|
Umumtexnik fanlar
|
| bet | 4/8 | | Sana | 13.02.2024 | | Hajmi | 2,24 Mb. | | #155749 |
Bog'liq Davlat oliy ta’lim muassasasida o‘quv jarayoni bilan bog‘liq hujjatlarni avtomatlashtirilgan hisobga olish ma’lumotlar bazasi yaratishИмя таблицы
|
Наименование атрибута
|
Клю
ч
|
Определенность значений
|
Шифр домена
|
Student
|
Id
|
PK
|
1
|
D4
|
FIO
|
|
1
|
D1
|
Course
|
|
1
|
D6
|
Group
|
|
1
|
D1
|
Crew_id
|
FK
|
1
|
D3
|
Student_code
|
|
1
|
D1
|
VUS_id
|
FK
|
1
|
D3
|
Crew
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
Teacher_id
|
FK
|
1
|
D3
|
Crew_number
|
|
1
|
D3
|
Subject
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
Name
|
|
1
|
D1
|
Hours
|
|
1
|
D5
|
Type_control_id
|
FK
|
1
|
D6
|
Teacher
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
FIO
|
|
1
|
D1
|
Rank_id
|
FK
|
1
|
D5
|
Position_id
|
FK
|
1
|
D5
|
Phone
|
|
1
|
D2
|
Control_type
|
Id
|
PK
|
1
|
D6
|
Name
|
|
1
|
D1
|
Position
|
Id
|
PK
|
1
|
D5
|
Name
|
|
1
|
D1
|
Rank
|
Id
|
PK
|
1
|
D5
|
Name
|
|
1
|
D1
|
Employee
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
Position_id
|
FK
|
1
|
D5
|
FIO
|
|
1
|
D1
|
Phone
|
|
1
|
D2
|
Class
|
Id
|
PK
|
1
|
D4
|
Teacher_id
|
FK
|
1
|
D3
|
Subject_id
|
FK
|
1
|
D3
|
Class_theme
|
|
1
|
D1
|
Class_type_id
|
FK
|
1
|
D6
|
Class_date_time
|
|
1
|
D7
|
Classroom
|
|
1
|
D5
|
Class_type
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
Name
|
|
1
|
D1
|
Class_crew
|
Id
|
PK
|
1
|
D4
|
Class_id
|
FK
|
1
|
D4
|
Crew_id
|
FK
|
1
|
D3
|
VUS
|
Id
|
PK
|
1
|
D3
|
Name
|
|
1
|
D1
|
VUS_code
|
|
1
|
D1
|
O'rnatilgan powerdesigner vositalaridan foydalanib, biz modelni jismoniy holatga o'tkazamiz.
Natijada tanlangan DBMS formatiga yo'naltirilgan va barcha ob'ektlar, atributlar, ularning ma'lumotlar turlari, yaxlitlik va izchillikni boshqarish cheklovlarini o'z ichiga olgan jismoniy model shakllandi.
Ushbu tahdidni bartaraf etish uchun struktura-funksional yondashish doirasida ishchi guruh texnikasi ishlatiladi. Ishchi guruh ma’lumotlar bazasiga qandaydir umumiy daxldorlikga (o‘xshash amallami bajaruvchi) va umumiy ma’lumotlarga nisbatan konfidensiallikning yaqin parametrlariga ega foydalanuvchilami birlashtiradi
O.T.M. nomli baza ochib olamiza
va unga guruhlar, fakultetlar, o'qituvchilar nomii ro'yxatga qo'shamiza
otiladigan fanlar to'ldiramiz
jadvallarni to'ldirib bo'lganimizdan so'ng
shu bilan bazamizni yakunlaymiz va bazamizni ekport va inport tugmasi orqali saqlab qoyamiz va jo'natishimiz mumkin.
