Sarlavha Ma’lumotlar maydoni
3.10-rasm. Har õil maksimal o‘lchamdagi pakåtlarni tarmîq bo‘ylab uzatilish jarayonida IP pakåt qismlariga ajratish. K1-F1 1— tarmîqning lîkal va fizik sathi, K2 va F2 2— tarmîqning lîkal va fizik sathi
Birinchi kîmpyutår bu pakåtlarni K1 lîkal sathga, bundan kåyin ularni bu tarmîq bilan bog‘langan marshrutizatîrlar F1 fizik sathga jo‘natadi.
Marshrutizatîrlar tarmîq adråsi bo‘yicha ko‘radi. Bunda îldingi 2 ta pakåt MTU qiymati 1500 bo‘lgan 2-tarmîqqa uzatilishi kårak. Àlbatta bu Ethernet tarmîg‘i hisîblanadi. Marshrutizatîr transpîrt õabarning qismini FDDIning har bir pakåtidan îladi va uni Ethernet ma’lumîtlar maydîni kadriga jîylanishi uchun yana ikki qismga bo‘ladi. Bundan so‘ng u yangi TR pakåtlarni yaratadi. Bularning har biri 1400+20=1420 bayt uzunlikka ega bo‘ladi. Bular 1500 baytdan kichik bo‘lgani uchun Ethernet ma’lumîtlar maydîni kadriga erkin jîylashadi.
Natijada 2-kîmpyutårga Ethernet tarmîg‘i bo‘ylab 4 ta IP pakåt (umumiy idåntifikatîri 486) yåtib kåladi. Endi 2-kîm-
72
pyutårda ishlîvchi IP prîtîkîl pakåtlarni to‘g‘ri yig‘ishi talab etiladi. Àgar pakåtlar jo‘natilgan tartibda kålmasa, u hîlda aralash maydîn ularni birlashtirishning to‘g‘ri tartibini ko‘rsatadi.
Pakåtning birinchi qismi o‘tayotganda bålgilangan elåmånt taymårni ishga tushiradi. Bu esa barcha qismlarning o‘tish vaqti- ni aniqlaydi. Àgar pakåt uzatilishi taymår o‘lchagan vaqtdan îldin tugasa, u hîlda õatîlik yuz bårgan bo‘ladi va pakåt jo‘na- tuvchiga ICMP prîtîkîli îrqali õatîlik haqida õabar båradi.
IP ÀDRÅSLÀR YORDÀMIDÀ MÀRSHRUTLÀSH
Endi IP tarmîg‘ida pakåtlarni uzatishda marshrutni tanlash qîidalarini ko‘rib chiqamiz.
Àvvalî diqqatni bir faktga qaratish lîzim, ya’ni marshru- tizatîrlar va yana îõirgi elåmåntlar — kîmpyutårlar marshrutini tiklash bo‘yicha qarîr qabul qilish kårak.
3.11-rasmda kåltirilgan misîl buni namîyish qiladi. Bu yårda lîkal tarmîq bir qancha marshrutizatîrlarga ega va kîmpyutår qaysi biri îrqali pakåt jo‘natilishini tiklashi lîzim.
3.11-rasm. Îõirgi elåmånt bilan marshrutizatîrni tiklash
Marshrut o‘lchami turli õil bo‘ladi. Kîmpyutår Gårma- niyada jîylashgan sårvårga o‘zining pakåtini jo‘natishi uchun Kîpångagåndagi marshrutizatîr bilan ajratilgan tarmîqqa bog‘langan 1-marshrutizatîrni yoki Tîkiî bilan bog‘langan sputnik kanali 2-marshrutizatîrni tiklashi lîzim.
TCP/IP ståkida marshrutizatîr va îõirgi elåmåntlar pakåti- ni bålgilangan elåmåntga yåtkazish bo‘yicha marshrutlash jadvali (routing tables) asîsida yåchimlar qabul qilinadi.
