Masalaning qo’yilishi: Nazorat eritmasidagi ishqor massasini atsidometrik titrlab aniqlash, quruq preparat tarkibida NH4Cl massa foizini aniqlash, eritmadagi kislota massasini potentsiometrik usulda titrlab aniqlash, noorganik dori moddalar tahlili (karbon kislota, ularning tuzlari), konsentrlangan eritmalar, quruq moddalardan foydalanib miksturalar tayyorlash.
Ishni bajarish uchun namuna
Alkalimetrik titrlash uchun 200 sm3 0,1 N NaOH eritmasini tayyorlash.
Quruq ishqor standart modda talablariga javob bermasligi (xavodan СO2 gazi yoki namlikni yutib, massasi o’zgarib qolishi) sababli uning eritmasini aniq tortim bo’yicha tayyorlab bo’lmaydi. Shuning uchun ishqorni titrant eritmasi, zichligi areometrda aniqlangan va tegishli foiz konsentratsiyasi jadvaldan olingan, konsentrik eritmasini suyultirib tayyorlanadi.
Atsidimetrik titrlash uchun 100 sm3 0,1 N H2SO4 eritmasini tayyorlash. Konsentrik sulfat kislota (suvga o’ch) gigroskopik, standart modda talablariga javob bermasligi sababli, uning eritmasi ham ishqor eritmasi kabi tayyorlanadi.
Tayyorlangan ishqor eritmasini shovul kislotasining standart eritmasi bo’yicha standartlash
Asosiy reaksiya:
H2C2O4 + 2NaOH Na2C2O4 + 2H2O
Ekvivalent nuqtada xosil bo’lgan kuchsiz kislotaning tuzi qisman gidrolizlanishi sababli kuchsiz ishqoriy muxitni hosil qiladi. Fenolftaleinning titrlash ko’rsatgichi (pT=9), metiloranjning titrlash ko’rsatkichi (pT=4) ga nisbatan ekvivalent nuqtaning pH qiymati 8,4 ga yaqin bo’lgani sababli, ayni holda fenolftalein qo’llanadi.
Tayorlangan sulfat kislota eritmasini ishqor eritmasi bilan standartlash
Asosiy reaksiyasi:
2NaOH + H2 SO4 → Na2SO4+2H2O
Kuchli kislota kuchli asos (ishqor) bilan titrlanganda titrlash sakramasi pH=4 dan 10 gacha keskin o’zgarib, ekvivalent nuqtasi neytrallik chizig’i pH=7 ga to’g’ri keladi, ya'ni muhit neytral bo’ladi. Bunday holatda рT si 7 dan kichik bo’lgan indikatorlardan foydalanish ma'qul, chunki ular havodagi СO2 gaziga sezgir emaslar. Ayni xolda metiloranjni indikator sifatida qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Metodni amalga oshirish bosqichlari:
Kerakli xajmda ishqorni konsentrik eritmasini suyultirib, 0,1 ekvimol eritmasini tayyorlash.
Sulfat kislotaning konsentrik eritmasini suyultirib, 0,1 ekvimol eritmasini tayyorlash.
Tayyorlangan taqribiy konsentratsiyali ishqor eritmasini standartlash.
Tayyorlangan taqribiy konsentratsiyali sulfat kislota eritmasini standartlash.
Nazorat savollari
Indikatorning rang o’zgarishi oralig’i va titrlash ko’rsatkichi
Titrlash sakramasida ekvivalent nuqta qaerda joylashgan?
Indikator tanlash qoidasi
Titrlash egri chizig’ini tuzishdan maqsad nima?
Nazorat eritmasidagi NH4OH ning miqdoriy taxlili
“Charxpalak”
№
|
NH4OH ning miqdoriy taxlili uchun
|
1
|
2
|
3
|
1.
|
Titrant:
A) KOH
B) HCl
|
|
|
|
|
|
|
2
|
Titrlash usuli:
A) alkalimetriya
В) atsidimetriya
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
Titrant-
A) byuretkada
В) titrlash kolbada
|
|
|
|
|
|
| |
4.
|
Indikator:
A) metiloranj
В) fenolftalein
|
|
|
|
|
|
| |
5.
|
Indikatorning rang o‘zgarishi:
A) sariqdan zarg‘aldoqqa
В) rangsizdan pushtiga
С) pushtidan rangsizga
D) qizildan sariqqa
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
6.
|
NH4OH massasini hisoblash:
A) m=ЭNH4OH NHClVHCl| ⁄ 1000
B) m= ЭNH4OH N NH4OH V NH4OH ⁄ 1000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
11-amaliy mashg`ulot: Ishchi eritmalar (titrant) NaOH va H2SO4 ishchi eritmalarini standartlash. Nazorat eritmasidagi Na2CO3 va NaHCO3 massasini aniqlash
Ishdan maqsad: Atsidimetrik titrlash usuli bilan nazorat eritmasidagi karbonat va bikarbonat tuzlari aralashmasi, ishqor hamda karbonatlar aralashmasidan ularning miqdorini 2 xil indikator qo’llab aniqlashni o’rgatish.
Mavzuning qo`yilishi: Natriy bikarbonat, natriy salitsilatning miqdoriy tahlili. Karbon kislota va ularning tuzlari tahlili, miqdoriy taxlilni konduktometrik, amperometrik titrlash usullarida qo`llaniladi.
