-rasm. Xira muhitlarda yorug’likning sochilishi

Download 4,04 Mb.
bet	86/119
Sana	14.06.2024
Hajmi	4,04 Mb.
	#263652
Turi	Учебник

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 119

Bog'liq
21558 2 CDEAD1DE360DB13C9B7A03EFD7ECBD40E7F94F1F

8.5-rasm. Xira muhitlarda yorug’likning sochilishi.

Sochilgan yorug’likni dastlabki dastaga nisbatan burchak ostida N qutblagich orqali kuzatganda, S manbadan kelayotgan yorug’lik tabiiy bo’lsa ham, sochilgan nurlar chiziqli qutblangan bo’ladi. Sochilgan yorug’likda elektr vektorining yo’nalishi dastlabki dasta va kuzatish yo’nalishi orqali o’tkazilgan tekislikka tik bo’ladi. Тurli yo’nalishlar bo’yicha sochilgan yorug’likning intensivligini baxolasak, bu intensivlik dastlabki nur o’qiga nisbatan va unga perependikulyar bo’lgan chiziqqa nisbatan simmetrik bo’ladi.

Turli yo’nalishlar bo’yicha sochilgan yorug’lik intensivligi taqsimotini ko’rsatuvchi grafik sochilish indikatrisasi deb ataladi. Tushayotgan yorug’lik tabiiy yorug’lik bo’lganda intensivlik

I ~ 1cos² (8.1)

formula bilan ifodalanadi.

Reley (1899-y.) o’lchamlari yorug’lik to’lqin uzunligiga nisbatan kichik bo’lgan sferik zarralarda sochilgan yorug’lik intensivligini aniqlash uchun quyidagi ifodani taklif qildi:

2 2 2 ²

9₀N (V ')
^₀^^_
²

I I₀
2⁴L²
 
_₀_
1 cos
(8.2)

Bu yerda: N - sochib yuboruvchi hajmdagi zarralar soni, V va - zarraning hajmi va dielektrik singdiruvchanligi, ₀- muhitning dielektrik singdiruvchanligi, 
- sochilish burchagi, L - kuzatish nuqtasigacha bo’lgan masofa.

Sochilgan yorug’lik intenesivligi to’lqin uzunligining to’rtinchi darajasiga teskari proporsional ekan, bu qonunga Reley qonuni deyiladi. Ideal toza muhitlarda optik birjinslimaslik yuzaga kelishining sabablari quyidagilar:

Kritik opalestsentsiya. Zichlik fluktuatsiyasining ortishi uchun ayniqsa modda kritik holatining yaqinida qulay sharoit yuzaga keladi. Bu fluktuatsiyalar yorug’likning shunday intensiv sochilishiga olib keladiki, yorug’lik solingan shisha ampula butunlay qora bo’lib ko’rinadi (gaz yoki suyuqlikning kritik temperaturasida yorug’likning intensiv ravishda sochilish hodisasiga kritik opalestsentsiya deb ataladi).
Yorug’likning suyuqlik sirtida sochilishi. Hajmda bo’ladigan hodisalarga o’xshash sochilish suyuqlik sirtida ham bo’lishi mumkin. Suyuqlikning tekis sirti molekulyar harakat tufayli muttasil ravishda “buzilib” turadi va u yorug’likni sochadi. Ikki suyuqlik chegarasida kapillyar kuchlar kichik bo’ladi va yorug’lik chegaradan Frenel qonuniga asosan qaytibgina qolmasdan, balki hamma tomonga intensiv ravishda sochiladi. (L.I.Mandelshtam, 1913 y.).
Yorug’likning toza moddada molekulyar sochilishi. Mandelshtam (1907 y.) toza suyuqlik yoki gazlarda optik jihatdan birjinslimaslikka olib keladigan fizik sabablar borligini tushuntirib berdi. Mandelshtam va Smoxulovskiy (1908 y.) larning fikricha, bunga sabab zichlik fluktuatsiyasidir. Bu fluktuatsiyalar modda molekulalarining tartibsiz harakati tufayli yuzaga keladi; shuning uchun molekulalar sababchi bo’lgan bunday sochilishga molekulyar sochilish deyiladi.
A.Eynshteyn (1910 y.) yorug’likning kritik nuqtadan uzoqda molekulyar sochilishining miqdoriy nazariyasini yaratdi. Oddiy elektrodinamik hisob intensivlikning quyidagicha bo’lishini ko’rsatadi:

I I
^V ^V  ²1  cos ² 
(8.3)

2
⁰2⁴L²

Bu yerda V*- fluktuatsiya yuz bergan hajm,  - dielektrik singdiruvchanlik fluktuatsiyasi.

Eynshteyn optik birjinslimaslikka erigan moddalar c kontsentratsiyasi xam sabab bo’lishini ko’rsatdi:

²^V^^2 ^cM

 
^I^^^I₀_{4 2} 
1 cos ²
(8.4)

2L
^^^c^p,S ^NA

Yorug’likning molekulyar sochilishida sochilgan yorug’likda chastotalari

₀, ₀

bo’lgan ikkita satillet bo’lishi kerak. Bu yo’ldoshlar Mandelshtam-Brillyuen komponentalari deb ataladi va Reley chizig’ining nozik tuzilishini tashkil qiladi:

___
2n ^vsin ¹

(8.5)

₀₀c 2

Bu Mandelshtam-Brillyuen formulasidir.

Download 4,04 Mb.

1 ... 82 83 84 85 86 87 88 89 ... 119

Download 4,04 Mb.