I BOB.
MA’LUMOTLAR BAZASI VA MBBT HAQIDA TUSHUNCHA
287
Simmetrik shifrlash usullari foydalanilgan almashtirish turiga kо‘ra,
quyidagi usullarga ajraladi
Bu usulda maxfiy kalit bilan biror
algoritm asosida ochiq matn
belgilarining tartibi о‘zgartiriladi.
Bu (siljitish) usulda ochiq matn belgilari
boshqa alfavit belgilariga almashtiriladi.
o‘rin almashtirish
o‘rniga qо‘yish
О‘rin almashtirish usuli
Shifrlashning
o‘rin almashtirish usuli
oddiy shifrlash hisoblanib, bunda berilgan matnda
ishtirok etgan belgilar o‘rni maxsus qoida asosida almashtiriladi. O‘rin almashtirishga
misol tariqasida, dastlabki axborot blokini jadvalga ustun bo‘yicha yozishni, o‘qishni esa
satr (qator) bo‘yicha amalga oshirishni ko‘rsatish mumkin. Jadval qatorlarini to‘ldirish va
shifrlangan axborotni ustun bo‘yicha o‘qish ketma-ketligi kalit yordamida berilishi mumkin.
Bunda jadvalning ustun va qatorlari kalit (K) sifatida xizmat qiladi.
O‘rin almashtirish usuli yordamida shifrlash ketma-keligi:
1) matn(T
0
)dagi simvollar soniga qarab, N×M o‘lchamli jadval tuziladi. Bu yerda jadval
o‘lchamlari
kalit sifatida xizmat qiladi;
2) dastlabki, ya’ni ochiq matn (T
0
) ustun bо‘yicha yozib chiqiladi;
3) keyin jadvaldagi ma’lumot qator bо‘ylab yoziladi. Shifrlangan matn (T
1
) ustun bо‘ylab
о‘qiladi;
4) shifrlangan matn bloklarga ajratiladi, ya’ni satrlar soni qancha bo‘lsa, belgilar shun
-
chadan ajratib yoziladi.
Endi o‘rniga qо‘yish usuliga doir misolni ko‘rib chiqamiz.