Ishni bajarish uchun namuna
Nazorat eritmasidagi karbonat va bikarbonat tuzlari aralashmasini, konsentratsiyasi aniq bo’lgan kislota eritmasi bilan 2 xil indikator yordamida titrlab, ularning massasini aniqlash.
Ishqor tarkibidagi NaOH, Na2CO3 ni massasini atsidimetrik titrlab, aniqlash.
Karbonatlar aralashmasini kuchli kislota bilan titrlash egriligining mohiyati.
Indikator titrlash ko’rsatkichi va titrlash sakramasi pH qiymatlari orasidagi bog’liqlik.
Kuchsiz kislotalarni titrlash usullari (H3PO4, H3BO3, H2CO3).
Indikator xatoliklarining turlari, mohiyati
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
Karbonat va bikarbonat tuzlari aralashmasidan ularning massalarini aniqlash. Kislota-asos titrlash usuli bilan kuchsiz kislota tuzlari aralashmasini miqdoriy tahlil etish mumkin.
Karbonat kislota tuzi hamda kuchli kislota o’rtasidagi reaksiya bosqich bilan boradi:
2Na2CO3 + H2SO4 2NaHCO3 + Na2SO4
2NaHCO3 + H2SO4 Na2SO4 + 2H2CO3
Tenglamadan, Na2CO3 avval NaHCO3 ga aylanadi, bunda eritmaning pH 11,6 dan 8,31 gacha kamayadi. So’ng, NaHCO3 ning hammasi H2CO3 ga o’tguncha H2SO4 bilan reaksiyaga kirishadi va pH 8,31 dan 3,85 gacha o’zgaradi.
Na2CO3 ni birinchi ekvivalent nuqtasi (pH=8,31) gacha fenolftalein indikatori (pH=9) yoki katta aniqlik bilan ikkinchi ekvivalent nuqtasi (pH=3,85)gacha metiloranj indikatori (pT=4) bilan titrlab, miqdoriy aniqlash mumkin. Bundan karbonat va bikarbonatlar aralashmasining miqdoriy tahlilida foydalanish mumkin.
Na2CO3 va NaHCO3 aralashmasi kislota bilan f/f ishtirokida titrlanganda Na2CO3 ning yarmi titrlanadi. Sarf bo’lgan kislotaning hajmi V1 sm3. Keyingi titrlashda esa m/o ishtirokida qolgan karbonatning yarmi va bikarbonatning hammasi titrlanadi. Ikkala indikator ishtirokida sarf bo’lgan kislotaning hajmi V2 sm3.
Karbonatni titrlash uchun sarf bo’lgan kislotaning hajmi - 2V1, bikarbonat uchun V2-2V1, bo’ladi.
Nazorat savollari
Eritmadagi Na2CO3 miqdorini bitta indikator bilan to’liq titrlab yoki 2 xil indikator yordamida bosqichli titrlab aniqlash mumkin. Qaysi usulning xatoligi kam, javobni izohlang.
Qoldiqni titrlash usuli qanday?
Titrlash sakramasida ekvivalent nuqta qayerga joylashgan?
Qanday modda eritmalarini kislota-asos usulida to’g’ridan-to’g’ri tirlab miqdorini aniqlash mumkin emas?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
12-amaliy mashg`ulot: Quruq preparatdagi NH4Cl massa ulushini aniqlash
Ishdan maqsad: Quruq preparatdagi asosiy modda foizini, biologik ob'ekt va dorivor preparatlarda kislota, asoslar miqdorini aniqlashni o’rgatish
Mavzuning qo`yilishi: Kation yoki anion bo’yicha gidrolizlanuvchi tuzlar miqdorini kislota-asos titrlash usulida aniqlash mumkin. Noorganik dori moddalarning tahlili (vodorod peroksidi, bor, bariy, magniy, kaltsiy, rux, temir birikmalari). Aromatik kislota tahlili. Kimyoviy-toksikologik tadqiqotlarda ba'zi anionlarni aniqlashda qo`llaniladi.
Ishni bajarish uchun namuna
Quruq tuz tarkibidagi NH4Cl massa ulushini aniqlash. Kuchsiz asosning xlorid, sulfat, nitratli tuzlari shu tuzga muvofiq keladigan asosning dissotsilanish doimiysi etarli darajada kichik (K≤10-9) bo’lgandagina, ularni ishqor bilan bevosita titrlab miqdorini aniqlash mumkin. Ammoniy tuzlarini ishqor bilan bevosita titrlash mumkin emas, chunki titrlash egri chizig’ida keskin o’zgarish ro’y bermaydi. Shu sababli, titrlashni bilvosita yo’llar bilan olib boriladi.
Ammoniy tuzi eritmasiga ortiqcha formalin qo’shib, barcha ammoniy ionlari urotropin holiga o’tkaziladi.
4 NH4Cl + 6CH2O = (CH2)6N4 + 4HCl + 6H2O
Mahsulot (NH4Cl miqdoriga ekvivalent miqdorda hosil bo’lgan kislota) ishqor eritmasi bilan titrlanadi:
HCl + NaOH = NaCl + H2O
Bu usul nihoyatda aniq va qulay hisoblanadi.
