitta) shinalar soni (2)
Bш –shina profilining eni, m (0,215)
с – yuzani to’ldirish koeffitsienti (0,78 yengil avtomobillar uchun, 1,0 yuk avtomobillari va avtobuslar uchun)
F=0,78[(1,455-0,316)*1,84]+2*0,316*0,215=1,77 m2
Havo qarshilik kuchini hisoblash.
Havo qarshilik kuchi quyidagi formula bo‘yicha umumiy holda aniqlanadi.
Pв = K F (Va ± Vsh)2
bu yerda: havo qarshilik koeffitsienti, (0.2)
avtomobilning oldi yuzasi, m2
shamolning tezligi,
Kurs ishini hisoblashda, qabul qilinadi, u holda
Havoning qarshilik koeffitsienti
Avtomobilni loyihalash davrida foydalanish uchun xar xil tipdagi avtomobillar havo qarshilik koeffitsientining havo hujum burchagi 00 ga teng vaqtdagi qiymatlari 7 – jadvalda keltirilgan.
7-jadval
Tar
tip
|
Avtomobil tipi
|
|
1.
|
Yengil avtomobillar
|
0,2 ....0,35
|
2
|
Avtobuslar
Kapotli komponovka
Vagon tipidagi
Komponovka
|
0,45 ....0,55
0,35 ....0,45
|
3
|
Yuk avtomobillari
Bortli
Furgon tipidagi kuzovlar
|
0,5 ....0,7
0,5 ....0,6
|
4
|
Avtosisterna
|
0,55 ....0,65
|
5
|
Avtopoezdlar
|
0,85 ....0,95
|
6
|
Poyga avtomobillar
|
0,15 ....0,2
|
Yuk avtomobili va avtopoezd uchun havo qarshiligi koeffitsienti
№
|
Yuk avtomobili va avtopoezd komponovkasi
|
|
1.
|
Kabinasi dvigatelning orqasiga o‘rnatilgan komponovkali va ustida teng yopilmagan bortli platformaga ega.
|
0,75 ....0,78
|
2
|
Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali va ustida teng yopilmagan bortli platformaga ega.
|
0,75 ....0,86
|
3
|
Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali tortuvchi avtomobil va ustida teng yopilmagan bortli platformadan iborat avtopoezd.
|
0,95
|
4
|
Kabinasi dvigatelning ustiga, o‘rnatilgan komponovkali tortuvchi avtomobil va ustida teng yopilgan yarim pritsepdan iborat egarli avtopoezd.
|
0,77 ...1
|
Uzatmalar qutisining oxirgi pog‘onasi uchun ni hisoblaymiz.
Hisoblash natijalari 8-jadvalda berilgan.
8-jadval
Oraliq qiymatlar
|
Pv6
|
0,1
|
12,13
|
0,2
|
48,50
|
0,3
|
109,13
|
0,4
|
194,00
|
0,5
|
303,13
|
0,6
|
436,51
|
0,7
|
594,14
|
0,8
|
776,02
|
0,9
|
982,15
|
1
|
1212,53
|
1,05
|
1336,81
|
Avtomobilning tortish balansi grafigi.
Avtomobilning tortish balansi deb, tortish kuchining avtomobil harakatiga qarshilik kuchlari bo‘yicha taqsimlanishiga aytiladi:
bu yerda: yo‘lning umumiy qarshilik kuchi.
inersiya kuchi.
Bu avtomobilning harakat davridagi differensial tenglamasi bo‘lib, uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri echib bo‘lmaydi, chunki bu tenglama chiziqli differensial teng-lama emas. Shuning uchun bu tenglamani grafik usulida, ya’ni tortish balansi grafigi orqali echamiz. Tenglamani echish jarayonida avtomobil tezligi deb qabul qilib, tezlanish esa nolga teng. Tortish balansi grafigini qurish uchun rahbar tomonidan qiyalik burchagi a va g‘ildirashga qarshilik koeffitsienti beriladi.
Yo‘lning umumiy qarshilik kuchi -
bu yerda: maksimal tezlikdagi yo‘lning umumiy qarshilik koeffitsienti.
Maksimal tezlikdagi ni qiymatini qo‘yib, yo‘lning umumiy qarshilik kuchini hisoblaymiz va uni tezlikka bog‘lab, tortish tavsifi grafigiga qo‘yamiz. (2-rasm).
Oxirgi pog‘onada hisoblangan Рy va Рv ning qiymatlarini bir biriga qo‘shib, olingan natijani grafikka masshtabda qo‘yamiz. (3-grafik). Qarshilik kuchlarining yig‘indisini egri chiziq bilan kesishgan nuqtasi shu berilgan yo‘l sharoiti uchun maksimal tezlik bo‘ladi (chizmada A nuqta).
