4.2 Texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar.
Yangi avtomatlashtirilgan texnikaning iqtisodiy samaradorligini baholash bo’yicha ko’rsatkichlarni hisoblash uchun bazaviy va yangi texnikalarni tavsiflovchi, hamda ulardan foydalanishning tashkiliy-texnik sharoitlari haqida aniq ma’lumotlarga ega bo’lish talab etiladi.
Amaldagi obyektlarni avtomatlashtirishga qilinadigan xarajatlarni capital quyilmalar ( investetsiyalar) deb aytiladi. Ular orqali asosiy fondlarni oddiy hamda kengaytirilgan ishlab chiqarilishi ta’minlanadi. Kapital quyilmalarni bir yo’la, bir martalik, obyektni ishga tushirishdan uzoq muddat oldin qo’yiladigan turlari mavjud. BMI bo’yicha bir vaqtda qo’yiladigan kapital quyilmalar hajmi mavzudan kelib chiqqan holda hisoblanadi. Bizning holatdagi texnologik jarayonda yangicha avtomatlashtirishni tadbiq etishda obyektning qiymati, unga ketgan qurilish-montaj ishlari, jihozlarning qiymati aniqlanadi.
Montaj ishlari va qurilmalarning umumiy qiymati transport harajatlar (4%), omborxona harajatlari (2%) , ehtiyoj qismlari harajatlari va qo’shimcha harajatlar (1%) ni hisobga olgan holda.
1-jadval
-
Montaj ishlari va jihozlarning nomlanishi
|
O’lchov
birligi
|
Miqdori
|
1
|
2
|
3
|
Siemens Simatic S7-300 kontrolleri
|
dona
|
1
|
Cerabar PMC51 bosim o’lchov qurilmasi
|
dona
|
1
|
Promag 55S sarf o’lchov qurilmasi
|
dona
|
2
|
Memosens CLS82D o’lchov qurilmasi
|
dona
|
1
|
iTHERM TM411 harorat o’lchov qurilmasi
|
dona
|
2
|
Micropilot FMR57 sath o’lchov qurilmasi
|
dona
|
1
|
Siemens SIMOTICS GP elektrodvigatel
|
dona
|
1
|
Fisher 8560 Rostlash qurilmasi
|
dona
|
2
|
1-jadvalning davomi
-
Smeta narxi ming so’m
|
Birliklar
|
|
Jami
|
|
Jihoz narxi ming so’m
|
Montaj ishlari ming so’m
|
Ish haqi uchun
ming so’m
|
Jihozlar so’mmasi ming so’m
|
Montaj ishlari ming so’m
|
Ish haqi uchun
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 905
|
830
|
255
|
10 905
|
830
|
255
|
1423
|
78
|
24
|
5692
|
312
|
96
|
289
|
86
|
31
|
1156
|
344
|
124
|
2 378
|
485
|
140
|
9512
|
1940
|
560
|
920
|
488
|
265
|
7360
|
3904
|
2120
|
6 425
|
740
|
320
|
51400
|
5920
|
2560
|
132
|
45
|
23
|
528
|
180
|
92
|
1895
|
78
|
15
|
15 160
|
624
|
120
|
|
|
|
101 716
|
13 307
|
5927
|
Jami: 120 950 000 so’m
4.3 Amortizatsiya ajratmalari hisobi.
Amortizatsiya- asosiy capital (fondlar) amartizatsiyasi – asosiy capital ( mashina va mexanizmlar, jihozlar va uskunalar, binolar va inshootlar) ning ekspluatatsiya jarayonida eskirilishi va ayni paytda ular qiymatining muayyan davr davomida ishlab chiqarilayotgan tayyor mahsulotga o’tib borishi.
Ma’lumki, amortizatsiya ajratmalari belgilangan korxonalar bo’yicha tayyor mahsulotning tannarxiga kiritiladi va u quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
Na=(F1-Fm)/(Ta*Ti) * 100 %
Bu yerda :
F1 - asosiy fondlarning dastlabki yoki tiklash qiymati
Fm – asosiy fondlarning tugatish qiymati
Ta – asosiy fondlarning normative ishlash muddati (amortizatsiya vaqti
Amortizatsiya normasining darajasi asosiy fondlarning eskirgan qismini tiklash uchun resurslar hajmini aniqlaydi. Amortizatsiya normasi bilan asosiy fondlarning aylanish tezligi belgilanadi va ularni qayta ishlab chiqarish jarayoni jadallashtiriladi.