NH4Cl dan 0,1 N 250,00 sm3 eritma tayyorlash uchun tortim xisoblanadi:
0,1 · 250 · 53,5
a NH4Cl = = 1,3g ЭNH4Cl = M =53,5
1000
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
Quruq preparatdagi NH4Cl massa ulushini aniqlash uchun uning 0,1 ekvimol erimtasini aniq tortim bo’yicha tayyorlash.
Tayyorlangan eritma alikvot hajmini titri aniq bo’lgan ishqor eritmasi bilan mahsulotni titrlash usulida aniqlash.
Tuz tarkibidagi NH4Clning massa ulushini, natijaning ishonch chegarasini hisoblash.
Nazorat savollari
Kuchsiz kislota, asoslarni bevosita titrlab, miqdorini aniqlash mumkinmi?
Kislota-asosli indikatorlar nima?
Mahsulotni titrlash usulining qo’llanilishi.
Tortimdagi NH4Cl massa ulushini aniqlash uslubi
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
13-amaliy mashg`ulot: Redoksimetriya: Permanganometrik titrlash. Ishchi eritma tayyorlash va standartlash. Mor tuzi tarkibidagi Fe(II) massasini aniqlash. Masala echish 
Ishdan maqsad: Hajmiy tahlilning oksidlanish-qaytarilish turlaridan permanganatometrik titrlash xaqida mukammal ma'lumot berib, titrant eritmasini tayyorlab, konsentartsiyasini aniqlashni o’rganish
Mavzuning qo`yilishi: Tirik organizmda kechadigan biokimyoviy jarayonlarning ko’pchiligi oksidlanish-qaytarilish jarayonlaridir, shuning uchun tibbiyot amaliyotida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining borish qonuniyatini o’rganish va ularni biologik tizimlarga tatbiq etish zarur.
Permanganatometrik titrlash usuli bilan turli biologik ob'ektlardagi qaytaruvchilar miqdorini aniqlash mumkin. Titrant eritmalari tayyorlash, titrini aniqlash (KMnO4). Noorganik moddalar (vodorod peroksidi, temir birikmalari) tahlilida katta ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
5% li KMnO4 eritmasidan 150 sm3 0,1 N ishchi eritmasini tayyorlash. KMnO4 boshlang’ich moddalarga qo’yilgan talablarga javob bermagani sababli (yorug’lik va issiqlik ta'siriga beqaror, tezda parchalanadi, qaytaruvchilar ta'sirida tarkibi o’zgaradi) uning taqribiy 0,1 ekvimol ishchi eritmasi 5% eritmasidan suyultirib tayyorlanadi.
Tayyorlangan taqribiy konsentratsiyali KMnO4 ishchi eritmasini shovul kislotasi bo’yicha standartlash. KMnO4 eritmasi konsentratsiyasi boshlang’ich modda bo’lgan shovul kislotasining standart eritmasi yordamida aniqlanadi:
2KMnO4 + 5H2C2O4 + 3 H2SO4 2MnSO4 + K2SO4 + 10CO2 + 8H2O
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
KMnO4 titrant eritmasini, uning 5% li quyuq eritmasini suyultirib tayyorlash
Tayyorlangan titrant eritmasini shovul kislotasi eritmasi bo’yicha standartlash
Eng muxim oksidlovchi va qaytaruvchilar
Redoks juftlarning standart va muvozanat potentsiallari xaqida tushuncha va ular asosida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarini tuzish qoidasi
Redoksimetrik titrlash usullari tasnifi
Reaksiyalarga qo’yilgan talablar
Titrlash indikatorlari
Nazorat savollari
1. Redoksimetrik titrlash turlari va qo’llanilishi
2. H2C2O4·2H2O eritmasini KMnO4 bilan titrlaganda titrantning birinchi tomchilarining rangi sekin o’zgaradi. Nima uchun?
3. Nima uchun titrimetrik tahlilda ko’pincha kislotali muhitda permanganat bilan oksidlash reaksiyalari qo’llaniladi?
4. KMnO4 dan standart eritmani aniq tortim bo’yicha tayyorlab bo’ladimi?
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
14-amaliy mashg`ulot: III TEST. Kompleksonometriya. MgSO4·7H2O va Trilon B eritmalarini tayyorlash va standartlash. Suvning umumiy qattiqligini aniqlash
Ishdan maqsad: Kompleksonometrik titrlash xaqida tasavvur berib, eritma tayyorlash va uni standartlash bo’yicha orttirilgan malakalarni mustahkamlash.
Mavzuning qo`yilishi: Kompleksonometrik titrlash eritmadagi ishqoriy er metallari va boshqa qator og’ir metallar miqdorini aniqlashning sodda va qulay usuli bo’lib, kalsiy xlorid suyuq dorisini chinligini, suv qattiqligini aniqlash, qo’rg’oshin, rux kabi ionlar miqdorini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
250 sm3 0,05 N MgSO4·7H2O standart eritmasini tayyorlash. Tortim xisoblanadi
Э MgSO4·7H2O = M /2
Avvalgi ishlarda bayon etilganidek taqriban 1,5 g tortim apteka tarozisida olingach, stakanchaga solib texnik elektron va analitik tarozilarda tortilib aniq massasi yozib olinadi.