Avtomobilning tortish xarakteristika grafigi. Tortish kuchini tezlikka bog‘lab, hamma uzatma uchun qurilgan grafik, avtomobilning tortish tavsifi grafigi deb aytiladi va u quyidagi ko‘rinishga ega (2-grafik)
2-grafik
Avtomobilning quvvat balansi
Avtomobilning quvvat balansi tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:
bu yerda: yetaklovchi g‘ildirakka olib kelingan quvvat;
yo‘lining umumiy qarshiligini yengish uchun sarflangan quvvat;
havo qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat;
inersiya kuchini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat.
Yetaklovchi g‘ildirakka olib kelingan quvvat
Hisoblangan ning qiymatlarini formulaga qo‘yib ning oraliq qiymatlarini hisoblaymiz.
Yo‘lning umumiy qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat
bu yerda: maksimal tezlikdagi yo‘lning umumiy qarshilik koeffitsienti.
Oxirgi uzatmaning tezliklarini formulaga qo‘yib va ni qiymatini hisoblaymiz.
Havo qarshiligini yengish uchun sarf bo‘ladigan quvvat -
Bu quvvat quyidagicha aniqlanadi:
Nv = k*F*Va3 /1000 , kVt
Yuqoridagi formulalar asosida hisoblashlarni bajaramiz. Natijani 9-jadvalga yozamiz:
Ny1 =2030*9,81*0,02*5,852/1000 = 2,33 kWt
Nv1 =0,2*1,77* 5,8523/1000 = 0,07 kWt
Nk1 = 4,81 kWt * 0,92 = 2,4 kWt
9-jadval
Nе [kWt]
|
Ny [kWt]
|
Nv [kWt]
|
Nv+Ny [kWt]
|
Nk [kWt]
|
6,83
|
2,33
|
0,07
|
2,40
|
6,29
|
17,37
|
4,66
|
0,57
|
5,23
|
15,98
|
30,57
|
6,99
|
1,92
|
8,91
|
28,12
|
45,39
|
9,32
|
4,54
|
13,87
|
41,76
|
60,79
|
11,65
|
8,87
|
20,52
|
55,93
|
75,73
|
13,99
|
15,33
|
29,31
|
69,67
|
89,16
|
16,32
|
24,34
|
40,66
|
82,03
|
100,04
|
18,65
|
36,33
|
54,98
|
92,04
|
107,34
|
20,98
|
51,73
|
72,71
|
98,75
|
110,00
|
23,31
|
70,96
|
94,27
|
101,20
|
109,27
|
24,47
|
82,15
|
106,62
|
100,53
|
Quvvat balansi grafigini qurish.
Yo‘lning umumiy qarshiligini yengishga sarf bo‘lgan quvvatni tezlikka bog‘lab, uning grafigini chizamiz (4- uzatma uchun)
va larni qo‘shib, ularni tezlikka bog‘lab grafigini ko‘ramiz. Olingan natija ni oxirgi nuqtasiga to‘g‘ri kelishi lozim.
3-grafik
Avtomobilning yonilg‘i tejamkorlik xarakteristikasi.
Yonilg‘i tejamkorlik xarakteristika deb har xil yo‘l sharoitda (ya’ni o‘zgarganda) soatiga sarflangan yonilg‘i va tezlik orasidagi bog‘lanish grafigiga aytiladi.
Kurs ishida yonilg‘i tejamkorlik xarakteristika grafigi berilgan avtomobilning to‘g‘ri uzatmasi uchun hisoblanadi va quriladi.
,
Bu yerda:
maksimal quvvatga to‘g‘ri keluvchi dvigatelning solishtirma yonilg‘i sarfi, g/kvt.soat;
karbyurator dvigatellar uchun 300...340 g/kvt.soat;
dizel dvigatellari uchun 200...260 g/kvt.soat;
yonilg‘ining solishtirma og‘irligi;
benzin uchun - 0,75g/sm3
dizel yoqilg‘isi uchun - 0,82g/sm3
𝜂T - Transmissiyaning f.i.k. (I bo‘limda qabul qilingan);
tirsakli valning burchak tezligi bilan solishtirma yonilg‘i sarfi orasidagi bog‘lanish koeffitsienti.
qiymatlari jadvaldan olinadi. nisbatni 0,1, 0,2...1 gacha olib ( nisbatning qiymatlari 1-bo‘limda hisoblangan) ni qiymatlarini hisoblaymiz.
dvigatel quvvatlarini ishlatish darajasi bilan solishtirma yonilg‘i sarfi orasidagi bog‘lanish koeffitsienti.
koeffitsientlar jadvaldan olinadi.
10-jadval
Dvigatel turi
|
|
|
|
|
|
|
Karbyurator
|
0,593
|
-0,85
|
1,257
|
2,91
|
-4,65
|
2,74
|
Dizel
|
0,5
|
-0,58
|
1,08
|
1,65
|
-2,3
|
1,66
|
Dvigatel quvvatidan foydalanish darajasi U quyidagicha aniqlanadi.
|
