|
Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida ingliz tili fanini o‘qitishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
|
| bet | 1/2 | | Sana | 27.09.2024 | | Hajmi | 29,11 Kb. | | #272742 |
Bog'liq KAMOLA Мазкур мақолада бошланғич синфларда ingliz tili
Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida INGLIZ TILI fanini o‘qitishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
Ashurova Kamola
(Chirchiq 23-maktab, ingliz tili o‘qituvchisi)
Annotatsiya. Ushbu maqolada umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida ingliz tili fanini o‘qiitishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanib o‘qitish va uning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rgatishning turli metodikalari bayon qilinadi.
Kalitli so‘zlar. Boshlang‘ich sinf, ingliz tili, innovatsion texnologiyalar, kuzatuvchanlik, idrok, ijodiy tasavvur, diqqat, xotira, tafakkur, tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish,
KIRISH
Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida ingliz tili fanini o‘qitishda kompyuter texnologiyalarni qo‘llash va uning yutuqlari bo‘yicha metodik tavsiyalar keltirilgan. Kompyuter texnologiyalari yordamida mashg‘ulotlarni o‘tkazish va dars sifatini oshirish taklif qilingan.
Boshlang‘ich sinflarda ingliz tili darslarida bolalarning ma’lum bilim va malakalarini o‘zlashtirib olish bilan birga ularda kuzatuvchanlik, idrok, ijodiy tasavvur, diqqat, xotira va tafakkur kabi imkoniyatlarini ilmiy rivojlantirishni ham nazarda tutadi. Bu maqsadlardan kelib chiqib, o‘quvchi aqliy faoliyatining muhim jihatlari: tahlil qilish, taqqoslash, umumlashtirish, aniqlik kiritish, o‘xshashini topish kabi murakkab vazifalarni bajarish ko‘nikmalarini ham hosil qilish kerak. Bu esa fan bilan amaliyot orasidagi bog‘lanishlarni to‘g‘ri tushunish va keyinchalik atrofimizda sodir bo‘layotgan hodisalar orasidagi o‘zaro bog‘lanishlarni tushunish uchun muhim asos bo‘ladi.
Maktabdagi ingliz tili fani juda soda va davr talabi bo‘lib, har bir o‘qituvchining vazifasi o‘quvchilar tomonidan ushbu fanning asoslarini va boshlang‘ich tushunchalarini to‘liq o‘zlashtirishdir. Yangi avlod o‘qituvchilaridan chet tilini o‘rganish mazmuni va maqsadlariga to‘la mos keladigan hamda o‘quvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning barkamol rivojlanishiga erishishga hissa qo‘shadigan texnologiyalarni mohirlik bilan tanlab olish va qo‘llay olish talab etiladi. O‘qituvchi oldida ingliz tilini o‘qitishning maksimal samaradorligini ta’minlash uchun o‘qitish vositalari va usullarini tanlash masalasi turibdi [2, 3].
Ayni paytda maktablar zamonaviy kompyuterlar, interaktiv jihozlar, elektron resurslar, internet tarmog‘i (Wi-Fi) bilan ta’minlangan. Bu esa maktab o‘quv jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etishga xizmat qilmoqda. Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish o‘qituvchining kasbiy mahoratini oshirishga, o‘quvchilarning bilim faolligini faollashtirishga, o‘quvchilar konstruktorlik va ilmiy-tadqiqot ishlarini bajarishda fikrlash, mantiqiy fikrlashlariga va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga, mustaqil ravishda o‘zlashtirish samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
So'nggi yillarda maktablarda yangi kompyuter texnologiyalaridan foydalanish masalasi tobora ko'proq ko'tarilmoqda. Bular nafaqat yangi texnik vositalar, balki o'qitishning yangi shakl va usullari, o'quv jarayoniga yangicha yondashuvdir. Ayni damda ta’lim sohasidagi jiddiy o‘zgarishlar maktabda ingliz tilini o‘qitishga ham o‘z ta’sirini o‘tkazdi. Jumladan, internet resurslaridan foydalanish, o‘quv kompyuter dasturlari va boshqa ko‘plab yangi axborot texnologiyalari o‘quv jarayoniga jadal joriy etila boshlandi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda darsga tayyorgarlik ko‘rayotganda o‘qituvchi bu dars ekanligini va o‘zida katta majburiyat yuklanganligini xis etishi va unutmasligi kerak, ya’ni u dars rejasini o‘z maqsadlaridan kelib chiqib tuzadi. O‘quv materialini tanlashda u asosiy didaktik tamoyillarga rioya qilishi kerak. Tajriba shuni ko‘rsatadiki, kompyuter tizimlaridan foydalangan holda darslar o‘qituvchini almashtirmaydi, aksincha, o‘quvchining o‘qituvchi bilan muloqotini mazmunli, individual va faol qiladi. Ingliz tili darslarida kompyuterdan foydalanish vaqtni tejaydi, o‘quvchilarning ishtiyoqini oshiradi, o‘quv va kognitiv jarayon sifatini oshiradi [8, 9].