Quruq moddadan 0,05 N trilon B eritmasidan 150 sm3 tayyorlash. Quruq EDTA standart moddalar uchun qo’yilgan talablarga javob bermasligi sababli ishchi eritma taqribiy tortimni oddiy idishda eritib tayyorlanadi.
Apteka tarozisida 1,4 g quruq EDTA kompleksonidan tortib olib toza idishga solinadi va 150 sm3 distillangan suvda chayqatib eritiladi. Idish sirtiga eritmaning nomi yozib qo’yiladi.
Titrant trilon B eritmasini standart MgSO4·7H2O eritmasi bilan standartlash. Standart MgSO4 eritmasi bufer aralashmasi ishtirokida (pH=8-10), xromogen qora indikatori qo’shilgach, hosil bo’lgan qizil rang ko’k rangga o’tguncha EDTA eritmasi bilan bevosita titrlanadi.
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
MgSO4·7H2O standart va Trilon B eritmasini tayyorlash
EDTA titrant eritmasini standartlash
Suvning umumiy qattiqligini aniqlash. Tarkibida Ca+2 va Mg+2 ionlari bo’lgan suv qattiq suv deyiladi. Suvning umumiy qattiqligi bir litr suvdagi Ca+2 va Mg+2 ionlarining milligramm ekvivalenti bilan ifodalanadi.
Tahlil uchun suvning aniq hajmi olinib, undagi kaltsiy va magniy ionlarining miqdori kuchsiz ishqoriy sharoitda EDTA eritmasi bilan titrlab aniqlanadi. Reaksiya tenglamalari:
 Me2+ + HJnd2-+NH4OH MeJnd- + H2O + NH4+
Titrlash reaksiyasi:
Me2+ + [HY]3- + 2NH4OH [MY]2- + H2O + NH4+
Titrlashning oxirgi nuqtasida:
MeJnd - + [HY]3- [MeY]2- + HJnd 2-
qizil-binafsha ko’k
Nazorat savollari
Komplekson III va uning kompleksonati grafik formulalarini yozing.
Xromogen qora deprotonlashgan va metall ionini biriktirgan birikmalarini grafik formulalari va ranglarini ko’rsating
Kompleksonometrik titrlash ammiakli bufer (pH=8-10) sharoitida olib borishning sababi nima?
Standart, titrant eritmalarini tayyorlash va standartlash
Suvning muvaqqat va doimiy qattiqligi va yumshatish yo’llari. Suvni qattiqlik bo’yicha ko’rsatkichlari.
Suvning umumiy va magniyli qattiqligi. Suv qattiqligini o’lchash birligi.
Kompleksonometrik titrlash farmatsevtik tahlilda qanday maqsadlarda qo’llaniladi?
Kompleksonometrik titrlash egrisi va titrlash sakramasiga ta'sir etuvchi omillar.
Mustaqil yechish uchun masalalar
CaCO3 ning 0,1045g tortimini titrlash uchun 21,06 sm3 EDTA eritmasi sarflandi. Titrantning molyar konsentratsiyasi va СaO bo’yicha muvofiqlik titrini hisoblang. (0,0496 mol/dm3 va 0,002780 g/ sm3)
500 sm3 0,0200 M eritma tayyorlash uchun necha gramm EDTA·2H2O kerak?(3,7g)
NiCl2 eritmasini titrlash uchun 0,05115 M komplekson (III) eritmasidan 20,45 sm3 sarflandi. Eritmadagi tuz massasini hisoblang (135,6 mg)
Xlorid ionlarini kompleksonometrik titrlash uchun natriy xlorid bilan reaksiyaga kiruvchi Hg(NO3)2 ekvimolyar massasini hisoblang. (163,30 g/mol)
25,00 sm3 simob (II) nitrati erimtasiga mo’l (ortiqcha) magniy kompleksonati qo’shildi. Ajralib chiqqan magniy ionlarini titrlash uchun 0,05145 M EDTA erimtasidan 22,45 sm3 sarf bo’ldi. Dastlabki Hg(NO3)2 eritmasini a) molyar konsentartsiyasi; b) massa konsentratsiyasi; c) xloridlarni titrlash uchun ekvimolyar konsentratsiyasi va d) xlorid ioni bo’yicha muvofiqlik titrini hisoblang. ( a) 0,04620 m, b) 15,00 g/ dm3, c) 0,0924 m, d) 0,003276 g/ sm3
Tarkibida rux bo’lgan 0,9003 g ma'dan (ruda) eritilib titrlanganda 0,1015 M EDTA eritmasidan 19,51 sm3 sarf bo’ldi. Ma'dan tarkibidagi ruxning massa ulushini hisoblang. (14,30%)
Vismut nitrati asosli tuzini kompleksonometrik tahlili uchun uning 0,1110 g tortimidan 200 sm3 eritma tayyorlandi. Shu erimtani titrlash uchun Bi2O3 bo’yicha titrimetrik omili 0,01165 g/ sm3 bo’lgan EDTA eritmasidan 7,55 sm3 sarf bo’ldi. Tahlil qilingan preparatda Bi2O3 massasi va foiz miqdorini hisoblang. (0,0880 g, 80%)
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
15-amaliy mashg`ulot: 2-opaliq baholash. Tahlilni optik usullari Fotoelektrokolorimetriya. Eritmasidagi Сu (II) miqdorini aniqlash
Ishdan maqsad: Fotokolorimetrik taxlil haqida talabalarda tushuncha hosil qilish va bilimni amalda qo`llab eritmadagi Cu (II) massasini aniqlash.
