47
4.5. O‘zgarmas va o‘zgaruvchan tokda masshtab o‘lchash
o‘zgartgichlarini hisoblash
O‘quv mashg‘uloti maqsadi: O‘lchash usullari va o‘lchash xatoliklari
to‘g‘risida tushunchalarni shakllantirish, Amaliy bilimlarni shakllantirish,
amaliy bilimni o‘xshashlik bo‘yicha qo‘llash, harakatlarni tartib bo‘yicha
bajarish malakalarini shakllantirish.
Ma’lumki, shunt atamasi inglizcha shunt – shoxobchalanish ma’nosini
anglatadi va amalda ampermetrga parallel ulangan
hamda qaydlanadigan tok
kuchini kamaytirish uchun mo‘ljallanadi. Shunt kuchlanishni tokga o‘zgartiruvchi
eng sodda o‘lchash o‘zgartgichi hisoblanadi.
4.26-rasm. Shunt qarshiligining ko‘rinishi.
4.27-rasm. Tasmali tuzilishdagi shuntning sxemasi.
Tasmali tuzilishdagi shuntning sxemasi 4.27-rasmda keltirilgan bo‘lib undagi
qarshilik quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
Om
I
U
R
yuk
sh
0075
,
0
10
075
,
0
48
4.28-rasm. Shuntning ulanish sxemasi:
I
0
- asbobning toki;
R
0
- asbobning
qarshiligi;
I
0
- magistral toki.
O‘lchov transformatorlarni vazifasi.
Yuqori kuchlanish o‘zgaruvchan tok qurilmalarga o‘lchov asboblar va
relelarni ulanish asosan o‘lchov transformatori(kuchlanishni o‘lchash)
va tok
transformatori(toklarni o‘lchash) orqali olib boriladi. O‘lchov transformatorlarni
vazifasi o‘lchov asboblar va relelarni yuqori
kuchlanishdan ajratish va
kuchlanishni
kamaytirish
(ming
voltga)
va
toklarni
(yuz
va
ming
amperga)o‘lchovga qulay qiymatgacha.
Elektrotexnik sanoatlar ishlab chiqarilayotgan kuchlanish transformatorni
ikkinchi chulg‘amidagi kuchlanish 100 V, tok
transformatorini ikkinchi
kuchlanishidagi nominal tok 5 va 1 A.
Kuchlanish transformatorini konstruktiv ajralishi, tok transformatoridan ancha
farq qiladi.