Shunday qilib, Internetdagi axborot resurslaridan foydalanib, ularni o'quv jarayoniga integratsiyalashgan holda, ingliz tili darsida bir qator didaktik vazifalarni samaraliroq hal qilish mumkin:
- turli darajadagi murakkablikdagi onlayn materiallardan bevosita foydalanish orqali o‘qish ko‘nikma va malakalarini rivojlantirish;
- o'qituvchi tomonidan tayyorlangan Internetdagi haqiqiy audio matnlar asosida tinglash ko'nikmalarini oshirish;
- o'qituvchi yoki talabalardan biri tomonidan taqdim etilgan muammoli muhokamalar, onlayn materiallar asosida monolog va dialogik bayon qilish ko'nikmalarini oshirish;
- faol va passiv so'z boyligingizni xalq madaniyati, jamiyatning ijtimoiy va siyosiy tuzilishi rivojlanishining ma'lum bir bosqichini aks ettiruvchi zamonaviy ingliz tili lug'ati bilan to'ldirish;
- madaniy bilimlar, shu jumladan nutq odobi, muloqot sharoitida turli xalqlarning nutqiy xulq-atvori xususiyatlari, madaniyat xususiyatlari, o'rganilayotgan til mamlakatining an'analari bilan tanishish;
- “jonli” materiallardan tizimli foydalanish, nafaqat darslik matnlari haqidagi savollarni, balki barchani qiziqtirgan dolzarb muammolarni muhokama qilish asosida darsda talabalarning chet tilidagi faoliyati uchun barqaror motivatsiyani shakllantirish.
Internet va dars o'rtasidagi hamkorlikning ushbu turida ko'pincha o'quv faoliyatining loyiha shakli qo'llaniladi.
O‘quvchi bolaning kompyuter bilan ishlashi bir necha imkoniyatlarni beradi:
tezkor fikr bildirish - bola topshiriqni to‘g‘ri bajargan yoki xato qilganligini bilib oladi;
"murakkab" so‘zlarni talafuz qilishni anglab oladi;
so‘zlarni va matnlarni quloq orqali idrok etishga o‘rgatish;
yangi texnologiyalarni joriy etish, kompyuterdan nafaqat ma’lumotlarni ko‘rish, balki o‘rganish uchun ham foydalanish.
Qiziqarli multimedia darslari o‘quvchi bolaga so‘zlarni to‘g‘ri talafuz qilishni va so‘zlashuv etikasini o‘zida ishonchli his qilish imkoniyatini beradi. O‘quvchilar bajaradigan ko‘plab vazifalar ularga nafaqat maktab o‘quv dasturining materialini faol, oson va mustahkam o‘zlashtirishga, balki diqqatni va mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga ham imkon beradi [9, 10].
Bugungi kunda til o‘rgatishda multimedia taqdimotlaridan foydalanmaslik bolaning mantiqiy fikrlashini va fanga bo‘lgan qiziqishini bir oz susaytiradi. Kompyuter texnologiyalaridan ingliz (chet) tili darslarida foydalanish bolaning fanga bo‘lgan qiziqishini va so‘zlashuv tamoyillarini amalga oshiradi. Kompyuter yordamida dars o‘tish orqali qisqa vaqt ichida o‘quvchi bollarga ko‘proq ma’lumot berish va vazifalarni taqdim etishga erishiladi. Taqdimotdan siz har doim oldingi yoki hohlagan slaydga qaytish imkoni mavjud.
Ta'lim maqsadlarida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish quyidagilarga imkon beradi:
- o'quv jarayonini individuallashtirish;
- nazariy va faktik bilimlarni shakllantirish;
- ko'nikma va malakalarni mashq qilish;
- o‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarni egallashini nazorat qilish va o‘z-o‘zini nazorat qilish, tahlil qilish va o‘z-o‘zini tahlil qilishni samarali tashkil etish;
- xatolarni to'g'ri va o'z vaqtida tuzatish;
- jarayonlar, hodisalar, o'rganilayotgan ob'ektlarning modellarini aniq ko'rsatish, tushuncha va hodisalarni tasvirlash;
- tasavvurni, fantaziyani, ijodiy fikrlashni faol rivojlantirish;
- o'qituvchi ishini sezilarli darajada osonlashtirish.
Chet tili darslarida kompyuter o'quv dasturlari bilan ishlash shakllariga quyidagilar kiradi:
- so'z boyligini o'rganish,
- talaffuzni mashq qilish,
- dialogik va monolog nutqni o'rgatish;
- yozishni o'rgatish,
- grammatik hodisalarni mashq qilish.