Yangi o’rnatilgan jihozlar va asboblar amortizatsiyasi
2-jadval
-
Jihozlar va asboblarning nomi
|
Smeta bo’yicha qiymat (ming so’m)
|
Amortizatsiya hisobi
|
|
|
Amortizatsiya normasi, %
|
Yillik qiymat(ming so’m)
|
Jami
|
120950, 000
|
15
|
18 142,000
|
4.4 Ishchilarning ish haqlarini hisoblash
3-jadval
Shtat birliklarining nomlanishi
|
1sutkadagi smenalar soni
|
Tariff
razryadlari
|
Ishchilarga tegishli miqdor
|
Ishchi guruh a’zolarining koeffitsiyenti
|
Ishchi guruh miqdori
|
Ishchi guruh a’zolarining ishlash holati
|
|
|
|
1smenada
|
1sutkada
|
|
|
smena
|
soat
|
Kechgi va bayram kunlari
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
KIP chilangari
|
1
|
5
|
1
|
1
|
1.14
|
1.14
|
264.48
|
2115.8
|
|
4.5 Mutaxassislarning yillik ish haqi fondini hisoblash.
4-jadval
Shtat birliklarining nomlanishi
|
Shtat jadvali asosida oylik maosh (ming so’m)
|
Yillik ish haqlari fondi (ming so’m)
|
Uchastkadagi bandlik miqdori
|
Ish haqining oylik koeffitsiyentiga bog’liq summasi
|
TJA mutaxassisi
|
2450
|
29400
|
1
|
29400
|
TJA bo’limi boshlig’i
|
2740
|
32880
|
1
|
32880
|
|
|
|
jami
|
62 280 ming s
|
4.6 Ish haqini hisoblash
5-jadval
Shtat birliklarining nomlanishi
|
Tarif
Soatiga ming so’m
|
Tariff bo’yicha ish haqi ming so’m
|
Ish haqi fondidan mukofot
|
Qo’shimcha to’lov ming so’mda
|
|
|
|
%
|
Summasi ming so’mda
|
Tungi
|
Bayramlar uchun
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
KIP chilangari
|
5.922
|
12528.912
|
20
|
2505.782
|
-
|
-
|
KIP chilangari
|
5.671
|
11999.564
|
20
|
2399.846
|
-
|
-
|
KIP chilangari
|
5.671
|
11999.564
|
20
|
2399.846
|
-
|
-
|
KIP chilangari
|
5.671
|
11999.564
|
20
|
2399.846
|
-
|
-
|
Qo’shimcha to’lov 20% ming so’m
|
Jami ish haqi ming so’m
|
Qo’shimcha ish haqi ming so’mda
|
Ish haqining yillik fondi ming so’mda
|
1 ta ishchining o’rtacha ish haqi
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
2505.782
|
10424
|
1385.7
|
18926.17
|
1577.2
|
2399.846
|
10086
|
1467.6
|
18266.98
|
1522.2
|
2399.846
|
10086
|
1467.6
|
18266.98
|
1522.2
|
2399.846
|
10086
|
1467.6
|
18266.98
|
1522.2
|
Jami:91 994.09 ming so’m
Umumiy ish haqi fondi: 62280 ming so’m + 91 994.09 ming so’m = 154274.04 ming so’m
Yagona ijtimoiy to’lovlar : Umumiy ish haqi fondidan 12%
154274.04 *12%= 18 512,8 ming so’m.
4.7 Elektr energiya harajatlari.
6-jadval
Elektr energiya harajatlari (kVt/soat)
|
Elektr energiyaning narxi so’m (1kVt/s= 450 so’m)
