Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r. Y., Rajabov t. J., Saidaxmedov e. I kiberxavfsizlik asoslari




Download 7,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/92
Sana22.07.2024
Hajmi7,29 Mb.
#268251
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   92
Bog'liq
Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r

1.2. Kiberxavfsizlik inson omili
Kiberxavfsizlikdagi inson omillari inson xatosi muvaffaqiyatli ma’lumotlar
yoki xavfsizlik buzilishiga olib keladigan vaziyatlarni nazarda tutadi; ular har
qanday AKT infratuzilmasi xavfsizligi uchun eng zaif komponent bo‘lib,
kompaniya yoki tashkilot uchun eng katta xavf va tahdidlarni nazarda tutadi.
Inson xatosi kiberxavfsizlik buzilishining asosiy sababidir. Masalan, 2021
yilda “IBM Cyber Security Intelligence Index Report” ma’lumotlariga ko‘ra,
ushbu buzilishlarning 95 foizi uchun javobgar bo‘lgan. Bu shuni anglatadiki, agar
inson omillari yumshatilsa, xavfsizlikning 20 ta buzilishidan faqat 1 tasi sodir
bo‘ladi.
Eng muhim inson omillariga quyidagilar taalluqli:

Kiberxavfsizlik sohasiga oid bilimlarni yetishmasligi
katta hajmdagi
oshkor zaifliklarni paydo bo‘lishiga olib keladi. Kiberxavfsizlik sohasi an’anaviy
xavfsizlikka aloqador bo‘lgani bois, zarur texnologik moslashishning tezkorligi
ko‘p hollarda bo‘lishi mumkin bo‘lgan zaifliklar sonini oshiradi. Boshqa
tomondan, insonning sohaga tegishli so‘nggi texnologik bilimlarni o‘zlashtirishi
har doim ham yetarli bo‘lmaydi.

Risklarni bartaraf etishni va ular haqida xabar berishning yetarli
bo‘lmasligi
kiberxavfsizlikda takrorlanuvchi va kutilmagan buzilishlarga sababchi
bo‘ladi. Insonlar odatda tashkilotlariga jiddiy xavf soluvchi risk mavjudligini
bilishsada, uni oshkor qilishmaydi. Buning asosiy sababi sifatida risk bevosita


shaxsning o‘ziga, uni moliyaviy holatiga ta’sir etmasligini yoki oshkor qilinganida
shaxsning obro‘si tushishini keltirishadi.

Madaniyat va munosabatlardagi muammolarga
tashkilotning o‘zi
yoki tashkilot ichki ma’lumotlarini biluvchi norozi va e’tiborsiz xodimning paydo
bo‘lishi sababchi bo‘lishi mumkin. Kiberxavfsizlik muammolarining aksariyati
ichki hisoblanib, ular xodimlar orasidagi turli kelishmovchiliklar va tashkilot
ichidagi muhitning yaxshi emasligi natijasida yuzaga keladi. Bu sabablar esa,
xodimning tashkilot ichki strukturasini yaxshi bilgani bois, aksariyat hollarda
jiddiy muammolarga olib keladi.

Xavfsizlik
mashg‘ulotlariga
kam
mablag‘
sarflanishi
boshqarilayotgan xavfsizlik risklari to‘g‘risidagi ma’lumotning kamligi sababchi
bo‘ladi. Odatda, soha korxonalaridagi xodimlar mustaqil ravishda kiberxavfsizlik
qoidalarini o‘rganishmaydi. Shuning uchun kiberxavfsizlik qoidalarini xodimlarga
maxsus mashg‘ulotlar shaklida yetkazish zarur bo‘ladi. Bu esa tashkilotdan
xavfsizlik mashg‘ulotlariga yyetarlicha mablag‘ sarflanishni talab qiladi.

Hisobga olish nuqtasining yagona emasligi
natijasida xavfsizlikning
to‘laqonli amalga oshirilmasligi kuzatiladi. Amalda xavfsizlikni kafolatli
taminlashda uning nazoratini bir nuqtada amalga oshirish muhim hisoblanadi.
Yagona nuqtada amalga oshirilgan xavfsizlik nazorati taqsimlangan shakliga
nisbatan ishonchli bo‘ladi. Biroq, tashkilotlardagi xavfsizlik nazoratining
murakkabligi bois, nazorat odatda taqsimlangan holda boshqariladi.

Ijtimoiy injineriya
asosida xavfsizlik nazoratini aylanib o‘tishda
foydalanuvchidan, an’anaviy josuslik texnikasi yordamida, ma’lumotlar qo‘lga
kiritiladi. Eng yaxshi kiberxavfsizlik tizimiga ega bo‘lgan tashkilotga ham ijtimoiy
injineriya tahdidi xavf solishi mumkin. Ayniqsa, foydalanuvchilarni turli ijtimoiy
tarmoqlarda shaxsiy ma’lumotlarini e’tiborsizlik bilan qoldirishi bu xavfning
keskin ortishiga sababchi bo‘lmoqda.

Download 7,29 Mb.
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   92




Download 7,29 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti mamajanov r. Y., Rajabov t. J., Saidaxmedov e. I kiberxavfsizlik asoslari

Download 7,29 Mb.
Pdf ko'rish