Tizim ma’muri ishchi guruhiarini ma’lum identifikatsiyali va vakolatlar naboriga ega kollektiv foydalanuvchilar sifatida tuzishi mumkin. Har bir foydalanuvchi qandaydir ishchi guruhning a’zosi bo'lishi shart. Ishchi guruhga belgilangan vakolatlar avtomatik tarzda barcha foydalanuvchilarga - guruh a’zolariga tarqatiladi. Bu foydalanishni cheklashning zonal-fimksional prinsipining ba’zi elementlarining ifodasi hisoblanadi. Qo‘shimcha ravishda har bir foydalanuvchining shaxsiy hisob yozuvida vakolatlari aniqlanishi mumkin. Aksariyat hollarda bunday yondashish tizimdan foydalanuvchi subyektlar sonini jiddiy kamaytirishga, foydalanishni cheklash sxemasini oddiyroq, “shaffof’ va boshqariluvchan bo‘lishiga imkon berad:. Natijada muayyan foydalanuvchining muayyan obyektdan foydalanishga noto‘g‘ri ruxsat berish, vakolatlarini oshirish, ortiq cha huquqlarini taqdim etish va h. kabi xatoliklar ehtimolligi kamayadi. Ishchi guruh texnologiyalarida maiumotlar bazasidagi jarayonlar foydalanuvchi belgisi va ishchi guruh belgisi bilan ta’minlanadi va mos holda MBBT xavfsizligi yadrosi ikkala belgining haqiqiyligini tekshiradi. Ishchi guruh texnologiyalari asosida foydalanish tizimini loyihalash “yuqoridan” (deduktiv) va “pastdan” (induktiv) amalga oshirilishi mumkin. Deduktiv usulga binoan awal foydalanuvchilaming (subyektlaming) funksional strukturasini va tashkiliy ierarxiyasini tahlillash asosida ishchi guruhlar shakllantiriladi va foydalanishning guruhli vazifalari belgilanadi. So‘ngra har bir foydalanuvchi tizimda ro‘yxatga olinganida, uning vazifalariga muvofiq bir yoki bir necha guruh tarkibiga kiritiladi. Oxirida har bir foydalanuvchi uchun uning funksional vakolat ehtiyojlari xarakteristikalarining xususiyatlari tahlil etiladi va zaruriyat tug‘ilganida foydalanishning alohida qo‘- shimcha vazifasi amalga oshiriladi. Bunda guruhlami shakllantirish, foydalanishni guruhli va alohida o‘matish tizim ma’muri tomonidan amalga oshiriladi. Bu foydalanishni boshqarishning majburiy usuliga mos keladi. Bunday yondashish foydalanishning xatolik bilan taqdim etilish ehimolligini pasaytirishga imkon beradi va foydalanish tizimining qat’iy markazlashgan boshqarilishini ta’minlaydi. Ammo, o4z navbatida, bunday yondashish subyektlaming obyektlardan foydalanishning guruhli va alohida vakolatlarining takrorlanishiga (takrorlanish muammosi) hamda subyektning bitta obyektning o‘zidan turli guruhlarda qatnashish orqali foydalanishning ortiqchaligiga (guruhlarning kesishishi muammosi yoki, umumiy ma’noda, guruhlami optimallash muammosi) sabab bo‘lishi mumkin. Induktiv usulida ishchi guruhlami loyihalash dastlab subyektlaming (foydalanuvchilaming) obyektlardan foydalanishning alohida vazifalarining taqdimi amalga oshiriladi. Vazifalami taqdim etish foydalanuvchilaming funksional ehtiyojlarini va vakolat xarakteristikalarini so‘rov va tahlillash asosida bajariladi va tizim ma’muri tomonidan (foydalanishini boshqarishning majburiy usuli) yoki obyekt egalarini foydalanish subyektlari tomonidan alohida so‘roq lash (foydalanishni boshqarishning ixtiyoriy prinsipi) orqali amalga oshirilishi mumkin. So‘ngra tizim ma’muri tomonidan turli subyektlardan foydalanishning umumiy yoki o‘xshash dasturlari tahlil etilib, uning asosida subyektlar ishchi guruhlarga birlashtiriladi. Ajratilgan foydalanishning umumiy dasturlari foydalanish vazifalarining guruhli taqdimoti sifatida ishlatiladi. Subyektlar va obyektlaming katta sonida foydalanishning o‘xshashligini tahlil etish oson masala emas. Ushbu masalani tizim ma’muri ko‘pincha evristik hal etadi. Tizimni ma’murlash va kuzatish jarayonida ishonchlilikni va xavsizlikni oshirishning qo‘shimcha tashkiliy