Shıǵıw mánisleriniń diapazonı
Shıǵıw mánisleriniń diapazonı (FSO) – bul maksimal hám minimal sırtqı tásirlerde ólshengen shıǵıw elektr signalları ortasındaǵı algebraik parıq. Bul shamaǵa ideal uzatıw funksiyasınan barlıq múmkin bolǵan shetlesiwler kiritiwi lazım. 3.2A- súwretde SFS shama shıǵıw mánisleri diapazonın súwretleydi.
3.2.- súwret. Uzatıw funksiyası (A) hám yól qoyılatuǵın qátelikler shegaraları (B)
12-tema
Datshiklerdiń fizikalıq principleri
Reja:
Elektr zaryadları, maydanlar hám potensiallar
Sıyımlılıq.
Elektr zaryadları, maydanlar hám potensiallar
Zaryadlardıń eki túri bar. Uqsas zaryadlar bir-birin iyteredi, qarama-qarsı zaryadlar bolsa – bir-birine tartıladı. Benjamin Franklin (1706-1790) basqa xizmetleri menen bir qatarda birinshi Amerikalıq fizik bolǵan. Sol waqıtta zaryadlardıń eki tipine at bergen
– biri oń, basqası teris zaryad dep atala baslaǵan. Bul atalıwlar házirgi kúnge shekem saqlanıp kelmekte.
4.3. A – elektr dipolı, B – dipol elektr maydanında aylanıw kúshiniń tásirine tartıladı
Sıyımlılıq
Tok ótkeriwshi materialdan islengen qálegen formadaǵı eki obyektti (mısalı, plastinkalardı) kórip shıǵamız, olardı batareyanıń qarama-qarsı polyuslarına jalǵaymız. Bunda plastinkalar bir qıylı muǵdarda túrli attaǵı zaryadlardı aladı, bul teris zaryadlanǵan plastinka qosımsha elektronlardı alǵanlıǵı, oń zaryadlanǵan plastinka bolsa tap sol muǵdardaǵı elektronlardı joǵaltqanın bildiredi. Endi batareyanı územiz. Eger plastinkalar bir-birinen tolıq izolyasiyalanǵan bolǵanda hám vakuumda joylasqan bolǵanda edi, olar alınǵan zaryadtı sheksiz uzaq waqıt dawamında saqlaǵan bolar edi. Elektr zaryadın saqlawǵa uqıplı bolǵan, eki plastinkadan quralǵan qurılma kondensator dep ataladı. Eger zaryadlanǵan eki obyekttiń arasına oń q0 test zaryadı jaylastırılsa, oǵan oń plastinkadan teris plastinkaǵa qarap baǵıtlanǵan elektr kúshi tásir kórsete baslaydı. Oń zaryadlanǵan plastinka test zaryadın iyteredi, teris zaryadlanǵan plastinka bolsa – onı tartadı. Test zaryadınıń plastinkalar arasında jaylasıwına baylanıslı ráwishte bul kúsh f vektor menen xarakterlenetuǵın túrli baǵıt hám túrlishe shamaǵa iye boladı.
4.4- súwret. A – elektr zaryadı hám kernew eki obyekt ortasındaǵı sıyımlılıqtı belgileydi, B – parallel plastinkalarǵa iye bolǵan kondensator
Kondensator har eki plastinkada toplanǵan q zaryad shaması hám olar ortasındaǵı oń potensiallar parqı – V kernew menen xarakterlenedi. Sonı aytıw kerek, q kondensatordıń nolga teń bolǵan jıyındısı zaryadına sáykes kelmeydi, V bolsa hár bir plastinkanıń potensialı bolıp esaplanbaydı, ol olar ortasındaǵı potensiallar parqın sáwlelendiredi. Zaryadtıń kernewge qatnası hár bir kondensator ushın konstanta bolıp esaplanadı:
q/V = C (4.17)
C turaqlı shama kondensatordıń sıyımlılıǵı dep ataladı. Sıyımlılıqtıń shaması plastinkalardıń forması hám olardıń bir-birine salıstırǵanda jaylasıwına, sonday-aq olar ortasındaǵı ortalıqtıń qásiyetlerine baylanıslı boladı. S shama hámme waqıt oń bolıp esaplanadı, sebebi (4.17) formulada zaryad hám kernew bir qıylı belgi menen alınadı. SI birlikler sistemasında sıyımlılıq birligi Farada esaplanadı: 1 Farada = 1 Kulon/Volt (1 F= Kl/V).
|
