Statistikalıq mag’lıwmatlar menen islew

Download 1,58 Mb. Pdf ko'rish
bet	89/140
Sana	18.05.2024
Hajmi	1,58 Mb.
	#241765

1 ... 85 86 87 88 89 90 91 92 ... 140

Bog'liq
Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası

Jeke jag’daydag’ı statistikalıq mag’lıwmatlardan paydalanıw.

11.5. Statistikalıq mag’lıwmatlar menen islew
Statistikalıq mag’lıwmatlar geografiya ta’liminde eki tu’rdegi maqsette
qollanıladı:

Anıq geografiyalıq mag’lıwmatlar tiykarında: bularg’a materik h’a’m
okeanlardın’ maydanı, qurg’aqlıqtın’ en’ ba’lent h’a’m en’ pa’s tochkası, materiktin’
shetki tochkaları, ma’mleketlerdin’ maydanı, ten’iz, ko’llerdin’ maydanı h’a’m
teren’ligi, da’ryalardın’ uzınlıg’ı h’a’m tag’ı basqalar kiredi. Bul statistikalıq
ko’rsetkishlerdi oqıwshılar yadlap qalıwları lazım;

Geografiyalıq bilimler derek sıpatında: bu’g’an ekonomikalıq h’a’m
sotsiallıq geografiya kurslarında ju’da’ ko’p statistikalıq mag’lıwmatlar keste
diagramma h’a’m grafika sıpatında beriledi. Bul mag’lıwmatlardı analizlew arqalı
oqıwshılar tu’rli juwmaqlar shıg’arıwı mu’mkin. Sonın’ ushın oqıtıwshılar oqıwshılardı
statistikalıq mag’lıwmatlar menen islewge u’yretiwi h’a’m tiyisli ko’nlikpelerdi payda
etiwge bag’darlawı lazım.
Geografiya ta’liminde qollanılatug’ın statistikalıq mag’lıwmatlardı sha’rtli tu’rde
u’sh toparg’a bo’liwimiz mu’mkin:

jeke jag’daydag’ı toparlastırılg’an sanlı mag’lıwmatlar;

sızılmalarda ko’rsetilgen sanlı mag’lıwmatlar (diagramma, grafikalıq,
kartogramma, kartodiagramma);

kestelerde ko’rsetilgen sanlı mag’lıwmatlar.
Jeke jag’daydag’ı statistikalıq mag’lıwmatlardan paydalanıw.
Bul topardag’ı
sanlı mag’lıwmatlar toparlastırılmag’an bolıp olardın’ h’a’r biri menen islegende
pikirlewdi talap etiledi. Sanlardı este saqlap qalıw h’a’m olar h’aqqında pikirlewge
barlıq sanlar pu’tin h’alına keltiriledi, yag’nıy keri san pu’tin sanlarg’a aylandırıladı.
A’sirese yadta saqlanıp qalınatug’ın sanlar a’lbette ko’rinip turıwı lazım. Oqıwshılar
o’z kestelerinde tiykarınan pu’tin sanlardı aytıwları lazım. Ma’selen: Afrikanın’
maydanı 30 mln. km
2
, Kanadanın’ maydanı 10 mln km
2
h’a’m t.b.
Sabaq protsesinde qollanılatug’ın h’a’r bir san tu’sindiriliwi kerek. Ma’selen:
da’ryanın’ uzınlıg’ın sorag’anda onı keme qansha waqıtta basıp o’tiwin,
ma’mleketlerdin’ maydanın tu’sindirip atırg’anda batıstan shıg’ıs ta’repke, arqadan
qublag’a qansha aralıqqa sozılg’anlıg’ı h’a’m usı aralıqtı poezd yamasa avtomobillerde
qansha waqıtta basıp o’tiwleri tu’sindirilse, oqıwshılar sanasında maydan tu’sinigi tez
h’a’m an’sat qa’liplesedi.
Ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq ko’rsetkishler jan basına esaplanadı. Ma’selen: jan
basına biyday jetistiriw, jan basına sanaat o’nimlerin jetistiriw h’a’m t.b.

131
Statistikalıq mag’lıwmatlar menen islesiwdin’ tiykarg’ı usıllarının’ biri salıstırıw
bolıp esaplanadı. Bunda sanlardı yadlap qalıw sha’rt emes. Ma’selen,
Tu’rkmenstannın’ maydanı menen O’zbekstannın’ maydanı birdey yamasa Balxash
h’a’m Ladoga ko’llerinin’ maydanı birdey h’a’m t.b.
Bunnan basqa oqıwshılarg’a sanlı salıstırıw boyınsha tapsırmalar da beriw
mu’mkin. Ma’selen: O’zbekstannın’ aymag’ı Aziyadag’ı qaysı ma’mleketler
aymag’ınan u’lken, yamasa qaysı ma’mleketlerdin’ maydanı menen birdey esaplanadı.

Download 1,58 Mb.

1 ... 85 86 87 88 89 90 91 92 ... 140

Download 1,58 Mb.

Pdf ko'rish