|
ABSORBTSIYA
Ulıwma túsinikler
|
| bet | 3/10 | | Sana | 08.12.2023 | | Hajmi | 1,83 Mb. | | #113975 |
Bog'liq Seytniyazov Adilbay (2) (2) 2 курслар учун, 2, halqa-akrom-malik, oraliq, amaliy, 1-sinf Ochiq dars Matematika, 9-синфлардан Янги методика, Alifbe Tulki bilan turna Dars ishlanma, nz Киберхавф асослари mustaqil ish 2023 лотин, Kurbanbayev.D Shaxsning psixologik tahlil qilish, Мавзу 2 - 2024-01-22T175124.733, blackfin-summary, Satarova Nilufar, Article For ConferenceABSORBTSIYA
Ulıwma túsinikler
Gaz yamasa puwni gaz yamasa bug'li qospalar daǵı komponenglarining suyukdikda yutilish procesi absorbciya dep ataladı. Yutilayotgan gaz yamasa puw absorbtiv, yutuvchi suyukdik bolsa - absorbent dep ataladı. Bul process selektiv hám qaytar process bolıp, gaz yamasa puw qospaların ajıratıw ushın xızmetetedi. Absorbtiv hám absorbentlarning óz-ara tásirine qaray, absorbciya procesi 2 ge bólinedi: fizikalıq absorbciya ; ximiyalıq absorbciya (yamasa xemosorbtsiya). Fizikalıq absorbciya processinde gazdıń suyukdik menen jutılıwı waqtında ximiyalıq reakciya júz bermeydi, yaǵnıy ximiyalıq birikpe payda bolmaydı. Eger, suyukdik menen yutilayotgan gaz ximiyalıq reakciyaǵa kirisiwse, bunday process xemosorbtsiya dep ataladı. Ekenin aytıw kerek, fizikalıq absorbciya kóbinese qaytar process bolǵanı sebepli, yaǵnıy suyukdikka yutilgan gazdı ajıratıp alıw múmkinshiligi boladı. Bunday process desorbtsiya dep ataladı. Absorbciya hám desorbtsiya processlerin úzliksiz túrde shólkemlestiriw, yutilgan gazdı sap halda ajıratıp alıw hám absorbent kóp ret isletiw imkaniyatın beredi.
Absorbciya procesi sanaat kárxanalarında uglsvodorodli gazlardı ajıratıw, sulfat, azot, xlorid kislotalar hám ammiakli suwni alıwda, gaz qospalarınan qımbat bahalı komponentlerdi ajıratıw hám basqa jaǵdaylarda keń kólemde isletiledi. Absorbciya procesi qatnasatuǵın texnologiyalardı kurilmalar menen jihoelash quramalı emes. Sol sebepli, ximiya, azıq - awqat hám basqa sanaatlarda absorberlar kóp qollanıladı.
Absorbciya procesiniń fizikalıq tiykarları
Gaz faza suyukdik menen óz-ara tásiri nátiyjesinde eki faza (F=2) hám ush komponent, yaǵnıy tarqalatuǵın element hám eki element tasıwshı (K=3)lardan ibarat sistema payda boladı. Fazalar qaǵıydasına qaray, bunday sistem? 3 erkinlik dárejesine iye:
S = K + 2 - F = 3 + 2 - 2 = 3
Sistema daǵı fazalıq teń salmaqlılıqtı belgileytuǵın tiykarǵı ush parametrler kuyidagilar bolıp tabıladı: basım, temperatura hám koncentraciya. Sonday eken, «gaz -suyukdik» sistemada eki fazanıń basımı r, temperaturası' t hám koncentraciyası jc ózgeriwi múmkin. Absorbciya procesi ózgermeytuǵın basım hám temperaturada barajatqan bolsa, bir fazada tarqalıp atırǵan elementtıń hár bir koncentraciyasına, ekinshi faza daǵı anıq koncentraciya tuwrı keledi.
Uzgarmas temperatura (t=const) hám ulıwma basımlı sharayatta teń salmaqlılıq koncentraciyaları arasındaǵı baylanıslılıq Genri nızamı menen ańlatıladı. Bul nızamǵa qaray, qandayda bir temperaturada eritpe degi eritpe ústindegi gaz partsial basımı, onıń mol' úlesine tuwrı proportsional bolıp tabıladı:
yamasa
bul jerde r — teń salmaqlılıq jaǵdayı daǵı eritpede x koncentraciyalı yutilaetgan gazdıń partsial basımı ; Ye — Genri kontantasi.
Genri konstantasi absorbtiv hám absorbentlarning ózgesheliklerine, qamda temperaturaǵa baylanıslı boladı :
bul jerde q — gazdıń eriw ıssılıǵı, kJ/kmol'; R = 8, 325 kJ/ (kmol'-K) - universal gaz turaqlısı ; T- absolyut temperatura, K, S — yutayottan suyukdik hám gazlardıń tabiatiaa baylanıslı bolǵan ózgermeytuǵın shama.
Joqardagi teńlemeden kórinip turıptı, olda, temperatura artpaqtası menen gazdıń suyıqliqda zrishi azayadı.
Dal'ton nızamına qaray, gaz qospası daǵı komponenttiń partsial basımı, bul komponent mol' úlesiniń ulıwma basımǵa kópaytirilganiga teń bolıp tabıladı, yaǵnıy: va
bul jerde R — gaz qospasınıń ulıwma basımı ; ol — tarqalıp atırǵan elementtıń qospa daǵı koncentraciyası ; mol' úlesi.
R - R ' Ol hám v joqardagi teńlemelerdi salıstırıwlap, tómendegi ańlatpaǵa kelamiz:
yamasa fazalıq teń salmaqlılıq konstantasi Ye/R ni m arqalı belgilep, kuyidagiańlatpanı alamız :
Bul teńleme, gaz qospası hám suyukdikda tarqalıp atırǵan modtsalarning teń salmaqlılıq koncentraciyaları arasındaǵı baylanıslılıq tuwrı sızıq menen ańlatılıwın kórsetedi. Bul chi- ziq koordinatalar basınan ótedi hám onıń qıyalıq múyeshi tangensi t ga teń. Qıyalıq múyesh tangensi temperatura hám basımǵa baylanıslı. 5. 12-suwretden " kórinip turıptı, olda basım asıwı hám temperatura azayıwı menen gazdıń suyukdikda eriwsheńligi artadı (t bolsa azayadı ). Suyıqlıq menen gazlar qospası teń salmaqlılıq jaǵdayında bolǵanında, qospa j-az komponentiniń hár biri Genri nızamına boysunadı.
Absorbciya procesi salıstırmalı mol' koncentraciyalarda da esaplanıwı múmkin. Bunda, gaz fazasınıń suyıqlıqtaǵı kishi koncentraciyaları x de Genri nızamı bul kóriniste jazıladı :
4 -súwret. Túrli temperaturalarda (t]>t2>tj) gazdıń suyıqlıqta eriwi.
Sonı alo\ida atap ótiw kerek, oǵada suyultirilgan eritpeler, hám de kishi basımlarda óz ózgeshelikleri boyınsha ideal suyukdiklarga uqsas eritpelerda Genri nızamına boysunadı.Joqarı koncentraciyalı eritpeler hám úlken basımlarda gaz bilai suyukdikning óz-ara teń salmaqlılıq jaǵdayı Genri nızamına boysınmaydı, sebebi fa-zalarning teń salmaqlılıq koncentraciyaları arasındaǵı baǵlıqdıq efi sızıq menen ańlatıladı.
|
| |
