133
XII-BAP. GEOGRAFİYa XANASI
12.1. Geografiya xanasın bezewge qoyılatug’ın talaplar
Geografiyalıq bilimlerdi o’zlestiriwde geografiya xanası h’a’m ondag’ı buyımlar
u’lken a’h’miyetke iye. Geografiya xanası bar bolg’anda g’ana tiyisli oqıw qurallarınan
ta’lim protsesinde na’tiyjeli paydalanıw mu’mkin. Geografiya xanası oqıw qurallarının’
jıyındısı, mebeller, oqıtıwshı h’a’m oqıwshılar ushın buyımlar, oqıw buyımların saqlaw
ko’nlikpeleri, texnikalıq
qurallar, ekspozitsiyalıq
materiallar, ilimiy-metodikalıq
qollanbalardan ibarat quramalı sistema bolıp esaplanadı.
Geografiya xanasın u’sh bo’limge bo’liwimiz mu’mkin: a) oqıwshılardın’ ornı b)
oqıtıwshının’ ornı; v) buyımlar.
Oqıwshılardın’ jumıs ornı
. Geografiya xanasında oqıwshılardın’ jumıs ornı eki
orınlı stol h’a’m stuller. Olar ag’ashtan yaki temirden jasalg’an bolıwı mu’mkin. Bul
jerde tiykarg’ı talap stol h’a’m stullerinin’ ba’lentligi oqıwshılar boyına sa’ykes keliwi
lazım.
Oqıwshılar stolın jaylastırg’anda ulıwma gigienalıq talaplarg’a a’mel qılınıwı
lazım. Stol h’a’m stullerdi u’sh qatar etip jaylastırılg’anı maqul. Olar klass taxtasınan 2
m uzaqlıqta jaylasıwı za’ru’r. Ayna h’a’m stollar aralıg’ı 60 sm den kem bolmawı
za’ru’r. Aqırg’ı qatar stulleri menen shkaflar arasınan o’tiw ushın aralıq bolıwı kerek.
Oqıwshılar stollarda boyına qarap otırıwı lazım.
Geografiya xanasında oqıtıwshılardın’ jumıs ornı.
Oqıtıwshı a’dette ortan’g’ı
qatardın’ basında jaylasadı. Onın’ jumıs ornı oqıw quralların ko’rsete alatug’ın ornı
esaplanadı. Oqıtıwshı otırg’an jerden klasstın’ h’a’mme ta’repi h’a’m klasstag’ı barlıq
oqıwshılar ko’rinip turıwı kerek.
1. Klasstın’ h’a’mme ta’repi de oqıtıwshı na’zerinen shette qalmawı lazım.
2. Oqıtıwshı stolının’ qasında oqıw quralların ko’rsete alatug’ın yamasa olardan
paydalanılatug’ın qurallar bolıwı lazım;
3. Geografiya sabaqlıqlarında ko’p jag’daylarda tiykarg’ı oqıw quralı sıpatında
kartadan paydalanılg’anı ushın kartografiyalıq qurallardı ko’rsete alatug’ın u’skeneler
bolıwı itibardan shette qalmawı lazım.
Oqıw quralların ko’rsete alatug’ın stoldın’ biyikligi 90 sm den asıp ketpewi
kerek, onın’ ju’zi 120x75 bolıwı za’ru’r. Ko’rsetpe stolında proektsiyalıq
apparatlarının’,
ayna perdelerin, kartalardı tu’sindirip h’a’m ko’teretug’ın basqarıw
pultin jaylastırıw mu’mkin. Ko’rsetpe stolı menen birge oqıtıwshı stolı da bolıwı kerek.
Onda oqıtıwshı kitapları, da’pterleri, sabaqqa tiyisli materiallar h’a’m klass jurnalı
jaylasadı. Usı orında oqıtıwshı otırıp jumıs isleydi. Stoldın’ ba’lentligi 75 sm, ju’zi
75x100 sm bolıwı lazım.
134
Geografiya xanasındag’ı klass taxtası oqıtıwshı h’a’m oqıwshılar ta’repinen tu’rli
maqsetlerde paydalanıladı, olardı to’mendegi toparlarg’a bo’liwimiz mu’mkin:
jazıw ushın;
sızılmalardı, diagrammalardı, shala kartalardı sızıw ushın;
kestelerdi, su’wretlerdi jaylastırıw ushın;
ekranlı qollanbalardı jaylastırıw ushın;
oqıtıwshı ta’repinen tapsırmalar ushın;
oqıtıwshı ta’repinen sabaq teması h’a’m rejesin jazıw ushın.
Klass taxtalarının’ o’lshemlerin to’mendegishe bolıwı lazım: 120x270 sm
Kesteler h’a’m su’wretlerdi saqlaw ushın jasalg’an shkaflar oqıtıwshı otırg’an orıng’a
jaqın jaylastırılg’anı maqul.
Geografiya xanasında oqıw qurallarının’ jaylasıwı oqıw da’stu’rleri bo’limleri
h’a’m klass boyınsha bolıwı kerek. Bunın’ ushın bo’limli shkaflardan paydalanıladı.
Usı shkaflar alınatug’ın h’a’m qoyılatug’ın bo’limlerden ibarat boladı. Shkaflarda
kitaplar, jurnallar, audio, video qollanbalar saqlanadı.
Geografiya oqıtıwdın’ texnikalıq quralların saqlaw h’a’m olardan paydalanıw
ushın a’sbaplar bolıwı lazım. Ma’selen: diaproektorlar, kinoproektorlar,(plёnkalar
menen islew ushın).
Geografiya xanasında h’a’r tu’rli bag’darda kartotekalar bolıwı lazım. Olardı
to’mendegi toparlarg’a bo’liwimiz mu’mkin:
oqıtıwshılardın’ sabaqqa tayarlıq kartotekası. Onda sabaq teması, oqıtıw
metodları h’a’m usılları, quralları, sabaq rejesi jazılg’an boladı;
oqıw protsesi kartotekası;
temalar boyınsha ma’sele h’a’m shınıg’ıwlar kartotekası;
jazba jumıslar kartotekası;
temalı kartotekalar;
qosımsha a’debiyatlar kartotekası;
jurnallar h’a’m gazetalar kartotekası;
Temag’a tayarlaw barısında h’a’r tu’rli ko’rgizbeli qurallardan ulıwmalasqan
jag’dayda paydalanıw na’zerde tutılsa maqsetke muwapıq boladı.
Lektsiya mazmunı su’wretler, sızılmalar h’a’m diagrammalar menen bayıtılg’an
bolıwı lazım.
