• Gazlarda elеktr toki
    		•

    Turli muhitlarda elektr




    Download 0,8 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet6/7
    Sana16.12.2023
    Hajmi0,8 Mb.
    #120202
    1   2   3   4   5   6   7
    Bog'liq
    2 5249046430575757976

    *  
    2
    m
    E
    2
    e
    k


    2
    2
    0

    m
    eU

    U – ikki elеktrod orasidagi kuchlanish; 


    elеktronning maydon ta’sirida olgan tezligi. 
    * Diod termoelektron emissiya hodisasi tufayli ishlaydi.
    Termoelektr yurituvchi kuch (1821- yilda nemis fizigi T. Zeebek)– bir-birlari 
    bilan kontaktga keltirilgan, uchlarining temperaturalari turlicha bo’lgan turli 
    metallardan tuzilgan berk zanjirda vujudga keladigan EyuK.
    )
    (
    1
    2
    T
    T




    Bu yerda 
    α – differensial termolektr EYuK. 
    Gazlarda elеktr toki. 
    Barcha gazlar normal sharoitda yaxshi izolyator bo’ladi. Bunga sabab ularda 
    erkin harakatlanuvchi elеktr zaryadlarining yo’qligidir. Biroq biror sababga ko’ra 
    (masalan: issiqlik rentgen nurlari yoki radioaktiv nurlar) gazda erkin zaryadlar 
    paydo bo’lsa, u o’tkazgich bo’lib qoladi. Gaz elеktrni o’tkaza olishi uchun biror 
    usul bilan bitta yoki bir nechta elеktronni uzib olish kerak, bunda gazda erkin tok 
    tashuvchilar ionlar va elеktronlar hosil bo’ladi. Gazlarda ionlarning hosil bo’lishi 
    jaroyoni ionizatsiya deyiladi. Agar ionizator ta’siri to’xtatilsa elеktron va musbat 
    ionlar bir – biriga yaqinlashganda o’zaro qo’shilib yangi neytral atom hosil qiladi. 
    Bu jaroyon rekombinatsiya deyiladi. 
    1. Gaz razryadi- gazlardan elеktr toki o’tish jaroyoni. Gaz razryadi ikki xil 
    bo’ladi. Nomustaqil va mustaqil gaz 
    razryadi. 
    a) Nomustaqil gaz razryadi - gazda 
    faqat 
    tashqi ionizator ta’siri ostida sodir 
    bo’ladigan razryad.
    b) Mustaqil gaz razryadi - tashqi 
    ionizator ta’sirisiz sodir bo’ladigan 
    Diodning VAX. 

    razryad. 
    Gazlarda asosiy tok tashuvchilar musbat va manfiy ionlar hamda elеktronlardir. 
    2. Zarbdan ionlanish. Erkin yugurish yo’li davomida elеktron elеktr 
    maydoni ta’sirida olgan kinetik enеrgiya chiqish ishiga teng yoki undan katta 
    bo’lsa, elеktron atomni ionlashtiradi. 
    i
    A
    m

    2
    2

    A
    i
    – elеktronning chiqish ishi.


    qE
    qU
    m


    2
    2
    Elеktrodlar orasidagi potensiallar ayirmasining shu qiymatidan boshlab gaz 
    razryadi nomustaqildan mustaqil razryadga 
    o’tadi.
    3. 
    Gazdagi tok kuchining elektrodlar 
    orasidagi kuchlanishga bog‘lanishi(VAX). 
    Kuchlanish o`zining U
    c
    qiymatiga yetganda 
    zarb ta’sirida ionlashish boshlanadi. Natijada 
    tok kuchi keskin oshadi.
    4. Mustaqil razryad turlari. 
    a) Miltillama razryad - siyraklangan gazlarda 
    yuz beradi. Miltillama razryad musbat ionlar 
    katoddan urib chiqargan elektronlarning gaz 
    molekulalarini zarb bilan ionlashi tufayli hosil 
    bo‘ladi. Katod yaqinida bu elektronlar maydon ta’sirida endi tezlasha boshlagan 
    bo‘ladi. Molekulalarning uyg‘ongan holatdan normal holatga o‘tishida, 
    shuningdek, rekombinatsiyalanishida ko‘pincha energiya ko‘zga ko‘rinuvchi 
    yorug‘lik tarzida chiqishi mumkin, shuning uchun miltillama razryadda gaz 
    yorug‘lik chiqaradi. Bu nurlanishning rangi gazning tabiatiga bog‘liq bo‘ladi. Neon 
    solinsa – qizil, geliy solinsa – sariq, argon solinsa – ko`k rangda ko’rinadi. 
    Siyraklangan gazda ionlar konsentratsiyasi, shuningdek, neytral molekulalar soni 
    kam bo‘lgani uchun gazda ajraladigan energiya miqdori uncha katta bo‘lmaydi, 
    shuning uchun gazning nurlanishi sovuq nurlanishligicha qoladi. Hozirgi vaqtda 
    miltillama razryad turli gaz-yorug‘lik naylarida yorug‘lik manbayi sifatida keng 
    qo‘llaniladi. Kunduzgi yorug‘lik lampalarida razryad simob bug‘larida bo‘ladi. 
    Simob bug‘ining nurlanishi nayning ichki sirtiga qoplangan maxsus moddalar 
    (lyuminoforlar) qatlami tomonidan yutiladi. Yutilgan yorug‘lik ta’sirida 
    lyuminoforlar yorug‘lik socha boshlaydi va moddani tanlash yo‘li bilan 
    nurlanayotgan yorug‘lik tarkibini kunduzgi yorug‘lik tarkibiga yaqin keltirish 
    mumkin. Gaz-yorug‘lik naylaridan, shuningdek, reklama va dekoratsiya 
    maqsadlarida ham foydalaniladi. 

    Download 0,8 Mb.
    1   2   3   4   5   6   7




    Download 0,8 Mb.
    Pdf ko'rish