Mavzuning qo`yilishi: fotokolorimetriya - fizik - kimyoviy taxlilning mumtoz usullaridan bo`lib, vitamin B12 va boshqa dorilar rangli eritmalarini taxlil etib, ular chinligini tasdiqlash, ajratmalar rang intensivligiga ko`ra miqdoriy taxlil etish, toksinlarni rang beruvchi moddalarga aylantirib, ular miqdorini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
Fotokolorimetrda eritmalar optik zichligini o`lchash. Fotokolorimetrlarni har xil turlari mavjud. 1960-1970 yillarda chiqarilgan FEK-56 ikki nurli bo`lib, rangli eritmadagi nurni so`nish qiymati optik murvatining (dastasining) shkalasidan yozib olinar edi. Zamonaviy KFO-1, KFK-2 bir nurli fotokolorimetrlarda o`lchangan optik zichlik qiymati bevosita strelkali asbobdan yozib olinadi.
Optik zichlikni kontsentratsiyaga bog`lanish (kalibrovka) grafigini chizish. Millimetrovka qog`oziga koordinatlarni chizib, ordinata o`qiga optik zichlik (A), abtsissa o`qiga Ccu·10-2% qiymatlarini qo`yib grafikdagi nuqta o`rtasidan to`g`ri chiziq o`tkaziladi.
Noma'lum kontsentratsiyali CuSO4 × 5Н2O eritmasidagi Cu2+ foiz kontsentratsiyasini aniqlash. Berilgan nazorat eritmasining 5,00 sm3 ga 5,00 sm3 ammiak eritmasidan qo`shib, 20,00 sm3 gacha suv bilan suyultiriladi. Kyuvetani eritmaning bir qismi bilan chayib tashlab, chizig`igacha to`ldiriladi, sirti artiladi va fotokolorimetrda optik zichlik (A) qiymati o`lchanadi. O`lchangan A qiymatiga tegishli Cx qiymati kalibrovka grafigidan topiladi va shu bilan birga solishtirma yutilish koeffitsienti(o’rtacha qiymati jadvaldan olinadi) asosida ham hisoblanadi.
Metodni amalga oshirish bosqichlari:
1. CuSO4 5Н2O standart eritmasini suyultirib, ammiakli standart eritmalar tayyorlash.
2. Eritma rangiga mos nursuzgich tanlab, eritma optik zichligini o`lchash.
3. Kalibrlash grafigini chizish.
4. Noma'lum kontsentratsiyali eritmaning optik zichligini o`lchab, grafik asosida unga tegishli kontsentratsiyani topish.
Nazorat savollari
1. Nurni yutilish qonunini matematik ifodasi va tub mohiyati.
2. Vizual- va fotokolorimetriya usullarini mohiyati va farqi.
3. Etalon (kontrol, standart) va solishtirma eritmalar mohiyati.
4. Nima uchun fotokolorimetrda faqat rangli eritmalar taxlil etiladi.
5. Poli- va monoxromatik nurlarning mohiyati.
6. Fotokolorimetrning asosiy qismlari va ularning vazifalari.
7. Differentsial va ekstraktsion fotometriya haqida tushuncha.
8. Fotometrik titrlash.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
16-amaliy mashg`ulot: Spektrofotometriya. Preparatdagi rezortsinni massa
ulushini aniqlash
Ishdan maqsad: Spektrofotometrik taxlil haqida talabalarda tushuncha hosil qilish va bilimni amalda qo`llab quruq preparatdagi rezortsin massa ulushini aniqlash.
Mavzuning qo`yilishi: Spektrofotometriya dorivor moddalarni sifat va miqdoriy taxlilida Davlat farmakopeyasida keng qo`llanadigan mumtoz uskunaviy usullardan bo`lib, dorivor moddalarni rangli va rangsiz eritmalarini sifat, miqdoriy taxlil etib chinliginii isbotlashda, zaxarli moddalarni juda oz miqdorlarini ham aniqlashda, o`simlikdan olingan ajratmalarni taxlil etishda katta ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
Quruq preparat tarkibida rezortsin massa ulushini aniqlash. Tortimni hisoblab, eritma tayyorlash:
Rezortsin molyar massasi 110 a.b.
Maksimal yutiladigan nur uzunligi lmax = 273 nm
Solishtirma yutilish koeffitsienti E = 180
Optik zichlikni maksimal aniqlik chegarasi 0,800 dan oshmasligi uchun, Amax = 0,700 bo`lishi uchun tayyorlanishi kerak bo`lgan eritmaning foiz kontsentratsiyasini hisoblaymiz:
С% A / E l 0,700 / 180 1 0,00388 3,9 10-3 %
Bunday eritmadan 250 sm3 tayyorlash uchun 0,01 g tortim olish kerak. Tortim olishda xatolikni kamaytirish maqsadida 0,1 g tortimni 250 sm3 xajmli o`lchov kolbasida eritib belgisigacha suyultiriladi.
