Vaxabov X., Gaypova r., Tursinov m

145 
IV BO’LİM. GEOGRAFİYa TA’LİMİN ShO’LKEMLESTİRİW FORMALARI 
Geografiya ta’limin sho’lkemlestiriw formalarına geografiya sabag’ı, a’meliy 
h’a’m o’z betinshe jumıslar, geografiya maydanshasında alıp barılatug’ın jumıslar, 
fakultativ ta’jiriybeler, u’yde wazıypalardı orınlaw, geografiya do’gerekler, 
olimpiadalar, geografiyalıq kesheler, oqıw ekskursiyaları kiredi. 
 
XIV-BAP. GEOGRAFİYa SABAG’I HA’M OG’AN QOYILATUG’IN 
TALAPLAR 
14.1. Sabaqtın’ ta’limli h’a’m ta’rbiyalı maqsetlerin islep shıg’ıw 
Oqıwshılarg’a bilim beriw h’a’m olardı ta’rbiyalaw sabaq protsesinde alıp 
barıladı. Sonlıqtan sabaq geografiya ta’liminin’ en’ tiykarg’ı h’a’m oraylıq bo’limi 
esaplanadı. Sabaq protsesinde oqıtıwshı sabaqqa ajıratılg’an anıq waqıt dawamında 
belgilengen ta’limli h’a’m ta’rbiyalıq maqsetlerdi a’melge asıradı. Ha’r bir sabaqtın’ 
maqseti anıq ko’rsetilgen boladı. Sabaq protsesinde oqıwshılar na’zerde tutılg’an bilim 
h’a’m ko’nlikpelerdi na’tiyjeli biliw ushın geografiya sabaqlarına qatar talaplar 
qoyılg’an. Olar to’mendegilerden ibarat: sabaqtın’ ta’limli h’a’m ta’rbiyalıq 
maqsetlerin anıq islep shıg’ıw, sabaqtın’ mazmunının’ ilimiyligine erisiw, sabaq 
uaqtında oqıwshılardı ka’sipke bag’darlaw, tan’lang’an oqıtıw metodı sabaq 
mazmunına say keliwi, geografiya sabaqlarında predmetler ara baylanıslar u’yretiliwi 
h’a’m h’a’r bir sabaq ekologiyalıq bag’darg’a iye bolıwı, h’a’r bir geografiya 
sabag’ında u’lke tanıw printsipleri esapqa alınıwı kerek. 
Geografiya sabaqlarının’ ta’limli h’a’m ta’rbiyalıq maqsetlerin tuwrı h’a’m anıq 
islep shıg’ıw sabaqtın’ na’tiyjeliligin belgilep beredi. Da’slep sabaqtın’ ta’limli 
maqsetleri islep shıg’ıladı. Bunın’ ushın: geografiyalıq qorshag’an ortalıq, qubılıslar 
h’aqqında ilimiy tu’sinikler, nızamlar qa’liplestiriledi, tiykarg’ı ilimiy mag’lıwmatlar 
h’a’m bilimler bekkemlenedi, geografiyalıq ko’nlikpe h’a’m bilimlerdi o’zlestiriw 
ta’miyinlenip, ulıwma ko’nlikpelerdi qa’liplestiriw dawam ettiriledi: du’nya-qaras, 
estetikalıq ta’rbiya beriw; oqıwshılardın’ qızıg’ıwshılıqların rawajlandırıw. 
Geografiya sabaqları anıq ta’rbiyalıq maqsetke bag’darlang’an bolıwı kerek. Bul 
oqıwshılardın’ watan su’yiwshilikke, aqılıy ta’lim-ta’rbiyanın’ qaliplesiwine imkan 
beredi. Geografiya sabaqları geografiyalıq qubılıslar h’a’m xojalıq iskerligi arasındag’ı 
sebep h’a’m aqıbetlerdi ashıwg’a bag’darlang’an. Sabaqtın’ ta’rbiyalı wazıypalarına 
Watanımızdın’ g’a’rezsizlik da’wirinin’ rawajlanıwının, g’a’rezsiz ma’mleketimiz 
erisken jetiskenliklerin ko’rsetiw, ilim, ma’deniyat h’a’m sport tarawındag’ı jetiskenlik 
ruwxında ta’rbiyalaw u’lken a’h’miyet beredi. 
Sabaqlıqtın’ anıq wazıypaları aldın’g’ı h’a’m keyingi sabaqlardın’ maqsetleri 
menen baylanıslı bolıwı lazım. Sabaqtın’ maqseti h’a’m wazıypalarına mısallar 

146 
keltiremiz. “Orta Aziyanın’ relefi h’a’m paydalı qazılmaları” temasında to’mendegi 
wazıypalardı ko’riw mu’mkin: iri relef formalarının’ jaylasıw o’zgeshelikleri h’a’m 
sebeplerin ashıp beriw; olar h’aqqında bilimlerdi ken’eytiw; sho’l relef formalarının’ 
payda bolıwında samaldın’ ornı h’a’m a’h’miyetin ashıp beriw; releftin’ payda bolıwı 
h’a’m rawajlanıwında ishki h’a’m sırtqı ku’shlerdin’ o’z-ara ta’sirin u’yretiw; Orta 
Aziya paydalı qazılma ka’nlerinin’ jaylasıwın u’yreniw h’a’m olardın’ payda bolıwın, 
jer qabıg’ının’ du’zilisi menen baylanıslılıg’ın ashıp beriw (Dushina, 1985). 

Download 1,58 Mb.