I BOB.
MA’LUMOTLAR BAZASI VA MBBT HAQIDA TUSHUNCHA
288
Toshkent shahrida Javohir va Nuriddin ismli ikki do‘st yashaydi. Ayrim sabablarga ko‘ra,
Javohir shaharni tark etishi lozim. Ular o‘zaro
bog‘lanishining yagona yo‘li – pochta aloqasi.
Ammo ular kimdir maktubni o‘qishi
mumkinligidan
qo‘rqadi. Muammoni qanday hal qilish mumkin?
Yechim.
Javob esa oddiy.
Maktubni kimningdir
ko‘zidan himoya qilish uchun ular o‘z
xabarlarini
quyidagicha yozishga qaror qilishadi: xabarning
har bir harfi alifbo bo‘yicha o‘zidan
keyin kelgan
7-harf bilan almashtiriladi.
Shunday qilib, ular
“
SALOM
”
so‘zining o‘rniga
“
O
‘
ISVT
”
(SO‘, AI, LS,
OV, MT) deb yozadi.
Ma’lumotni asl holiga qaytarish uchun esa ular xabarning har bir harfini alifbo bo‘yicha o‘zidan
oldin kelgan 7-harf bilan almashtirishadi.
Bu
Sezar shifri
deb ataluvchi oddiy shifrlash usuli edi. Odatda, bu
usulda dastlabki matnning
har bir harfi alifboda o‘zidan keyingi 3-harf bilan almashtiriladi.
Umumiy holatda esa siljish
turlicha bo‘lishi mumkin, bu alifbodagi harflar soniga bo‘gliq.
Bu usul juda oddiy usul sanaladi. Bugungi shifrlash usullari u qadar sodda emas.
D
A
I A A U I
U
