MA’RUZA № 4
Mavzu: 𝜷
-karotin (A- provitamin) olish.
Reja:
1. Vitamin A haqida.
2. A vitamini saqlovchi mahsulotlar.
3. Vitamin a vazifalari.
Tayanch atamalar:
Vitamin A, β-iononli halqa,
Retinol, β-karotin,
qonning
glikoproteinlari.
Vitamin A haqida
A vitamini — β-iononli halqa va ikkita izopren qoldiqlari va birlamchi spirtli
guruhdan tashkil topgan yon zanjirdan iborat siklik to’yinmagan spirt. Organizmda u
retinal (vitamin A-aldegid) va retin kislotagacha oksidlanadi. Jigarda u retinilpalmitat,
retinilasetat va retinilfosfat shaklida zaxiralanadi.
Vitamin A hayvonotdan kelib
chiqishli mahsulotlarning
barcha shakllarida mavjud,
biroq sof retinol beqaror
bo’lganligi sababli, uning asosiy qismi retinolning murakkab efirlari ko’rinishida
saqlanadi (sanoatda asosan palmitat yoki asetat ko’rinishida ishlab chiqariladi).
O’simliklarda provitamin A — ba’zi karotinoidlar mavjud bo’ladi. Vitaminning
o’tmishdoshlari tuzilishi jihatidan o’xshash bo’lgan ikki guruh moddalar: karotinlar (α-
, β- va γ-karotinlar) va ksantofillar (β-kriptoksantin) bo’lishi mumkin. Karotinoidlar
ham izoprenoid birikmalar bo’lib, α- va γ-karotin bittadan β-ionon halqa saqlaydi va
oksidlanish jarayonida ulardan 1 ta molekula retinol hosil bo’ladi, β-karotinda esa ikkita
iononli
halqa bor, shuning uchun u ko’proq biologik faollikka
ega va undan ikkita
retinol molekulasi hosil bo’ladi. Etxo’r
hayvonlar, masalan mushuksimonlar 15-15′-
monooksigenaza yo’qligi sababli karotonoidlarni retinalga aylantira olmaydi (natijada
hech bir karotinoid turi bu hayvonlar uchun vitamin A
shakli hisoblanmaydi
).