usuli umumiy ma’- murlashni va xavfsizlikni ma’murlashni bir-biridan ajratish hisoblanadi. Umumiy ma’mur tizimning axborot infrastrukturasini quradi, madadlaydi va boshqaradi. Axborot infrastrukturasi tarkibiga axborot-mantiqiy sxema, obyektlar (resurslar va qurilmalar) konfidensialligini kategoriyalash, interfeys va dialog elementlari, shakllar, so‘rovlar kutubxonasi, lug‘at-tasnif baza, maiumotlami rezervlash va arxivlash kiradi. Xavfsizlik ma’muri foydalanishni cheklash tizimini tashkil etadi va boshqaradi. Ushbu tizim tarkibiga foydalanuvchilaming vakolat xarakteristikalari (dopusklar), foydalanishning muayyan vazifalari, foydalanuvchilaming foydalanish belgilarini shakllantirish va qaydlash kiradi. Foydalanuvchilaming hisob yozuvi massividan faqat xavfsizlik ma’muri foydalana oladi. Bitta shaxs tomonidan bir vaqtning o‘zida asosiy ma’murlash va xavfsizlikni ma’murlash vazifalarini bajarilishiga yoi qo‘yilmaydi. Bu esa tizim ishonchliiigini oshiradi. Xavfsizlik hodisalarining bayonnomasini tuzish va auditi xavfsizlik holati va jarayonlarining boshqariluvchanligini ta’minlashda muhim vosita hisoblanib, axborot xavfsizligini buzish omillarini tekshirish, sabablarini tahlillash va bartaraf etish, ular yetkazadigan salbiy oqibatlami va zararlami pasaytirish uchun sharoitlar yaratadi. Tizimda xavfsizlik nuqtayi nazaridan barcha jiddiy hodisalar hujjatlanishi shart: - foydalanuvchilaming kirishi/chiqishi; - yangi foydalanuvchilami ro‘yxatga olish, foydalanish imtiyozlarini va vazifalarini (hisob yozuvlari massiviga barcha murojaatlami) almashtirish;
- fayllar ustidagi barcha amallar (yaratish, yo‘qotish, nomini o‘zgartirish, nusxalash, ochish, bekitish); - masofadagi tizimga murojaat, masofadagi tizimdan murojaat. Bunda har bir bunday hodisaga quyidagi qaydlanuvchi minimal kerakli parametrlar ro‘yxati o'matiladi: - hodisa kuni va vaqti; - foydalanuvchi - boshlab beruvchi identifikatori; - hodisa turi; - so‘rov manbai (taqsimlangan tizim uchun terminalning, ishchi stansiyaning tarmoqdagi nomi va h.); - tilga olingan obyektlar nomi; - tizimdagi hisoblarga kiritilgan o‘zgartirishlar, xususan, hisob yozuvi massivlariga kiritilgan o‘zgartirishlar; - subyektlaming va obyektlaming foydalanish belgilari. Bunday yondashish MBBTda jumallashtirish texnologiyasidan foydalanuvchi hodisa - muolaja texnologiyasiga mos keladi. Bunda hodisalar jumalidan faqat xavfsizlik ma’muri foydalanadi va u xavfsizlikning buzilishi faktlari yoki alomatlari aniqlanganida hodisalar jarayonini tiklash, tizim xavfsizligining buzilishi sabablarini va manbalarini tahlillash va bartaraf etish imkoniyatiga ega. Shu nuqtayi nazaridan, xavfsizlikning hodisalar jumali xavfsizlik auditining kerakli vositasi hisoblanadi. Xavfsizlik auditining maqsadi xavfsizlik muammolari yoki buzilishlarini o‘z vaqtida aniqlash va xavfsizlik ma’muriga xabar berish uchun tizimdagi hodisalami nazoratlash va kuzatishdan iborat. Kompyuter tizimlaridan foydalanish, turli muolajalar, amallar, axborot oqimlari jarayonlari ko‘p jihatli, qat’iy determinatsiyalanmagan, ya’ni qisman yoki to‘la stoxastik bo‘lganligi sababli, axborot xavfsizligining buzilishi faktlarini va alomatlarini aniqlashning avtomatlashtirilgan muolajalarini ishlab chiqish juda muraldkab va noaniq masala hisoblanadi. Shu sababli, hozirda qator evristik va neyrotarmoq texnologiyalari ishlab chiqilmoqda. Ular ba’zi hollarda muvaffaqqiyatli ravishda xavfsizlik ma’murining dasturiy vositasida ishlatilib, tizim xavfsizligining avtomatlashtirilgan auditini ta’minlamoqda. Oddiy holda o‘zgarishlami jumallashtirish deganda maiumotlar bazasidagi barcha o‘zgarishlami ketma-ket tashqi xotiraga yozish tushuniladi.
|
| |
