• МБда узгармас ва узгарувчи катталиклар
  • Маруза 16,17. Малумотлар тупламидаги малумотларни кайта ишлаш буйруклари




    Download 420 Kb.
    bet27/30
    Sana02.03.2022
    Hajmi420 Kb.
    #354
    1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   30
    Маруза 16,17. Малумотлар тупламидаги малумотларни кайта ишлаш буйруклари
    Режа:

    1. Мтда узгармас ва узгарувчи катталиклар

    2. Узгарувчи катталиклар билан ишлаш буйруклари

    3. Белгили катталикларни кайта ишлаш

    4. Сонли малумотларни кайта ишлаш.
    5. Санали малумотларни кайта ишлаш.
    6. Replace буйруги.

    МБда узгармас ва узгарувчи катталиклар


    Белгили кийматларни хамда белгили узгармаслар ва узгарувчиларни таркибни тавсифлашда келтирилган С турдаги берилганлар
    базасидаги ёзувлар майдонлари кабул килади. Белгили константаларни ЭХМга киритишда ва ёзишда улар апостроф ёки куштирнок ичига ёзилади 'Шерзод','121','э'лон'.Охириги келтирилган мисол белгили узгармаслар кийматларини апостроф ва куштирнок билан чегаралашда улардан фойдаланиш имконияти кулайлигини курсатади,агар опостроф узгармаснинг белгилари таркибига кирса унда унинг киймати куштирнок ичига олиб ёзилади.Белгили кийматлар аввал куриб чикилган коидалар асосида узаро таккосланиши мумкин.2та белгили кийматни таккослаш белгима-белги чапданунга караб амалга оширилади. Таккослаш 2та бир хил булмаган белги пайдо булиши билан тухтатилади,навбатдаги "катта" белгига эга киймат катта хисобланади.2 белгидан каттаси деб куйидаги руйхатда узокрок жойлашгани олинади:
    ! # $ % & * ( ) - +
    сонлар 0-9
    : ; < к > ? @
    лотин алифбоси харфлари А-Z
    [ г ] ^ _
    кичик лотин харфлари а-z
    { | }
    катта рус алифбоси харфлари А-Я
    кичик рус алифбоси харфлари а-я
    Келтирилган руйхатдаги белгиларнинг жойлашиш тартиби компютерда кулланилган кодлаш тизими билан аникланади. Руйхатдан урин олган белгилар кодларнинг тартиб ракамлари ошиб бориш тарзида жойлашган, улар оркали белгилар ЭХМ хотирасида ифолдаланилади.Келтирилган ушбу руйхат ЕС-1840 ЭХМида кулланилган кодлаш тизимига мосдир.Белгили кийматларни таккослаш коидаси информатикада яна бир коида билан тулдирилади:иккита тенг булган кийматнинг бирига кушимча белгини кушиш унинг кийматини катта килади. DBase -3 нинг бу коидаси факат махсус.SET EXACT ON
    буйруги берилганда амалга оширилади. SET EXACT ON буйруги киритилгунга кадар EXACT OFF холати урнатилган хисобланади.Ушбу холатда таккосланаётган иккита кийматнинг белгилар сони,мантикий шартнинг унг томонида жойлашган киймат узунлиги билан аникланади. Мисол учун мантикий 'Шерзод'='Ше'шартда унг томонда жойлашган киймат узунлиги 2 белгига тенг. Шу таккослашда 2та белги (Ше) иштирок этади.Бу таккослаш натижаси .Т.-ростдир.Агар биз шартни чап ва унг томонларини алмаштирсак
    'Ше'='Шерзод'
    у холда натижа .F.-ёлгон булади,яьни таккослашда энди 6та белги иштирок этаяпти.Текшириш 3 белгига утганда,2та тенг кийматни бирига учинчи белгини кушиш уни каттага айлантириш коидасига асосан бир киймат 2-сидан катта булади.
