• Troyan Otlari
  • Dasturiy tahdidlar (program threats)




    Download 3,88 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet184/253
    Sana18.05.2024
    Hajmi3,88 Mb.
    #242375
    1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   253
    Bog'liq
    5OfV58kCMfx51CyXWMAb2yRfaqPrL3Ub5oRCsjhh

    Dasturiy tahdidlar (program threats) 
    Operatsion tizim jarayonlar va yadro ko‘rsatmalarga muvofiq 
    berilgan vazifani bajaradi. Agar foydalanuvchi dasturi ushbu jarayonni 
    zararli ishlarni bajarishga majbur qilsa, u "Dasturiy tahdid" deb 
    nomlanadi. Dasturiy tahdidning keng tarqalgan namunasi bu 
    kompyuterda o‘rnatilgan dastur bo‘lib, foydalanuvchi ma’lumotlarini 
    saqlash va xakerga tarmoq orqali yuborish imkoniyatini beradi. 
    Quyida ba’zi ma’lum dasturiy tahdidlarning ro‘yxati keltirilgan.
    Troyan 
    Otlari
    (Trojan 
    Horse). 
    Ko‘pgina 
    tizimlarda 
    foydalanuvchilar 
    tomonidan 
    yozilgan 
    dasturlarni 
    boshqa 
    foydalanuvchilar 
    tomonidan 
    bajarilishiga 
    imkon 
    beradigan 
    mexanizmlar mavjud. Agar ushbu dasturlar ijrochi foydalanuvchiga 
    kirish huquqini beradigan domenda ishlasa, boshqa foydalanuvchilar 
    ushbu huquqlardan yomon maqsadlarda foydalanishlari mumkin. 
    Masalan, matn muharriri dasturi tahrirlanadigan faylni qidirish uchun 
    ba’zi kalit so‘zlar kodini o‘z ichiga olishi mumkin. Agar ular topilsa, 
    butun faylni matn muharriri yaratuvchisi uchun mavjud bo‘lgan 
    maxsus joyga ko‘chirish mumkin. O‘z kod segmenti muhitini 
    suiste’mol qiladigan kod segmenti troyan oti deb nomlanadi. Troyan 
    otlari asosan internet tarmog‘i orqali tarqaladi. Ko‘pincha UNIX 
    tizimlarida uchraydigan uzoq qidiruv yo‘llari troyan ot muammosini 
    yanada kuchaytiradi. Qidiruv yo‘li noaniq dastur nomi ko‘rsatilganda 
    qidirish uchun kataloglar to‘plamini ro‘yxatlaydi. Qidiruv yo‘li shu 
    nomli faylni qidiradi va fayl bajariladi. Ushbu qidirish yo‘lidagi 
    barcha kataloglar xavfsiz bo‘lishi kerak, aks holda troyan 
    foydalanuvchi yo‘liga kiritilishi va tasodifan ishga tushirilishi 
    mumkin.
    Troyan otining varianti - bu kirish dasturini emulyatsiya 
    qiladigan dastur. Shubxalanmagan foydalanuvchi terminaldan tizimga 
    kirishni boshlaydi va unga parolni noto‘g‘ri kiritganligi to‘g‘risida 
    xabar beradi. U qaytadan tizimga kirishga urinadi va kirish 
    muvaffaqiyatli amalga oshiriladi. Shunday qilib, uning autentifikatsiya 
    kaliti va paroli o‘g‘ri terminalda qoldirgan kirish emulyatori 
    tomonidan o‘g‘irlanadi. Emulyator parolni saqlab qo‘yadi, kirish 


    303 
    xatosi haqidagi xabarni chop etadi va chiqadi. Keyin foydalanuvchiga 
    haqiqiy kirish so‘rovi taqdim etiladi. Agar operatsion tizim interfaol 
    seans oxirida foydalanish to‘g‘risidagi xabarni chop etsa yoki barcha 
    zamonaviy Windows operatsion tizimlarida ishlatiladigan control-alt-
    delete kombinatsiyasi kabi nazoratsiz belgilar ketma-ketligidan 
    foydalansa, ushbu hujum turini yo‘q qilish mumkin. Troyan otining 
    yana bir varianti - josuslarga qarshi dastur. Ba’zida josuslik dasturi 
    foydalanuvchi o‘rnatishni tanlagan dasturga hamroh bo‘ladi. 
    Ko‘pincha bu bepul dasturlar yoki sinov asosida taqdim etiladigan 
    bepul dasturlar bilan birga keladi, lekin ba’zida bu tijorat dasturlarida 
    ham kiritiladi. Ushbu dasturlar o‘rnatilgandan so‘ng foydalanuvchi 
    tizimidan kerakli ma’lumotlarni to‘playdi va kerakli manzilga 
    yuboradi. 
    Ushbu 
    jarayon 
    foydalanuvchi 
    josuslik 
    dasturini 
    aniqlaguncha davom etadi. 

    Download 3,88 Mb.
    1   ...   180   181   182   183   184   185   186   187   ...   253




    Download 3,88 Mb.
    Pdf ko'rish