T=
N
Ti
● 100
a
%
T- axolining mu’lum bmr ko’rsatgich bo’yicha tarkibi
T
∑
-ma’lum bir guruh axolining soni
N
∑
- axolining umumiy soni
Masalan ma’lum bir viloyat axolisining umumiy soni 1 mln.
kishi
bo’lsa. Ulardan 700 000 kishi turkiy til guruhi, 300 000 kishi Hind-Evropa
guruhiga kirsa, unda
Tt=
1000000
700000
● 100% = 70%
Txe =
1000000
300000
● 100% = 30%
Demak, mazkur viloyat aholisining 70% turkiy tillar, 30%
Hind-
Yevropa tillari guruhiga mansub ekan.
Xudi shunday usulda boshqa tarkiblarni hisoblab chiqish mumkin.
Qishloq xo’jaligi ekinlarining yalpi hosili va ularni aholi jon boshiga
ishlab chiqarilishi umumiy usullar yordamida hisoblanadi.
Maktab geografiya kurslarining o’rganishda matematik metodlar
quyidagi masalalarni yechishda qo’llaniladi:
-uzunlik va maydonni hisoblashda;
-geografik kordinatalarni aniqlashda;
-gorizantallar yordamida relefni asosiy ko’rsatgichlarini aniqlashda;
-iqlimiy ko’rsatgichlarni hisolashda;
-gidrologik ko’rsatgichlarni hisoblashda;
-biologik ko’rsatgichlarni hisoblashda;
-tabiiy resurslarni ko’rsatgichlarini hisoblashda;
-aholi soni va uni ko’rsatgichlarini aniqlashda;
-sanoat va qishloq xo’jaligi bo’yicha ko’rsatgichlarni hisoblaganda;
-eksport va import ko’rsatgichlarini aniqlaganda;
-yuk tushirish ko’rsatgichlarini aniqlashda va x.k.
Matematik metodlar yordamida geografik ma’lumotlarni quyidagicha
ifodalash mumkin:
-jadvallar yordamida;
-grafiklar yordamida;
-diagramaalar yordamida;
-kardiogrammalar yordamida;
-kartalar yordamida.