    Ю 3корида 0 3 келтирилган 0 dBase - 3да белгили кийматларини таккослаш бир мунча кулайликлар тугдиради.Масалан маълумотлар белгили майдон кийматлари буйича кидирилганда уларнинг киймат белгилари тулалигича эмас, балки энг кам (зарур булган дастлабки) белгиларни бериш билан амалга ошириш мумкин. Бу хол эса куплаб излашларни бажариш учун имкон ярата-ди.Масалан
    FАMк'C'
    шарти маълумотлар туплами барча ёзувларининг FAM майдонида сакланаётган "С"харфидан бошланувчи фамилиялар учун рост булади.
    EXACT ON ва EXACT OFF холатларида белгили кийматларни
    таккослаш амаллари 1 расмда келтирилган. Белгили катор усул + белги билан курсатиладиган уланиш амалини куллаш мумкин.Мисол учун
    .?'Иванов'+' С.'+'А.' натижаси
    Иванов С.А.
    _________________________________________________
    ¦.? 'ABCDE'к'ABCDE' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦.? 'Abcde'>'ABCDE' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦.? '12345'>'ABCDE' ¦
    ¦.F. ¦
    ¦.? 'ABCDE'<'ABCDEI' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦.? '121'<'125' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦.? '12'<'115' ¦
    ¦.F. ¦
    ¦.? 'ABCDE'к'AB' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦.? 'AB'к'ABCDE' ¦
    ¦.F. ¦
    ¦.SET EXACT ON ¦
    ¦.? 'ABCDE'к'AB' ¦
    ¦.F. ¦
    ¦.? 'ABCDE'>'AB' ¦
    ¦.T. ¦
    ¦_______________________________________________¦
    1-РАСМ
    Келтирилган мисолда _ белгилаш "бушлик" белгисидир .
    Уланиш амалининг натижаси хамма белгилар ифодага кай тартибда кирган булса.шу тартибда уланадиган белгили кийматларнинг хамма белгиларига эга булган белган катор булади.Белгили ифодаларга узгармаслар билан бир каторда,узгарувчилар ва аввалдан олинган МТи жорий ёзувларнинг белгили майдонлар номларини киритиш мумкин. 2-расмнинг охирида келтирилган мисолда, майдонда сакланаётган физика бахосининг сонли киймати,STR функцияси ёрдамида белгига айлантирилган.Белгили кийматни кайта ишлаш учун махсус функциялардан куп фойдаланилади.
    _______________________________________________
    ¦.NAME к 'Полина' ¦
    ¦Полина ¦
    ¦.DR к '2 августа' ¦
    ¦2 августа ¦
    ¦.? NAME + '-'+DR ¦
    ¦Полина- 2 августа ¦
    ¦. ¦
    ¦.USE TALABA ¦
    ¦.? FAM+ISM+OISM ¦
    ¦Ахмедова Азиза Ахмедовна ¦
    ¦. GOTO 5 ¦
    ¦.? FAM+' физикадан'+STR(FIZ,1)+'бахоли' ¦
    ¦Ахмедова физикадан 3 бахоли ¦
    ¦. ¦
    ¦_____________________________________________¦
    2-расм
    LEN функцияси аргумент сифатида берилган белгили каторлар узунлигини аниклашга имкон беради.LEN функцияси натижаси аргумент-каторга кирувчи белгилар микдорини курсатувчи сондир. 3-расмда функциядан фойдаланишга мисоллар курсатилган.
    ______________________________________________________________
    ¦.? LEN ('COMPUTER') ¦
    ¦ 8 ¦
    ¦.Aк'' ¦
    ¦.? LEN (A) ¦
    ¦ 0 ¦
    ¦.Bк' ' ¦
    ¦.? LEN (B) ¦
    ¦ 2 ¦
    ¦.Cк'EC-1842' ¦
    ¦ EC-1842 ¦
    ¦.? LEN (C) ¦
    ¦ 7 ¦
    ¦.? LEN ('COMPUTER'+B+C) ¦
    ¦ 17 ¦
    ¦.USE TALABA ¦
    ¦.? LEN (FAM) ¦
    ¦ 18 ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    3-pacm
    TRIM функцияси белгили каторлардан "думдаги" буш жойларни
    четлаштиради.4-расмда функцияни куллаш курсатилган.
    ______________________________________________________________
    ¦.USE TALABA ¦
    ¦.? FAM+ISM+OISM ¦
    ¦ Ахмедова Азиза Ахмедовна ¦
