Antibiotik moddalarni sanoat sharoitida ishlab
chiqarish asosan biologik
sintez asosida amalga oshiriladi yoki biosintez jarayonida olingan fiziologik faol
birikma molekulasini kimyoviy modifikatsiya qilish yili bilan olinadi. Faqat sanoqli
antibiotiklargina kimyoviy sintez yili bilan olinadi (masalan: xloramfenikol).
Sanoatda ishlab chiqarilayotgan antibiotiklarning asosiy produtsentlari bakteriyalar,
aktinomitsetlar va mitseliali zamburug‘lardir.
Bakteriyalar sintez qiladigan antibiotiklar
Bakteriyalar ishlab chiqaradigan antibiotiklar 600 ga yaqin nom bilan
aytiladi. Lekin, nisbatan uncha kip bilmagan miqdordagi antibiotiklar sanoat asosida
chiqariladi. Bular orasida
Bacillus brevis var. G.V., xosil qiladigan gramisidin S ni,
Bac.polymyxa va
Bac.circulans lar ishlab
chiqaradigan polimiksinlar,
Bacillus
licheniformis sintezlaydigan basitrasinlar,
Streptococcus lactis kulüturasi
xosil
qiladigan nizinlarni aytish mumkin.
Bakteriyalar sintez qiladigan antibiotiklarning o‘ziga xoslik tomoni ular
o‘zining kimyoviy tuzilishi jixatidan polipeptidlarga (uzunchoq yoki xalqasimon) va
kichik molekulali oqsillarga kiradi. Bitta produsent taraqqiyoti jarayonida bir qancha
kimyoviy to‘zilishi jixatidan bir biriga yaqin antibiotiklar
sintez qiladi, masalan:
♦ Gramisidinlarni besh shakldagisi ma’lum (A, V, SD, S(S), D), bular
aminokislotalar tarkibi bilan farqlanadi;
♦ Polimiksinlarni (22 shakli bor, shular qatorida A1, A2, V1, B2, S, D1, D2, E1
(kolistin A), E2 (kolistin V), M, R1, R2). Polimiksinlar
tarkibiga aminokislotalar
bilan bir qatorda diaminyog‘ va metiloktan kislotalar (metilgeptan) kiradi.
♦ Basirosinlar o‘nta aloxida antibiotiklarni birlashtiradi (A, A1, V, S, D, E, F1, F2,
F3, va G). Sut achitqisi streptokokklar xosil qiladigan nizin ettita asosiy oqsil
tarkibiga kiradi. Lekin faqat nizin biologik faollikga ega. Nizin streptokokklar sintez
qiladigan xamma oqsilning 20% ga yaqinini tashkil qiladi.