2.Tayyorlangan eritmani me'yoriy kontsentratsiyagacha suyultirish: eritmaning max to`lqindagi optik zichligi aniqlik chegarasi 0,800 dan ortmaydigan kontsentratsiya me'yoriy kontsentratsiya deb ataladi. 0,1 g rezortsin 250 sm3 da eritib tayyorlangan eritma talab etilgan (me'yoriy) kontsentratsiyadan 10 marta ortiq bo`lgani sababli uni 10 marta suyultirib o`lchash kerak.
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
1. Tortimni hisoblash.
2. Aniq tortimni eritib tayyorlangan quyuq eritmani (optimal) me'yorigacha suyultirish.
3. Spektrofotometr tuzilishi (sxemasi) va unda ishlash tartibi.
4. Yutilish spektri tasvirini chizish.
5. Spektr bo`yicha natijani hisoblash.
Nazorat savollari
1. Spektrofotometrning sxemasi va ish tamoyili.
2. Yutilish spektri nima va u qanday yozib olinadi?
3. SF va FEK o`xshash va farqli jixatlarini aytib bering.
4. Spektrofotometrda ishlash tartibini gapirib bering.
5. UB va ko`rinadigan nur soxalarining to`lqin uzunliklari va tegishli nur manbalari va fotoelementlarini gapirib bering.
6. Gipso- va batoxrom siljish, gipo- va giperxrom samaralarning mohiyati nimadan iborat?
BLITS-O‘YIN
Spektrofotometrda optik zichlik o‘lchashda harakatlarning to‘g‘ri ketma-ketligini ko‘rsating
|
№
|
Harakatlar mazmuni
|
Talabalar javobi
|
To‘g‘ri tartib
|
Baho
|
1-guruh
|
2-guruh
|
3-guruh
|
1.
|
Asbobdan optik zichlik qiymatini yozib olish
|
|
|
|
|
|
2.
|
Kyuvetalarni kyuvetaushlagichga joylash
|
|
|
|
|
|
3.
|
Registrator ko‘rsatkichini “0” ga sozlash
|
|
|
|
|
|
4.
|
Kyuvetaushlagichni kyuveta kamerasiga o‘rnatish
|
|
|
|
|
|
5.
|
Darchani berkitish
|
|
|
|
|
|
6.
|
Talab qilinadigan nur to‘lqin uzunligini tanlash
|
|
|
|
|
|
7.
|
Darchani ochish
|
|
|
|
|
|
8.
|
Nur yo‘liga erituvchi solingan kyuvetani joylashtirish
|
|
|
|
|
|
9.
|
Registrator strelkasini 100% nur o‘tkazuvchanlikka sozlash
|
|
|
|
|
|
10.
|
Nur yo‘liga eritma solingan kyuvetani joylashtirish
|
|
|
|
|
|
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
17-amaliy mashg`ulot: II bo’lim bo’yicha (yozma ish). Potentsiometrik titrlash. Nazorat eritmasidagi H2SO4 massasini aniqlash
Ishdan maqsad: Potentsiometrik taxlilning bevosita va bilvosita usullari haqida tushuncha hosil qilish. Eritma рН qiymatini рН metrda o`lchash malakasini hosil qilish.
Mavzuning qo`yilishi: Taxlilni potentsiometrik usullari keng qamrovli bo`lgani sababli taxlilni qator farmakopeya usullariga tadbiq etilgan. kuchli va kuchsiz kislota, asoslar, gidrolizlanuvchi tuzlar miqdorini aniqlash, toksik moddalarni kislota asosli xossalariga ko`ra miqdoriy taxlilida muhim ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
Rangli eritmadagi sulfat kislota konsentrasiyasini рН metrik usulda titrlab aniqlash. Uskunaviy usullarning afzalliklaridan biri - ularda titrlash indikatorsiz bajarilishidir. Shu imkoniyatni ko`rish maqsadida, metiloranj va fenolftalein indikatorlari qo`llab bo`lmaydigan, rangli eritmadagi kislota miqdorini aniqlash vazifa qilib beriladi.
Ishning bajarilishi: Elektrokimyoviy yacheykaga - ya'ni 50 sm3 xajmli stakanchaga Mor pipetkasida o`lchangan tekshiriluvchi kislotaning rangli eritmasidan quyiladi va magnitli aralashtirgich solinadi.
рН metrning elektrodlari yuvgichda yuviladi, filtr qog`ozida artiladi so`ngra yacheykadagi tekshiriluvchi eritmaga tushiriladi. Elektrodlarning uchi yacheykadagi magnit aralashtirgichdan 3-5 mm yuqoriroq xolatda o`rnatiladi (aks xolda ish jarayonida aralashtirgich elektrodlar uchini sindirishi mumkin). Taxlil etiluvchi eritmaning satxi elektrodlar uchini qoplaguncha suv bilan suyultiriladi. Suyultirilganda eritma kontsentratsiyasi kamaysada, undagi aniqlanuvchi moddaning miqdori o`zgarmaydi. Elektrolitik yacheyka ustiga titri ma'lum ishqor eritmasi to`ldirilgan byuretka o`rnatiladi.
Metodni amalga oshirish bosqichlari:
1. рН metr milini bufer eritmaning pH qiymatiga (moslash) sozlash.
