Vaxabov X., Gaypova r., Tursinov m

124 
Geografiyalıq teksttin’ tiykarg’ı o’zgesheliginin’ biri qubılıslardın’ bayanın 
baylanıstırıwdan ibarat. Ma’selen: ta’biyiy sharayat sıpatlaması, ekonomikalıq 
geografiyalıq sıpatlaması h’a’m t.b. 
Sabaqlıq tekstlerinde h’a’m oqıw metodlarının’ bayanında ju’da’ ko’p logikalıq 
baylanıslar ushıraydı. Ma’selen: sonın’ ushın, solay etip, demek, eger, sonnan kelip 
shıqqan h’alda h’a’m t.b. Tekstti bayanlaw dawamında ayırım jag’daylarda to’mendegi 
tapsırmalar ushırasadı. Ma’selen: tu’sindirip berin’, ne ushın arqa yarım sharda 
da’ryalar on’ qurg’ag’ın jemiredi? da’ryalardın’ tezligine qanday ta’sir etedi? oylap 
ko’rin’, ne ushın Afrikada artta qalg’an ma’mleketler ko’p h’a’m t.b. Solay etip, 
sabaqlıq tekstinin’ du’zilisinin’ o’zi oqıwshılardın’ oqıw materialın tu’siniwin, jan’a 
bilimlerdi o’zlestiriwin an’satlastıradı. 
Sabaqlıq teksti oqıwshılar ta’repinen tu’siniliwi h’a’m o’zlestiriliwi quramalı 
protsess bolıp ol to’mendegi jag’daylarg’a baylanıslı;
a) oqıwshılarda za’ru’r bilimlerge iye bolıwı;
b) Sabaqlıq tekstindegi oqıw ko’nlikpelerin qa’liplestiriw da’rejesine. 
Tekstten sırttag’ı mag’lıwmatlar oqıtıw h’a’m baqlaw wazıypaların orınlaydı. 
Sabaqlıq tekstinen sırttag’ı mag’lıwmatlarg’a to’mendegiler kiredi: a) soraw h’a’m 
tapsırmalar; b) mazmunı, sanlı belgiler; v) ko’rgizbeli metodlar. 
Ha’r bir sabaqlıqta soraw h’a’m tapsırmalar dizimi berilgen. Olar tu’siniklerdi 
o’zlestiriwge, geografiyalıq qubılıslar arasındag’ı baylanıslardı anıqlawg’a, 
ko’nlikpelerdi qollanıwg’a qaratılg’an. Soraw h’a’m tapsırmalar sabaqlıqta tu’rli 
orınlarda ushıraydı; jan’a temanın’ aldında; lektsiyanın’ ishinde; lektsiyanın’ aqırında; 
Sabaqlıq teksti aldında jaylasqan soraw h’a’m tapsırmalar oqıwshılar ta’repinen 
alıng’an bilimlerdi aktivlestiriwge qaratılg’an boladı. Ma’selen: bir aymaqtın’ klimatın 
u’yreniwden aldın klimat payda etiwshi faktorler h’aqqındag’ı bilimlerini aktivlestiriw. 
Sabaqlıq teksti ishindegi soraw h’a’m tapsırmalar oqıwshılardı pikirlewge, jan’a 
oqıw materialın o’zlestiriwge qaratılsa, teksttin’ son’ında berilgen soraw h’a’m 
tapsırmalar alıng’an bilim h’a’m ko’nlikpelerdi qollanıwg’a qaratıladı. Ma’selen: 
da’ryalar temasın o’tkende, da’rya degenimiz ne, da’rya alabı, da’ryanın’ toyınıwı 
h’aqqında alıng’an bilimlerdi qollanıw mu’mkin. 
U’lken bo’limler son’ında berilgen soraw h’a’m tapsırmalar ulıwmalasqan 
qa’siyetke iye bolıp, bilimlerdi ta’rtipke salıwg’a u’ndeydi, oqıwshılardın’ ulıwma 
du’nyag’a ko’z-qarasın ken’eytedi.
Sabaqlıq tekstindegi ko’rgizbeli materiallarg’a to’mendegiler kiredi: teksttegi 
kartalar; diagrammalar; kesteler; su’wretler; orografiyalıq sızılmalar. Ko’rgizbeler 
sabaqlıq tekstinin’ mazmunın bayıtıp qoymastan o’z aldına bilim deregi bolıp 
esaplanadı. 

125 
Geografiya sabaqlıqlarının’ aqırında berilgen atama h’a’m tu’sinikler, tusindirme 
so’zlikler usı kursta berilgen tu’siniklerdin’ dizimi esaplanıladı.

Download 1,58 Mb.