U. M. Matmusayev, M. Q. Qulmetov, T. A. Ochilov, T. A. Toytrova, J. R. Muxtarov metrologiya, stand artlash

г
2 .1 3 .7 -§ .T o ’q im a ch ilik g azlam aiarin i sinash uchu n ish latilad igan  
sta n d a rtla r
Gazlam a nam unasi-butun eni bo’yicha qirqilgan b o ’lak b o ’lib, laboratoriyada 
sinov ishlari uchun qo’llaniladi.
N am una-bo’laklardan qirqilgan kesimlar bo’lib, har bir laboratoriya tajriba 
usullari uchun alohida tayyorlanadi. N am una tanlash quyidagicha am alga oshiriladi.
N am una tanlash vaqtida gazlamaning chetki qismidan nam una olinmaydi. 
Nam unalar olishda tashqi nuqsonlar b o ’lmasligi, qirqib olishda yirtilib ketmasligi va 
har bir olingan nam una nomerlanishi shart.
GOST 3810-72 «Gazlam alardan namuna tanlash». Bu standart to ’qimachilik 
materiallaridan laboratoriya m ashg’ulotlari uchun namuna tanlashga m o’ljallangan.
GOST 3811-72 «Gazlam alam ing chiziqli o ’lchamlari va m assasini aniqlash 
uslubi». Bu standartda gazlamaning chiziqli o ’lchamlari, uzunligi, eni, chiziqli 
zichligi, lm 2 og’irligi, konditsion massasi, sirt zichligini aniqlash uslublari 
k o ’rsatilgan.
N am una uzunligi-tanda ipining boshlanishi va oxirgi qismi.
Nam una eni-arqoq ipining boshlanishi va oxirgi qismi.
1 pog.m dagi namuna m assasi-namuna massasining uzunligiga nisbati.
1 pog.m2 dagi namuna massasi-nam una massasining yuzasiga nisbati.
1 m2 dagi konditsion m assasi-lm 2 gazlamadagi berilgan konditsion namligi.
Gazlamadan namuna tanlash ishlari GOST 3810-72 standart bo’yicha amalga 
oshiriladi. Gazlama nam unasining chiziqli o ’lchamlarini aniqlashda chizg’ich va stol 
ishlatiladi. Stol uzunligi 3 m dan kam b o ’lmasligi kerak. Berilgan uchastkalarning 
xatoligi ± lm m bo’lishi shart. Stol usti tekis va silliq bo’lishi lozim. Sinash ishlarini 
olib borishdan oldin nam unalar GOST 10681-75 standart bo’yicha sun’iy iqlim 
sharoitida 24 soat saqlanishi shart. Gazlamaning uzunligi va enini aniqlashda 
namunaning 3 ta joyidan, boshidan, o ’rtasidan va oxiridan o ’lchash ishlari olib 
boriladi. Gazlamaning qalinligini tolshinomer asbobi yordam ida diagonal b o ’yicha 
boshidan, o ’rtasidan va oxiridan aniqlanadi. Chunki, materialni qirqish vaqtida 
noto’g ’ri qirqilgan b o ’lishi mumkin. Gazlam aning eni, uzunligini 0,1 
sm
184

aniqligigacha aniqlash shart. G azlam aning massasi tarozi yordam ida 0,01 g gacha 
aniqlikda tortiladi.
Zichlik-100 mm masofaga to ’g ’ri keluvchi tanda va arqoq y o ’nalishidagi iplar 
soni Gazlamaning zichligini aniqlash uchun chizg’ich, igna, qisqich, shablon, lupa 
ishlatiladi Gazlamaning zichligini aniqlashdan oldin uni GOST 10681-75 standart 
bo’yicha 24 soat sun’iy iqlim sharoitida saqlab turish kerak.

Download 8,02 Mb.