2. Kuchli kislota (asos) eritmasini potentsiometrik titrlash.
3. Potentsiometrik titrlash egrisini integral va differentsial ko`rinishlada chizib, ekvivalent nuqtaga tegishli titrant xajmini aniqlash va aniqlanuvchi modda miqdorini hisoblash.
Nazorat savollari
1. Nernst qonunini mohiyati
2.Qo`llaniladigan elektrodlar turlari
3. pH – metrni tuzilishi
4.Potentsiometrik titrlash egrisini integral va differentsial ko`rinishlarini chizib, ekvivalent nuqtaga tegishli titrant xajmini aniqlash va aniqlanuvchi modda miqdorini hisoblash.
Test savollaridan namunalar
1.Rangli eritmalar miqdoriy taxlili qaysi optik usullarda bajariladi.
1.Potensiometriya 2.Kolorimetriya 3.Kulonometriya 4.Fotoelektrokolorimetriya 5.Spektrofotometriya
A.1,2,4 В.2,4,5 С.3,4 D.4,5 E.3,4,5
2.Konsentratsiyani aniqlashning qaysi turida o‘lchanayotgan fizik xossani konsentratsiyadan chiziqli bog‘lanishi tasvirlanadi.
A.Solishtirish В.Kalibrlash chizig‘i С.Konsentratsiyani orttirish ( metod dobavok )
D.Analitik faktor ( omil ) E.Rang ravshanligini chamalash.
3.Fotoelektrokolorimetrning nur manbaini ko‘rsating
A.Vodorod lampasi В.Kislorod -seziy lampasi С.CHo‘lg‘am lampasi D.Kvarts lampasi E.Deyteriy lampasi
4.Nega mis (11) ionlarini fotometrik miqdoriy taxlil etishdan avval ammiak eritmasi qo‘shiladi.
A.Ammiakli ishqor xosil bo‘lishi uchun В.Kuchsiz ishqoriy muxit xosil bo‘lishi uchun
С.Eritma rangini o‘zgartirish uchun
D.Kompleks xosil qilish orqali eritma rangi ( intensivligi ) ravshanligini oshirish uchun
E.Molyar yutilish koeffitsentini kichraytirish uchun
5.Spektrofotometrning (diffraksion panjara) kvarts prizmasi va chiqish tirqishi qaysi vazifani bajaradi.
A.Nur manbai В.Selektor-monoxromator С.Detektor
D.Signalni o‘zgartiruvchi E.Qayd etish vazifasini bajaradi.
6.Fluoressensiyaning moxiyati
A.Qo‘zqatuvchi nur so‘ndirilgach so‘nmaydigan shu’lalanish
В.Moddani kimyoviy reaksiya natijasida shu’lalanishi
С.CHo‘g‘langan metalni shu’lalanishi
D.Ultrabinafsha nur ta’siri to‘xtatilgach darxol so‘nuvchi shu’lalanish
E.Kimyoviy reaksiya energiyasini yutish xisobiga shu’lalanish.
7.Indikator elektrodlarni ko‘rsating.
1.Kumush xloridli 2.Kalomel 3.SHisha membrana
4.Tuzning eritmasi tushirilgan metall 5.Platina
A.1,2 В.3 С.3,4 D.4 E.3,4,5
8.Polyarogrammaning moxiyati.
A.Tok kuchini qo‘shilgan titrant xajmidan bog‘liqligi
В.Elektrodlar potensialini qo‘shilgan titrant xajmiga bog‘liqligi
С.Tok kuchini (ordinata o‘qi) elektrodlarga qo‘yilgan potensial farqi (abtsissa o‘qi) ga bog‘liqlik grafigi.
D.Elektr o‘tkazuvchanlikni (ordinata) qo‘shilgan titrant xajmiga bog‘liqligi.
E.Sarflangan elektr miqdorini (ordinata) aniqlanuvchi modda konsentratsiyasiga bog‘liqligi.
9. рН-metrlarning vazifasi nima ?
1.Eritma рН qiymatini o‘lchash 2.Eritmadan o‘tayotgan tok kuchini o‘lchash
3.Standart elektrod potensialini o‘lchash
4.Potensiometrik titrlash 5.Kislota va asoslar miqdorini aniqlash
A.1 В. 1,2 С. 1,3 D. 1,3,5 E. 1,4,5
10. Quyidagi keltirilgan usullarning qaysi birini sezgirligi katta
A.Konduktometriya V.Fotokolorimetriya S.Kolorimetriya
D.Gaz xromatografiyasi E.Polyarografiya.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
18-amaliy mashg`ulot: Ion almashinish xromotografiyasi. Quruq preparatdagi Na2SO4 massasini aniqlash. Talabalar mustaqil ishlarini qabul qilish
Ishdan maqsad: Taxlilni xromatografik usullari haqida tushuncha berish. O`zlashtirgan bilimini ion almashinish xromatografiyasi misolida amalda qo`llab Na2SO4 massasini aniqlash. Taxlilni uskunaviy usullari bo`yicha talabalar bilimini test nazoratidan o`tkazish. 
Mavzuning qo`yilishi: Xromatografik usullar taxlilni tezkor va keng qamrovli usullaridan bo`lib, dori va biologik faol moddalar sifat va miqdoriy taxlilida keng qo`llaniladi. vitaminlar va dori vositalarning chinligini tasdiqlash, toksik moddalarni sifat va miqdoriy taxlili, ajratmalarning sifat va miqdoriy tarkibini o`rganishda muhim ahamiyatga ega.