|
|
Yangi texnologik jarayongacha
|
Yangi texnologik jarayondan so’ng
|
Yangi texnologik jarayongacha
|
Yangi texnologik jarayondan so’ng
|
soatiga
|
28
|
19
|
12600
|
8550
|
yiliga
|
336
|
228
|
151200
|
102600
|
Yillik tejam: 48 600 so’m
4.8 Ekspluatatsiya xarajatlar smetasi.
7-jadval
№
|
Xarajatlar moddasi
|
Xarajatlar
Summasi ming so’m
|
Hisoblash usuli
|
1
|
|
yangi texnologik jarayongacha
|
yangi texnologik jarayondan so’ng
|
3
|
2
|
Ishchi-xodimlarning asosiy va qo’shimcha ish haqi
|
154274.04
|
61250.66
|
4;5 jadvallar
|
3
|
Yagona ijtimoiy to’lov uchun ajratma
|
38568.51
|
18 512,8
|
Ish haqining 12%
|
4
|
Ishlab chiqarish uchun sarflangan elektroenergiya
|
151200
|
102600
|
6 jadval
|
5
|
Qo’shimcha amortizatsiya
|
-
|
18 142
|
2 jadval
|
6
|
Ehtiyot qismlar uchun qilingan qo’shimcha xarajatlar
|
-
|
48 380
|
Amortizatsiyaning 40%i
|
7
|
Qo’shimcha MPB ishdan chiqishi va ta’mirlash sarflari
|
-
|
926,920
|
Qurilmalarning smetadagi narxining 2%i
|
8
|
Qo’shimcha joriy ta’mirlash xarajatlari
|
-
|
1 390,380
|
Qurilmalarning smetadagi narxining 3%i
|
|
Boshqa xarajatlar
|
29 356,000
|
22 998,500
|
Ish xaqi fondining 20-25%i olinadi
|
|
Jami xarajatlar
|
373 398,55
|
286 053,8
|
87 344
|
Yillik tejalgan xarajatlar: 87 344 ming so’m.
4.9 Avtomatlashtirishdan keyingi texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlar.
8-jadval
№
|
Ko’rsatkichlar
|
O’lchov birligi
|
Summasi
|
1
|
Yillik sof iqtisodiy samara(S)
|
ming.sum.
|
87 344
|
2
|
Avtomatlashtirishga quyilgan capital mablag’(K)
|
ming.sum.
|
120 950
|
3
|
Iqtisodiy samaradorlik koeffitsiyenti(Eef)
|
|
0.9
|
4
|
Xarajatlarni saqlash muddati(Тkm)
|
yil
|
1.1
|
Jarayonning ta’minotchi qismida Bug’ qozoni ish rejimlarini avtomatlashtirish jarayonlarini boshqarish algoritmlarini joriy etish natijasida korxona bir yilda 87 344 ming so’m sof iqtisodiy samaraga erishadi. Bu natija texnologik jarayonni takomillashtirish uchun bir yo’la 120 950 ming so’m capital qo’yilmalar sarflash natijasida erishiladi. Kapital qo’yilmalar qoplash muddati quyidagicha aniqlanadi:
Tkm=S/K=87 344/120 950 =1.1 yil
Eef= 1 / Тkm = 1 / 1.1 = 0,9 > Enorm=0,15
Sarflangan kapitalning qoplash muddati 1.1 yilga teng bo’ldi. Iqtisodiy samaradorlik koeffitsiyenti 0,9 ga teng bo’lib, bu me’yoriy ko’rsatkich 0,15 dan katta. Ushbu natijalardan kelib chiqib xavfsizlik tizimini avtomatlashtirish iqtisodiy va texnik jihatdan foydali degan xulosaga kelamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1.Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi.-T.:O’zbekiston,
2. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. T.:O’zbekiston,
3. Mirziyoyev Sh.M.Milliy taraqqiyot yo’limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko’tarilamiz. T.:O’zbekiston,
4. Mirziyoyev Sh. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. T.:O’zbekiston,
5. Mirziyoyev Sh. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga ko’ramiz. T.:O’zbekiston,
6. Mirziyoyev Sh.M. O’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat mafkura. 1-tom T.:O’zbekiston,
7. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – Т.:O’zbekiston, 2009. – 56 b.
8. Aripov M., Begalov B., Begimqulov U., Mamarajabov M.. Axborot texnologiyalari: O’quv qo’llanma. -T: Noshir, 2009. – 368 b.
9. Aвтоматизированные информационные технологии в экономике. / Под редаксией проф. Титоренко Г.А. - M.: Компьютер, ЮНИТИ, 1998 г.
10. Avtomatlashtirilgan boshqaruv va jarayonni boshqarish diagrammalarini o'qitish usuli / Ed. A.S. Klyuev. - M.: Energoatomizdat, 1991. - 432 b.
11. Гулямов С.С., Мусалиев А.А., Хашимходжаев Ш.И. Проектирование автоматизированных экономических информационных систем. Учебник. - Ташкент: ТГЭУ, 2007, - 343 стр.
12. Kuzatuv kengashining avtomatlashtirish tizimlarining texnik vositalari bo'yicha ma'lumotlar
13. Konyux V.L. Ishlab chiqarishni kompyuterlashtirishni avtomatlashtirish. Qo'llanma, 1 qism. - Kemerovo: 2003. - 118 b.
|
|
|
|
|
|
Varaq |
|
|
|
|
| O’lch | Varaq | Hujjat № |
Imzo
|
Sana
|
|
|
