Sabaqlıqtag’ı kartalar menen islew




Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet86/140
Sana18.05.2024
Hajmi1,58 Mb.
#241765
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   140
Bog'liq
Vaxabov X, Gaypova R, Tursinov M. Geografiyanı oqıtıw metodikası

Sabaqlıqtag’ı kartalar menen islew.
Ha’r bir klassta geografiya sabaqlıg’ının’ 
temasına tiyisli kartalar qollanıladı.Kartalar tiykarınan o’z betinshe jumıslardı 
orınlawda ko’p isletiledi. Ma’selen, 6-klass sabaqlıg’ında Evraziyanın’ ta’biyiy 
geografiyalıq u’lkeleri kartaları berilgen. Usı karta boyınsha to’mendegi tapsırmalardı 
oqıwshılarg’a beriw mu’mkin: 

Evraziya ta’biyiy geografiyalıq u’lkelerin anıqlan’ h’a’m olardın’ 
geografiyalıq jaylasıwına bah’a berin’: 

Orta Aziya tabiyiy geografiyalıq u’lkesi qaysı u’lkeler arasında jaylasqan? 
Qosımsha h’a’r bir temadag’ı kartalar boyınsha oqıwshılarg’a o’z betinshe jumıs 
ushın wazıypa beriw mu’mkin. 
Sabaqlıqlarda ju’da’ ko’p su’wretler berilgen. Bul sabaqlıqlardag’ı su’wretler 
ta’biyiy h’a’m ekonomikalıq geografiyalıq obektlerge bag’ıshlang’an. Geografiya 
sabaqlıg’ında su’wretlerdi to’mendegi toparlarg’a bo’liw mu’mkin: ullı alım h’a’m 
sayaxatshılardın’ su’wretleri: ta’biyiy landshaftlar ko’rinisin su’wretleytug’ın 
su’wretler (tawlar, tegislikler, alaplar, h’a’m t.b.) ta’biyiy geografiyalıq protseslerdin’ 
aqıbetleri h’a’m ko’rinislerin su’wretleytug’ın su’wretler (unıraw, shor, vulkan, jer 
silkiniw h’a’m t.b.): ekonomikalıq geografiyalıq obektlerdi su’wretleytug’ın su’wretler
(zavod, fabrika, suw saqlag’ıshlarlar, awıl xojalıq eginleri, jollar, kanallar h’a’m t.b.) 
Sızılmalar kartalarda sabaqlıqta ju’da’ ko’p ushıraydı. Olar geografiyalıq 
baylanıslar h’a’m nızamlıqlardı ko’rsetedi, olar arqalı temag’a tiyisli nızamlıqlardı 
oqıwshılarg’a an’sat tu’sindiriw mu’mkin. Ma’selen: jerge quyashtan keletug’ın 
ıssılıqtı onı tu’siw mu’yeshine baylanıslıg’ın ko’rsetiwshi sızılmalar. 
Sabaqlıqlarda berilgen sızılmalardı to’mendegi toparlarg’a bo’liw mu’mkin: 

«Ta’biyiy geografiya» baslang’ısh kursında berilgen sızılmalar (litosfera, 
gidrosfera, atmosfera, biosfera, jer h’a’m planeta temalarında); 

«Materikler h’a’m okeanlar ta’biyiy geografiyası», «Orta Aziya h’a’m 
O’zbekstannın’ ta’biyiy geografiya» kursları boyınsha berilgen sızılmalar; 

ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq geografiya kurslarında berilgen sızılmalar. Bul 
sızılmalar tiykarınan diagrammalardan ibarat bolıp xalıq xojalıg’ı tarmag’ının’ belgili 
bir bo’limlerinin’ ko’rsetkishlerin su’wretleydi. 
Ulıwma bilim beretug’ın orta mekteplerdin’ sabaqlıqlarında kestelerden ken’ 
paydalang’an. Ta’biyiy geografiya sabaqlıqlarında kesteler tiykarınan u’lgilerde 
berilgen. Al ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq geografiya sabaqlarında teksttegi kestelerde 
ekonomikalıq ko’rsetkishler berilgen. Ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq geografiya 

127 
sabaqlarındag’ı kestelerdi to’mendegi toparlarg’a bo’liwimiz mu’mkin: siyasiy 
geografiyalıq; demografiyalıq; ta’biyiy resurslar; sanaat; awıl xojalıg’ı; transport h’a’m 
xalıqaralıq ekonomikalıq baylanıslar, regional ekonom-geografiyalıq sha’rayatlardı 
su’wretleytug’ın kesteler. 
Kesteler boyınsha oqıwshılarg’a o’z betinshe tapsırmalar beriw mu’mkin. 
Ha’r bir klassta sabaqlıq penen islesiw o’zine ta’n o’zgeshelikke iye. V-klassta 
ta’biyiy geografiya baslang’ısh kursın u’yreniwde tu’sinikli oqıw, teksttegi sorawlarg’a 
juwap beriw, teksttegi tiykarg’ı pikirlerdi anıqlaw a’h’miyetli orın tutadı. VI-klassta 
“Materikler h’a’m okeanlar ta’biyiy geografiyasın” u’yreniwde to’mendegi 
jag’daylarg’a u’lken itibar beriw kerek: salıstırıw, sabaqlıq tekstinin’ mazmunı 
boyınsha sızılmalar; su’wretler h’a’m kesteler du’ziw; teksttegi mag’lıwmatlardı 
ko’shirip alıw, geografiyalıq obektler dizimin du’ziw; VII-klassta Orta Aziya ta’biyiy 
geografiyasın u’yreniwde jumıslar biraz quramalasadı. Bul pa’n boyınsha to’mendegi 
tapsırmalardı beriw mu’mkin: sabaqlıq tekstine ken’eytirilgen reje du’ziw, sızılmalar 
du’ziw, h’a’r tu’rli baylanıslardı ko’rsetetug’ın kesteler du’ziw (ta’biyiy geografiyalıq 
u’lkeler kestelerin du’ziw, klimatlı kesteler du’ziw h’a’m t.b.). VIII-klassta 
“O’zbekstannın’ ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq geografiyası” kursı o’tiledi. Bunda 
to’mendegi jumıslardı orınlaw mu’mkin: sabaqlıq tekstine reje du’ziw; h’a’r tu’rli 
kartalar menen islew; (paydalı qazılmalar, administrativlik, ekonomikalıq, transport 
h’a’m t.b.) kesteler menen islew (aymaq, mineral resursları, tarmaqlar boyınsha 
ekonomikalıq ko’rsetkishler); sızılmalar (diagrammaları menen islew) h’a’m t.b. IX-
klassta “Ja’h’a’n ekonomikalıq h’a’m sotsiallıq geografiyası” kursı o’tiledi. Bul kurstı 
u’yreniwde oqıwshılarg’a quramalıraq tapsırmalar beriledi; sabaqlıq tekstin oqıp 
na’tiyjeler tayarlaw; ekonomikalıq geografiyalıq kartalardı analizlew arqalı belgili bir 
ma’mlekettin’ ekonomikalıq geografiyalıq sıpatlamasın du’ziw yamasa sanaat h’a’m 
awıl xojalıg’ı rawajlang’an aymaqlardı anıqlaw arqalı h’a’r tu’rli sızılmalar h’a’m 
diagrammalar du’ziw h’a’m t.b. 

Download 1,58 Mb.
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   140




Download 1,58 Mb.
Pdf ko'rish