Ishni bajarish uchun namuna
Nazorat eritmasidagi Na2SO4 miqdorini ion almashinish xromatografiyasi usulida aniqlash. Ish boshlashdan avval kolonka (shisha nay)ga to`ldirilgan kationit KU-2 dagi elyuent muhiti tekshiriladi. Buning uchun kolonka krani sekin ochilib, kolonkadan sizib chiqayotgan tomchining muhiti tekshiriladi.
Muhit neytral bo`lsa, Na2SO4 eritmasidan 10 sm3 alikvot xajm olib kolonkaga quyiladi va sekundiga bir tomchi tezlik bilan elyuirlash boshlanadi. Ish davomida kationit ustidagi elyuent (suv) satxi kuzatib turiladi. Kationit sirti ochilib qolmasligi (qurib qolmasligi) uchun toza suv quyib turiladi. Kolonka elyuatini yig`ish uchun ostiga toza kolba qo`yiladi. Biroz vaqt o`tgach elyuat tomchilari indikator qog`ozini qizartirgani kuzatiladi.
Bu xol kationitdagi (Н+) ionlarini elektrolit kationiga almashayotganligidan darak beradi.
Elyuent tomchilari neytral muhitga kelguncha kolonkani toza suv bilan yuvish davom ettiriladi. So`ngra kolbaga yig`ilgan elyuatdagi kislotaning miqdori titri aniq ishqor bilan titrlanadi.
Elektrolit eritmasidan olingan alikvota xajmdagi elektrolit (Na2SO4) massasi quyidagicha hisoblanadi.  g;
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
Xromatografiya usuli taxlilning zamonaviy fizik - kimyoviy usuli sifatida dori vositalari va biofaol moddalar taxlilida juda keng qo`llaniladi.
Xromatografiya usullari - aralashma tarkibiy qismlarini g`ovak, qattiq sorbentlar yoki ularga shimdirilgan suyuq sorbentlarga tanlanib yutilishi adsorbtsiyasiga asoslangan.
Barcha xromatografiya usullarining umumiy mohiyati shundan iboratki: taxlil etiluvchi aralashma, harakatlanuvchi faza (suyuq yoki gaz) (XF) tarkibida, qo`zg`almas (statsionar) faza yuzasi bo`ylab harakatlanganida aralashma komponentlarini turg`un va xarakatchan fazalarga bo`lgan moyilligi farqlariga ko`ra o`zaro ajraladi.
Nazorat savollari
1. Xromatografik taxlilning tub mohiyati va asosiy tushunchalari.
2. Xromatografik taxlil turlari:
a) аralashmadagi komponentlarni ajralish (mexanizmi) sabablariga ko`ra;
b) Xromatografiyani bajarilish uslubiga ko`ra;
v) Turg`un faza va elyuetning agregat xolatlariga ko`ra.
3. Yupqa qavat (yuzaviy) xromatografiyaning mohiyati, sifat va miqdoriy taxlilda qo`llanishi.
4.Cho`ktirish va cho`qqi xromatografiyalarini mohiyati, taxlilda qo`llanishi.
5. Ion almashinish xromatografiyasining tub mohiyati, qo`llanishi.
6. Ionit va uning turlari. Kationitning solishtirma sig`imi va regeneratsiyasi
BLITS-O‘YIN
Na2SO4 massasini ionalmashinish xromatografiyasi usulida aniqlash harakatlarining to‘g‘ri ketma-ketligini ko‘rsating
|
№
|
Harakatlar
|
1-guruh
|
2-guruh
|
O‘qituvchi bahosi
|
1
|
2
|
1.
|
Xromatografik kolonkani neytral muhitgacha yuvish
|
|
|
|
|
2.
|
Na2SO4 massasini hisoblash
|
|
|
|
|
3.
|
Elyuat neytral muhiti-gacha tekshiriluvchi eritmani elyuirlash
|
|
|
|
|
4.
|
Kolonkaga tekshiri-luvchi eritma alikvot qismini solish
|
|
|
|
|
5.
|
Elyuat pH ini aniqlash
|
|
|
|
|
6.
|
Elyuirlash optimal tezligini sozlash
|
|
|
|
|
7.
|
Elyuatni alkalimetrik titrlash
|
|
|
|
|
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 1. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
2. Analiticheskaya ximiya. problemы i podxodы. tom 2. R. Kelnera, J.-M. Merme, M. Otto, G.M. Vidmer. - M. Mir, Izdatelstvo AST, 2004
3. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2008. 1 - jild (lotinda)
4. Xaritonov Yu.Ya., Yunusxodjaev A.N., Shabilalov A.A., Nasirdinov S.D. «Analitik kimyo. Analitika». Fan. T. 2013. 2 - jild (lotinda)
5. Fayzullaev O. «Analitik kimyo asoslari» Yangi asr avlodi, 2006.
6. Mirkomilova M. «Analitik kimyo». O‘zbekiston, Toshkent. 2001.
7. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. I qism. 2010
8. Farmatsiya fakulteti 2 kurs talabalari uchun analitik kimyodan o`quv-uslubiy qo`llanma. II qism. 2016
| 