306
Tizim tahdidlari (System Threats)
Tizim tahdidlari - bu tizim xizmatlarini suiste’mol
qilish va
tarmoq ulanishlari bo‘lib, foydalanuvchi uchun muammolar
tug‘diradi.
Chuvalchanglar
(Worms) - bu tizim resurslaridan yuqori
darajada
foydalanib, tizimning ish faoliyatini pasaytiradigan jarayon.
Chuvalchang jarayoni bir nechta nusxalarni keltirib chiqaradi,
ularning har biri tizim resurslaridan foydalanadi va boshqa barcha
jarayonlar kerakli resurslarni olishiga xalaqit beradi.
Jarayon qurtlari
hatto butun tarmoqni o‘chirib qo‘yishi mumkin.
Portni skanerlash
(Port scanning) - bu buzg‘unchi tizimga
hujum qilishi uchun tizimning zaifliklarini
aniqlaydigan mexanizm
yoki vositadir.
Xizmat ko‘rsatishni rad etish
(Denial of Service) - xizmat
ko‘rsatishni rad etish odatda foydalanuvchiga
tizimdan qonuniy
ravishda foydalanishga imkon bermaydi. Masalan, agar brauzer
tarkibidagi sozlamalarga hujum qilinsa xizmat ko‘rsatish rad etilsa,
foydalanuvchi Internetdan foydalana olmaydi.
8.3. Operatsion tizimning himoya vositalari va dasturlari
Xavfsizlikni ta’minlashga tizimli yondashuv
Vosita va harakatlar:
etik-ahloqiy (mamlakatda hisoblash
vositalarini tarqatish
bilan bog‘liq xatti-harakatlar me’yorlari);
qonuniy
(axborotdan
foydalanishni
tartibga
soluvchi
qonunlar, hukumat qarorlari va tartiblarni buzganlarga ko‘riladigan
choralar);
ma’muriy (axborot xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan
tashkilot yoki ishlab chiqarish ma’muriyatini qabul qilgan hatti-
harakatlar);
psixologik;
jismoniy, fizik (tarqalishdan
himoyalash uchun binoni
ekranlashtirish, qo‘yilgan apparatni ishchi holatini va unda «juchok»
lar borligini tekshirish, tashqi kuzatish vositalari va qurilma,
kompyuter bo‘limiga kirishni cheklash va boshqalar);
307
tarmoqda himoyalash imkonini beruvchi
apparat va dasturiy
vositalarni o‘rnatish (tarmoq xavfsizligi xizmatlari, tizim himoyasini
ta’minlovchilari, misol
uchun kirishni nazorat qilish, audit,
ma’lumotlarni shifrlash, antivirus himoyasi,
autentifikatsiya va
avtorizatsiya jarayonlarini, tarmoq trafikini nazorati).
