363
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
Шу борада таклиф қилинаѐтган жин машинаси ишчи камерасига
ўрнатилган элемент хомашѐ валиги зичлиги ўзгариши билан ўзгариб туради.
Ж. Эргашев томонидан таклиф қилинаѐтган
ихтироларнинг биринчи
вариантида [5] аррали жин иш камерасидаги хомашѐ валигининг марказий
қисмига чигитли пахтани жинлаш учун қўшимча элемент ўрнатилган.
Бу
элемент
аррали
жин
ишчи
камерасига
бўйланмасига
жойлаштирилган. Бу элемент аррали цилиндрга тескари йўналишда
айланувчи цилиндрсимон шаклда бўлиб, унинг маркзидаги валга пружина
ѐрдамида бириктирилган метал ва резина пластинкаларидан иборат.
Пахта хом-ашѐсини жинлаш учун мўлжалланган қўшимча
восита
қуйидаги тартибда ишлайди: аррали жин иш камерасига тушган чигитли
пахтани арра тишлари илиб олиб, колосникга олиб келади. Тишларга
илинган чигитли пахта бўлаклари бошқа пахта бўлакларига илашиб, уларни
ҳам тортади, камерага етарли ҳажмдаги чигитли пахта келиб тушгандан сўнг
аррага қарши томонга айланувчи хомашѐ валиги ҳосил бўлади. Аммо
қўшимча восита ўрнатилиши муносабати
билан иш камерасига маълум
миқдордаги чигитли пахта тушиши билан хомашѐ валиги хосил қилинади,
яъни цилиндрсимон шаклдаги қўшимча восита диаметри ўзгарувчан
бўлганлиги сабабли иш камерасига тушган чигитли пахтани миқдори кам
бўлганда унинг диаметри катталашади ѐки аксинча. Шундай қилиб, иш
камерасига келиб тушган чигитли пахтанинг миқдоридан қатъий назар
доимий зичликка эга бўлган хомашѐ валиги ҳосил бўлади, яъни юмшоқ
тарзда чигитдан толани ажратиш учун муҳит яратилади.
Таклиф қилинаѐтган аррали жиннинг ишчи камерасига ўрнатилган
элемент иккинчи вариантда тўпланган чигитлар ишчи камера ўртасига
ўрнатилаган конус шаклдаги тўрли барабан тешиклари орқали чиқариб
юборилади.Бундан ташқари конус шаклдаги тўрли барабан пружина асосида
ўрнатилганлиги сабабли унинг холати хомашѐ валигининг зичлигига мос
равишда ўзгариб туради. Хомашѐ валигининг зичлиги ошиб кетган вақтида
364
Namangan muhandislik-texnologiya instituti 7-8 oktabr 2-tom
пружиналар сиқилади. Ишчи камерадан толадан ажраган чигитлар чиқиб
кетиб хомашѐ валиги зичлиги камайиши билан яна ўз ҳолатига қайтади.
Бунинг натижасида хом- ашѐ валигининг зичлигини бошқариш имконига эга
бўламиз. Бу эса ўз навбатида чигитнинг шикастланиши ва толаларда
нуқсонлар ҳосил бўлишини камайтиради.
Қурилманинг ушбу янги элементлари хомашѐ валиги ўртасида
тўпланиб қолган толадан ажралган чигитларни ўз вақтида чиқиб кетишини
таъминлаш орқали тола ажратиш жараѐнининг иш унумдорлигини ҳамда
самарадорликни ошириш имкониятини яратади [6].
Бу таклиф қилинаѐтган мосламалар содда бўлганлиги
сабабли уни
пахта тозалаш заводларининг имкониятидан келиб чиққан ҳолда тайѐрлаб
ўрнатса ҳам бўлади. Бундан ташқари ушбу янги мосламалардан жин
машинасининг самарадорлигини ошириш бўйича илмий-тадқиқот ишлари
олиб бораѐтган иқтидорли талабалар ва тадқиқотчилар фойдаланишлари
мумкин бўлади.
