307
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
ta'siri mavjud. Bu, shubhasiz, mushaklarning tuzilishiga, matoning mikroiqlimiga
va sportning intensivligiga bog'liq bo'lgan sportchining fiziologik reaktsiyasiga
bog'liq. Yuqorida aytilganlarga qo'shimcha
ravishda, siqish kiyimining
rivojlanishiga ta'sir qiluvchi uchta asosiy omil mavjud. Bular quyidagilardan
iborat:
1-rasm Sport natijalariga ta'sir qiluvchi omillar
Kiyim o'lchami
Turli xil tana shakllari va tana turi uchun kompression kiyimlarni loyihalash
murakkab jarayondir. Shuni ta'kidlash kerakki, aksariyat brendlar mos sportchilar
yoki aniq maqsadli aholiga asoslangan o'lchamli kiyimlarni ishlab chiqaradi. Har
xil o'lchamdagi (kichik, o'rta, katta va juda katta) kompression kiyimlarni
klassifikatsiyalash
antropmetrik
tadqiqotlar
natijasida
olingan
o'lcham
jadvallaridan foydalangan holda kiyim ishlab chiqarishda qiyinchilik tug'diradi [1].
Iste'molchilar ko'pincha turli brendlarning o'lchamlari yoki turli savdo markazlari
o'rtasidagi katta farqlar tufayli norozi bo'lishadi [2]. O'lchamlar
butun maqsadli
populyatsiyani ifodalovchi namuna bilan yirik antropometrik tadqiqotlar asosida
ishlab chiqilgan [3]. Bunday antropometrik tadqiqotlar so'nggi yillarda tana
o'lchovlarini yig'ish vaqtini qisqartirish uchun 3D tana skanerlaridan foydalanildi.
Biroq, ular qimmat va vaqt talab etadi. Ta'kidlash joizki, tibbiyotda siqib turuvchi
308
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
kiyimlari holatida iste'molchilarning o'ziga xos o'lchovlari tana shakli va
o'lchamiga moslashish uchun tana o'lchovlari jadvali yordamida olinadi [4].
Giordana kabi ba'zi sport kompaniyalari, shuningdek,
velosipedchilar uchun
maxsus tayyorlangan kompression kiyimlarni ishlab chiqaradilar, masalan,
yarimkombinezon, uzun va qisqa yengli maykalar, paypoqlar va boshqalar. Ba'zi
firmalar, shuningdek, bosimning optimal taqsimlanishini ta'minlaydigan maxsus
tayyorlangan paypoqlar, boldirni
himoyalovchi paypoqlar, son mushaklarini
himoyalovchi paypoqlarni taklif qiladilar.
Ideal holda, kompression kiyim tanaga yopishib turadi, foydalanuvchining
faolligiga qarab cho'zilish va tiklanish qobiliyatiga ega. Agar kiyim o‘z holatida
yopishib turadigan bo'lsa, intensiv mashg'ulotlar paytida qon oqimining ko'payishi
oyoq-qo'llarining hajmini kattalashishi va kiyimning umumiy mosligi haqidagi
tasavvurni o'zgartirishi mumkin.
Boshqa tomondan, agar kompression kiyim
to‘g‘ri bichimli bo'lsa, u tana uchastkalarida kerakli siqishni ta‘minlay olmasligi
mumkin. Demak, kiyimning turli zonalarida talab qilinadigan bosimni, ishlab
chiqarishda kiyim o'lchamlarini va kiyim o'lchamlarini tasniflashda mato
xususiyatlarini inobatga olish kerak bo'ladi.
Tana shakllari
Erkak tanasining shakllari quyidagicha belgilanadi: endomorf; mezomorf; va
ektomorf. 2-rasmda ektomorf shakllari baland bo'yli, ozg'in tuzilishga ega bo'lib,
tanada ozgina ortiqcha yog' mavjud. Mezomorflar o'rtacha tuzilishga ega bo'lib,
keng yelkalari va tor beli bilan ko'proq sport formasiga ega bo‘ladi. Endomorf
shakllari kengroq ramkaga va odatda ko'proq yog'ga ega. Yuqorida ta'kidlab
o'tilganidek, aholining eng keng
tarqalgan tana shakllariga irq, jins va turmush
tarzi kabi ko'plab omillar ta'sir qiladi. Bundan tashqari, ushbu o'ziga xos tana
turlari keng tan olingan bo'lsa-da, ko'plab erkaklar ushbu tana turlaridan farq
qiladi. Bu omillar shuni anglatadiki, tayyor kiyim uchun o'lchamlarni tanlash juda
qiyin bo'lib, iste'molchilarning noroziligiga olib keladi. Garchi maxsus o'lchovlar
bo'yicha ishlab chiqarilgan maxsus tayyorlangan kiyimlar mukammal moslikni
309
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
ta'minlashi mumkin bo'lsa-da, bunday kiyimlarni ishlab
chiqarish uchun vaqt va
xarajatlar shunchalik ko'pki, bu ommaviy bozor uchun mos emas [5].
a)
b)
c)
2-rasm. Tana shakllari: a) endomorf; b) mezomorf; b) ektomorf