Ma'lumki, o'qitish va nazorat qilishning texnik vositalarining chet tili darslarida foydalanishga yaroqliligi quyidagi mezonlar bilan belgilanadi:
- birinchidan, ular mehnat unumdorligi va o'quv jarayoni samaradorligini oshirishga yordam berishi kerak;
- ikkinchidan, har bir talabaning o'quv harakatlarining to'g'riligini darhol va doimiy ravishda mustahkamlashni ta'minlash;
- uchinchidan, til o‘rganishga bo‘lgan onglilik va qiziqishni oshirish;
- to‘rtinchidan, barcha tinglovchilarning harakatlarini tezkorlik bilan qayta aloqa va tezkor nazorat qilishni ta’minlash;
- beshinchidan, uzoq kodlash va shifrlashsiz javoblarni tezda kiritish imkoniyatiga ega bo'lish.
Kompyuter yordamida dars berish jarayonida yangi materialni tushuntirish uchun men bolalarga o‘qitilayotgan materialni tushunishga yordam berib, sinfdagi o‘quvchilarni harakatga keltirishga harakat qildim va bu o‘z natijasini berganligi angladim. Bugungi kunda kompyuter yordamida dars o‘tish uchun juda ko‘p dasturlar kirib kelganligini ko‘rishimiz mumkin. Shunday dasturlardan biri Macromedia Flash texnologiyasi. Bu animatsiyani ishlab chiqadigan dastur hisoblanadi. Ushbu dastur yordamida Fleshli filmlarni yaratishda va dars berish jarayonida asosiy kadrlarni yaratishingiz va dasturiy ta’minot to‘plamining o‘zi ularni multfilmlardagi kabi bir qator kadrlarga aylantirib bera olishini ko‘rsatish mumkin.
O‘qituvchi ushbu texnologiyani darsda qo‘llash usulini qo‘laydigan, kompyuter va o‘quvchilarning asosiy harakatlarini belgilaydigan direktor vazifasini bajaradi. Ushbu dastur videolarni interaktiv ishlaydi va animatsiyadan bilimlarni yangilash bosqichida ham foydalanish mumkin [6, 8, 9].
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bu maqsad emas, balki o‘rganish vositasi ekanligini doimo yodda tutishimiz kerak. Kompyuterlashtirish o‘quv jarayonining haqiqatan ham zarur bo‘lgan qismiga tegishli bo‘lishi kerak. Boshlang‘ich sinflarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish nafaqat zamonning yangi tendensiyasi, balki zaruriyat va darsning yangi mazmunini izlashdir.
Men chet tili darslarida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish tajribam haqida gapirmoqchiman. O‘quvchilar til qonuniyatlar bilan amaliy harakatlari orqali tanishadilar va hayotiy masalalarni hal qilishda olgan bilimlarni qo‘llaydilar. Ta’lim va tarbiya yagona qonuniyat bo‘lib, ayniqsa, chet tili darsida nafaqat tabiatni e’zozlash va uni muhofaza qilish, balki tejamkorlik, mehnatsevarlik, tadbirkorlik kabi zarur tarbiyaviy vazifalarni xam bajariladi.
Multimediali darslar kompyuter o'quv dasturlari asosida olib boriladi: "English Grammar". Ingliz tili grammatikasini o'rganish dasturi, "Language Study" - bu dastur yordamida so'z boyligi kengaytiriladi. Multimedia darslari o‘quvchilarning so'z boyligini kengaytiradi va grammatik tuzilmalarni batafsil o'rganishga yordam beradi [10, 11].
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, inson biror mavzuga oid fikrni eshitganda, uning bor-yo‘g‘i 10-20 % ni eslab qoladi. Bu mavzuga oid ko‘rgazmali materialni ko‘rsa, uning 30-50 % ni yodda saqlaydi. Agar bu mavzu haqida eshitib, o‘z fikrini birovga tushuntirsa yoki mavzuga oid amaliy mashg‘ulotlarni bajarsa, bu mavzuga oid ma’lumotning 60-90 % gacha bo‘lgan qismini esda saqlab qolar ekan. Shu bois darsni faollashtiruvchi usullar yordamida o‘tilganda, o‘quvchilarning dars materialini o‘zlashtirish darajasi ancha yuqori bo‘ladi. Shu bilan birga har bir so‘z o‘z o‘rnida ishlatilgan usul kutilgan natijaga olib keladi.
Ingliz tili darslarida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish natijasida quyidagi natijalarga erishildi:
1. O‘quvchilarning fanga qiziqishi ortdi;
2. O`quvchilar mustaqil ishlash ko`nikmalariga ega bo`ldilar;
3. Leksik va grammatik materialni o'zlashtirish va xorijiy nutqni idrok etish jarayoni yaxshilandi;
4. Kompyuterda ishlash ko'nikmalari yaxshilandi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
Umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida ingliz tili fanini o‘qitishda kompyuter texnologiyalaridan foydalanish
|