    ¦. ¦
    ¦.? TRIM (FAM)+' '+TRIM (ISM)+' '+OISM ¦
    ¦ Ахмедова Азиза Ахмедовна ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    4-pacm
    SUBSTR функцияси М номерли белгидан бошлаб (аргумент 2) L узунлигидаги белгилар ост каторини узунликни (аргумент 3) ар-гумент-катордан аргумент 1 ажратишга имкон беради.
    SUBSTR (<катор>,M,L) 5 расмда SUBSTR функциясининг каторли ажратишни бажарилиши схема симон килиб курсатилган. 6 расмда функцияни ишлатиш мисоллари курсатилган.
    АТ функцияси катор остидаги (аргумент 1)ни (аргумент 2)га киритишни аниклашга ёрдам беради.
    ______________________________________________________________
    ¦.USE TALABA ¦
    ¦.2 ¦
    ¦.DISP FAM,ISM,OISM ¦
    ¦ Record# FAM ISM OISM ¦
    ¦ 2 Равилов Шовкат Мугавеевич ¦
    ¦.F_IкTRIM(FAM)+' '+SUBSTR(ISM,1,1)+'.'+SUBSTR(OISM,1,1)+'.' ¦
    ¦ Равилов Ш.М. ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    6-РACM
    АТ функцияси.Функция куйидаги куринишга эга:
    AT (<ост катор>,<катор>)
    АТ функцияси катор (арг1)ни,катор (арг2)га киритишни аниклашга ёрдам беради.Функция натижаси.бериган ост катор мос келган,2-катор булаги энг четки чап белгини тартиб раками булади (7-расм).
    ______________________________________________________________
    ¦ ¦
    ¦ .Aк А З И З ¦
    ¦ ¦
    ¦ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 . . ¦
    ¦ .Вк О Д А М Л А Р - А З И З ¦
    ¦ ¦
    ¦ .? AT (A,B) ¦
    ¦ 9 ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    6-PACM
    7 расмда АТ функцияси ишлатилишига мисоллар курсатилган.Мисоллардан куриниб турибдики. агар белгининг биринчи катори иккинчи каторга бир неча мартта кирса,у холда АТ функция натижаси белгиларнинг мос тушувчи биринчи группасини жойлашганлигини курсатувчи сон.Белгилар мос тушувчи топилмаса,у холда АТ функцияси натижаси 0 га тенг.АТ функцияси кидирув шартларида ишлатилиши мумкин.Масалан,шарт
    АТ ("C",FAM)
    ______________________________________________________________
    ¦.? AT('M','COMPUTATION') ¦
    ¦ 3 ¦
    ¦.STк'COMPUTATION' ¦
    ¦ COMPUTATION ¦
    ¦.? AT('C',ST) ¦
    ¦ 1 ¦
    ¦.? AT('C1',ST) ¦
    ¦ 8 ¦
    ¦.? AT('ST',ST) ¦
    ¦ 0 ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    7-PACM
    АТ ("С",FM)
    С харфидан бошланган FM майдонидаги сакланаётган фамилияларнинг хамма ёзуви учун рост булади.
    UPPER функцияси кичик харифлардаги берилганларни босма харфлига айлантиришга имкон беради
    .? UPPER ("Ахмедов")
    АХМЕДОВ
    . А к Тошкент
    . UPPER (A)
    ТОШКЕНТ
    UPPER функциясини яна бир имкони борки,у кидирилаётган кийматни берилганлар базасида кайси харф билан ёзилишини билмаган холатда шартни кидиришга имкон беради.Мисол учун Иванов "ИВАНОВ" ёки "иванов" холатида ёзилган булиши мумкин.Кидириш шартини куйидаги холатда берсак
    . LOCATE FOR APRER (FAM) к"Ахмедов"
    FAM майдонида 3 хил куринишнинг хохлаган биридан ташкил топган булса хам,буйрук амалга оширилади,яъни топилади.
    LOWER функцияси APRER функциясига карама-карши.
    У босма харфдаги ёзилганларни ёзма килиб кабул килади.
    . ? LOWER ("ТОШКЕНТ")
    тошкент
    . А к "Аа Вв"
    Аа Вв
    . ? LOWER (A)
    аа вв
