E sla b qolish uchun atam alar:
Tosh paxta, xrizotil-tosh paxta, yashil-tilla yonm aydigan tola, oqish harorati,
fraktsion tarkibi, piltali apparat, yuqori quti, tolaning o ’rtacha uzunligi, marka,
bo’lakli tosh paxta, uzun tolali tosh paxta, oraliq uzunlikdagi tosh paxta, fraktsiya
tarkibi b o ’yicha aniqlanadigan tosh paxta, tosh paxta ipi, aralash tosh paxta iplari.
176
2 13 6 -§.K im yoviy to la la r va iplarn i sinash u ch u n ish latilad igan
stan d artlar
K im yoviy tolalar shtapel tola, tanho iplar va birlamchi, ikkilamchi to ’da iplari
k o ’rinishida ishlab chiqariladi.
V iskoza tolasi v a ipi. V iskoza shtapel tolasi. Bu tola yigirish jarayoni va
buyum turlariga b o g ’liq b o ’lib, turli chiziqiy zichlikda va rar x il turda ishlab
chiqariladi. Undan tashqari
G OST 10546-80
standarta b o ’y ich a kesilgan, chiziqiy
zichligi
0,17; 0,31; 0,44; 0,56
teksda xom va b o ’yalgan k o ’rinishda ishlab chiqariladi.
Paxta ipi sanoatida toza shtapelli ip va paxta mm, chiziqiy zichligi 0,17-0,31
teksda viskoza shtapel tolasi, zig’ir va ju n sanoatida turli nominal uzunlikdagi 0,12;
0,31; 0,44; 0,56 teksda tolalar ipakchilik sanoatida nominal uzunligi 38, 60 va 65
mmetrli chiziqiy zichligi 0,17; 0,31 teksdagi tolalar ishlatiladi.
V iskoza tolasini sifatini barolash GOST-10546-80 standarta bo’yicha, amalga
oshiriladi va tashqi k o ’rinishi k o ’rsatkich xossalari tozaligi va boshqa k o ’rsatkichlari
bo’yicha 3ta navga b o ’linadi. U yoki bu tola navi sinash ishlari uchun to ’dadan
olingan namunalarning eng yom on k o ’rsatkichlari b o ’yicha aniqlanadi. Undan
tashqari GOST-10546-80 standartida turli ta'sirlarda bo’yoqning pishiqligi shartlari
belgilanadi: ro ’l va quruq ishqalanish, distirlangan suv va o ’tkir natriy suyuqligi.
Tolalaming rangi ta'm inlovchi va iste'molchi orasida kelishilgan rolda belgilanadi. Bu
ko’rsatkichlar tanro tolalam ing haqiqiy o ’rtacha uzunligining o g ’ish me'yoriga
nisbatan konditsion zichligining og’ishi, nisbiy mustarkamligi va uzayish bir oy
davomida tekshiriladi.
Viskoza shtapel ipi. Ikki uchli chiziqiy zichligi 12,5 dan 100 teksgacha bo’lgan
bittalik va eshilgan iplar keng k o ’lamda ishlab chiqariladi. U g ’altakda, qog’ozli
patronda, bobinada, tandalash valida, xom va bo’yalgan rolda ishlab chiqariladi.
Viskoza shtapel iplari ju n yoki pillaning taroqli yigirishda asosan paxta yigirishda
olinadi. Uning sifat ko’rsatkichlari ip sifati kabi barolanadi.
Kardali paxta yigirish tizimi b o ’yicha ishlab chiqarish viskozaning shtapel
tolalaridan ipning mustarkamligini risoblash uchun V.A. Usenko tolaning qator
177
imkoniyatli xarakterini hisobga olgan rolda formulani tak lif etdi. Bu formula
b o ’yicha viskoza shtapel tolasining mustarkam ligi quyidagicha hisoblanadi.
bu erda: P-shtapel tolaning o ’rtacha mustahkamligi;
T va TT-tola va iplaming bog’liq chiziqiy zichligi;
H0-texnologik jarayon ko’rsatkichi b o ’lib, u 2,5-3,5 ga teng;
n-ip k o ’ndalang kesimidagi tolalar soni;
z-tuzatish koeffitsienti bo’lib, tolaning shtapel m assa uzunligi L Sh ga ta'sir
/M uzatish koeffitsienti b o ’lib, uzunligi bo’yicha tolaning tekisligiga ta'sir etish
hisobiga olinadi;
к-tuzatish koeffitsienti bo’lib, eshilishga ta'siri hisobiga olinadi, haqiqiy va
kritik eshilish koeffitsientining farqlanishi bo’yicha aniqlanadi ( a x - a K =-50 к=0,8 да,
a x - a K =50 к=0,87).
Viskoza to ’da ipi ikki gururga b o ’linadi. Birinchi guruhga to ’quvchilik, trikotaj
va boshqa ishlab chiqarishda ishlab chiqarilgan kichik chiziqiy zichlikdagi ip.
GOST 8871-84 standarti b o ’yicha viskoza to ’da iplari chiziqiy zichligi 8,4
teksdan 33,3 teksgacha hamda 18 dan 65 gacha to ’dadagi tanro iplar soni bilan ishlab
chiqariladi.
T o’quvchilik, trikotaj va attorlik ishlab chiqarishda k o ’pincha chiziqiy zichligi
29 teksgacha iplar ishlatiladi. C hiziqiy zichligi 33,3 teksli y o ’g ’on iplardan kord
iplari ishlab chiqariladi. Bu iplaming standarti uchta nav bilan oliy, I va II barolanadi.
Viskoza to ’da iplari bir konusli bobinada 2-2,4 kg krestli o ’rash massasi bilan
birgalikda etkazib beriladi. K o ’pincha q o ’shilgan bir qancha navlar uchun me'yoriy
k o ’rsatkich belgilanadi.
B o’yalgan to ’da iplari 1-2 kgli massada bobinada krestli o ’rashda ishlab
chiqariladi va ular gazlama, trikotaj, attorlik buyumlari ishlab chiqarishga jalb etiladi.
Iplam ing o ’rtacha egilishi 90-130 e/m.
178
|
