Retinol hayvonot va o’simlik manbali mahsulotlarda, ayniqsa, dengiz baliqlari va
sutemizuvchilar jigarida ko’p miqdorda mavjud. Inson uchun vitaminning manbai
karotinlar ham bo’lishi mumkin. Ular
yuqori dozalarda toksik emas, lekin ular
retinol o’rnini
butunlay bosa olmaydi, chunki faqat cheklangan miqdori A
vitaminiga aylanishi mumkin. β-karotinning eng katta miqdori har xil sabzi turlarida
uchraydi, lekin uning kontsentratsiyasi naviga qarab keskin farq qilishi mumkin (100
g`da 8 dan 25 mg` gacha). Uning yaxshi manbalari qizil qalampir, ko’k piyoz, salat,
qovoq va pomidor bo’ladi.
O’simlikli (karotinoidlar):
Yashil va sariq sabzavotlar — sabzi, qovoq, shirin qalampir, ismaloq, brokkoli, ko’k
piyoz, petrushka;
Dukkaklilar — soya, no’xat;
Mevalar — shaftoli, o’rik, olma, uzum, tarvuz, qovun, na’matak, chakanda, gilos.
Hayvonotli (retinoidlar) — baliq yog’i, jigar (ayniqsa mol jigari), ikra, sut, sariyog’,
margarin, smetana, tvorog, pishloq, tuxum sarig’i.
Tarkibida beta-karotin ko’p miqdorda mavjud bo’lgan
genetik-modifikatsiyalangan
tillarang guruch A vitamini tanqisligini bartaraf etish uchun potentsial yechimdir,
ammo shunga qaramay, «oltin guruchning» hech bir navi iste’mol uchun mavjud emas.
Sintetik retinol (murakkab efirlar shaklida) juft bog’lanishlardan iborat zanjirni asta-
sekin o’stirish orqali β-ionondan olinadi.
Vitamin A vazifalari
Vitamin A quyidagi farmakologik ta’sirlarga ega:
1. Quyidagilar sintezi uchun kerak bo’lgan fosfoadenozinfosfosulfatni faollashtiruvchi
fermentlar sintezi:
Mukopolisaxaridlar, gialuron kislota, geparin;
Sulfoserbrozidlar;
Taurin;
Endogen va ekzogen moddalarning metabolizmida ishtirok etuvchi jigar fermentlari.
2. Mushak to’qimalarining oqsillarini sintezini rag’batlantiruvchi A
1
, A
2
, B va C
somatomedinlarning sintezi;
fosfat va timidinning DNK ga, prolinni kollagenga,
uridinni RNK`ga kiritilishi.
3. Polipeptid zanjirlarining glikolizlanishi:
Qonning glikoproteinlarini (a
1
- makroglobulin va boshqalar);
Hujayra va subhujayra (mitoxondrial va lizosomal) membranalarining tarkibiy qismlari
bo’lgan glikoproteinlarni (bu fagotsitozni yakunlash uchun katta ahamiyatga ega);
glikoprotein — fibronektinni, u hujayralararo o’zaro ta’sirda
ishtirok etadi va uning
hisobiga hujayra o’sishi tormozlanadi.