    SPACE функцияси берилган буш жойларнинг хажмига караб белгили кийматларни ташкил килишда ишлатилади.
    .? 'H 123456789 K'
    H 123456789 K
    .? 'H'+SPACE(g)+'K'
    H K
    Келтирилган 2хил каторли буйрукларнинг бажарилгандаги натижаларини таккослаб.осонгина билиш мумкинки.2-холда SPACE функцияси 9та буш жойдан иборат белгили кийматга мос келади. SPACE функциясини турли хисобот ва справкаларни формировка килишда кулайлик яратади.качонки экранга ёки печатга чакириладиган белгили кийматларга мос буш жой бериш керак.
    VAL функцияси сонликларга жавоб берадиган (+),(-),(_)
    белгилар ва ракамлардан ташкил топган белгили кийматларни кабул килади 8 расимда VAL фукцияси кулланилиши курсатилган.
    VAL фукцияси аргуминти сонли белгидан эмас. Масалан харфлардан ташкил топган булса у холда VAL фукцияси киймати 0 га тенг булади.Ташкил килинган кийматнинг каср кисми экранда курсатилмайди,балки хоирада сакланиб,ташкил килинган сонли киймат катталиги арфметик операсиялар бажарилишида ишлатилади.
    ______________________________________________________________
    ¦.? VAL ('CLASS_6') ¦
    ¦ 0 ¦
    ¦.A1кVAL ('146') ¦
    ¦ 146 ¦
    ¦.B1к'146' ¦
    ¦ 146 ¦
    ¦.? A1+15 ¦
    ¦ 161 ¦
    ¦.? B1+15 ¦
    ¦ Data type mismach ¦
    ¦ ? ¦
    ¦.? B1+15 ¦
    ¦Do you want some help?(Y/N) No ¦
    ¦.Xк'-146.175' ¦
    ¦-146.175 ¦
    ¦.? VAR(X) ¦
    ¦ -146 ¦
    ¦.? 0.000+VAL(X) ¦
    ¦ -146.175 ¦
    ¦.? 0.00+VAL(X) ¦
    ¦ -146.18 ¦
    ¦____________________________________________________________¦
    8-PACM
    VAL функцияси узининг хизматига караб STP фукциясига
    карама каршидир .( 4.2 кара)
    9-расмда KARTUCH белгили мйдонларни берилганлар базаси кайта ишлаш курсатилган.Курилаётган мисолда REPLACE буйруги
    F_I- "Фамилия и инициалу" майдон кийматини формировка килади.
    FM,IM ва OT белгили майдонларни кайта ишлаш натижалари,F_I майдон кийматини формировка килиш максадида LIST буйруги билан курсатилади.Бунда укувчиларнинг ботаника ва географиядан олган бахолари экранга чикади.
    ______________________________________________
    ¦ ¦
    ¦ . FM к И в а н о в ¦
    ¦ ¦
    ¦ .? TRIM(FM) ¦
    ¦ ¦
    ¦ И в а н о в ¦
    ¦____________________________________________¦
    10-расм
    _______________________________________________
    ¦.USE KARTUCH ¦
    ¦.REPLASE ALL F_I WI TH TRIM(FM)+''+; ¦
    ¦ SUBSTR(IM,1,1)+'.'+SUBSTR(OT,1,1)+'.' ¦
    ¦.LIST F_I,BOT,GEO ¦
    ¦Record# F_I BOT GEO ¦
    ¦ 1 Иванов С.И. 5 4 ¦
    ¦ 2 Астафьев В.В. 5 5 ¦
    ¦ 3 Борисов С.И. 4 4 ¦
    ¦ 4 Козлов А.П. 4 3 ¦
    ¦ 5 Мельникова Т.И. 5 4 ¦
    ¦ 6 Власова Е.М. 5 5 ¦
    ¦. ¦
    ¦______________________________________________¦
    9-расм
    _________________________________________________
    ¦ ¦
    ¦ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 . . ¦
    ¦.Bк у ч е н ь е - с в е т ¦
    ¦ ¦
    ¦.? SUBSTR(B,8,4) ¦
    ¦ свет ¦
    ¦________________________________________________¦
    11-расм


    Download 420 Kb.
    1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   30




    Download 420 Kb.

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Маруза 16,17. Малумотлар тупламидаги малумотларни кайта ишлаш буйруклари

    Download 420 Kb.