128
esaplanadı. Olar belgili bir masshtabda kishireytilgen boladı yamasa o’z o’lsheminde
su’wretlenedi. Biraq o’lshemli modellerde qa’teliklerge de jol qoyıladı.
Qurılısına qaray modeller bo’linbeytug’ın h’a’m bo’linetug’ın bolıp
ekige
bo’linedi.
Geologiya sabaqlarında ko’binese jer sharının’ modeli paydalanıladı. Ha’mme
qubılıslardın’ modellerin jasaw maqsetlerke muwapıq emes. Ma’selen: vulkannın’
geyzerleri, tawlar, tsunami, sel, tornadolardın’ payda bolıw modeli maqsetke muwapıq
emes. Sebebi, olar ta’biyiy protsessler esaplanıp, onın’ ornına
sabaq protsesinde
termometr, barometr, flyuger, kompas h’a’m basqa a’sbaplardın’ modellerinen
paydalanıw mu’mkin. Modeller ja’rdeminde oqıwshılar olardın’ du’zilisin h’a’m
isletiliwin tez u’yrenip aladı. Kanallar, tog’aylar h’a’m suw saqlag’ıshlar du’zilisin de
ko’rsetiw mu’mkin.
Geografiya ta’liminde maketler ken’ qollanıladı. Maketler geografiyalıq
obektler, qubılıslardın’ a’piwayılastırılg’an nusqası bolıp esaplanadı. Olar ta’biyiy
geografiyalıq, ekonomikalıq h’a’m de sotsiallıq geografiyalıq maketlerge bo’linedi.
Ta’biyiy geografiyalıq
maketlerge landshaftlar, relef, da’rya alabı, tawlar,
shoqqılar, u’n’girler kiredi.
Jer betinin’ formaların u’yreniwde maketler u’lken a’h’miyetke iye,
relef
boyınsha bilimlerdi oqıwshılardın’ o’zlestiriwi ju’da’ qıyın boladı. Sonın’ ushın relefti
u’yreniwde dalada alıp barılg’an baqlawlar u’lken a’h’miyetke iye. Orında releftin’
qa’liplesiwin ko’rip g’ana qalmastan, obekt tolıq u’yrenilip o’lshemleri anıqlanadı
h’a’m anıq ko’rinisler payda boladı. Relef h’aqqındag’ı bilimlerdi o’zlestiriwdin’ an’sat
jollarının’ biri geografiya maydanshalarda olardın’ formalı maketlerin jasawdan ibarat.
Maketlerden paydalanıp sabaq o’tkende oqıtıwshı makettin’ h’a’mme ta’repin
ko’rsetiwi kerek, sonda g’ana usı makette su’wretlengen geografiyalıq
obekt yaki
qubılıslar h’aqqında oqıwshılar sanasında tolıq h’a’m anıq ko’rinisler payda boladı.
Demek, maketler geografiyalıq qubılıslardı ta’biyiy jag’dayda
kartalarda
su’wretleniwi ushın aralıq baylanıs bolıp esaplanadı.