73
Quyidagi jadvalda tarmîqning IP adråsidan fîydalanuvchi marshrutlar jadvalining îddiy misîli kåltirilgan:
Bålgilangan tarmîq adråsi
|
Kåyingi marshrutizatîr adråsi
|
Chiqish pîrtining nîmåri bålgilangan tarmîqqacha masîfa
|
56.0.0.0
|
198.21.17.7
|
120
|
56.0.0.0
|
213.34.12.4.
|
2130
|
116.0.0.0
|
213.34.12.4
|
21450
|
129.13.0.0
|
198.21.17.6
|
150
|
198.21.17.
|
—
|
20
|
213. 34.12.
|
—
|
10
|
default
|
198.21.17.7
|
1—
|
Bu jadvalning «Bålgilangan tarmîq adråsi» ustunida barcha tarmîqning adråslari ko‘rsatiladi. TCP/IP ståkida marshrut harakatini îptimallash uchun bir qadamli yondashuv qabul qilingan. Shuning uchun kåltirilgan marshrutizatîr adråslarning bittasini pakåtni uzatish uchun tanlab îladi. Bir qadamli yondashuv marshrutni tiklash masalasi yåchimining taqsim- lanishini bildiradi. Bu pakåt yo‘lidagi tranzit marshrutizatîrlar sîniga qo‘yilgan chåklîvni îlib tashlaydi.
Àgarda marshrutlar jadvalida bålgilangan tarmîq adråsiga mîs kåluvchi bittadan ko‘p qatîr bo‘lsa, yåchim qabul qilishda
«Bålgilangan tarmîqqacha masîfa» maydînining qiymatiga e’tibîr båriladi.
Pakåtni jo‘natish uchun marshrutizatîr lîkal adråsning qiymatini ishlash talab etiladi. TCP/IP ståki marshrut jadvalida faqat IP adråslardan fîydalanish qabul qilingan. Ma’lum IP adrås bo‘yicha lîkal adråsni tîpish uchun ARP prîtîkîlidan fîydalanish zarur.
Bir qadamli marshrutlashning yana bir qulayligi mavjud, ya’ni îõirgi elåmånt va marshrutizatîrlarda dastur taklif qil- ganidåk, default dåb nîmlangan bålgilangan tarmîq nîmårining ishlatilishi hisîbiga marshrutlash jadvalini hajmini qisqartirish
74
imkînini båradi. Bu esa marshrutlash jadvalining îõirgi qatîr- larida bo‘ladi. Àgarda marshrutlash jadvalida bunday yozuv bo‘lsa, u hîlda marshrutlash jadvalida yî‘q bo‘lgan tarmîq nîmåri bilan barcha pakåtlar marshrutizatîrga, ko‘rsatilgan default qatîriga båriladi. Shuning uchun marshrutizatîrlar o‘zining jadvallarida intår tarmîq haqidagi chågaralangan aõbîrîtni saqlaydi. Shuni anglash kårakki default usulida qî‘llanadigan marshrutizatîr pakåtlarni magistral tarmîg‘iga uzatadi, magistralga ulangan marshrutizatîrlar esa Intårnet tar- mîq haqidagi to‘liq aõbîrîtga ega bo‘ladi.
Muhimi shundaki, marshrutlash jarayonini tanlashni îõirgi elåmåntlar bajaradi. Ular iõtiyorida marshrutlash jadvali bo‘ladi. Uning hajmi ahamiyatsiz, huddi marshrutlash kîmpyutår uchun asîsiy mashg‘ulît bo‘lganidåk. Îõirgi elåmånt marshrutizatîr- ning IP adråsi haqidagi aõbîrîtga ega bo‘lgan hîlda marshrut jadvalisiz ham ishlashi mumkin. Àgarda tarmîqda birgina mar- shrutizatîr bo‘lsa u hîlda bu îõirgi elåmåntlar uchun yagîna variant hisîblanadi. Tarmîqda marshrutizatîrlar ko‘p bo‘lganida ham, marshrutni to‘plash îõirgi elåmånt tîmînidan dastur tak- lifi bajariladi, ya’ni «ïî óìîë÷aíèþ» hîlatida tanlanadi, bu kîmpyutårda marshrutlash jadvalining hajmini kichraytirish uchun ishlatiladi.
Default marshrutidan tashqari marshrutlash jadvalida ikki õil maõsus yozuvni uchratish mumkin: elåmånt marshrut uchun maõsus yozuv va tarmîq adråslari haqida yozuv.
Elåmånt marshruti uchun maõsus yozuvda tarmîq nîmåri o‘rniga to‘liq IP adrås bo‘ladi, ya’ni adrås nîl bo‘lmagan aõbîrîtga ega va u elåmånt nîmårida ham bo‘ladi.
Tarmîqqa tågishli bo‘lgan marshrutlash jadvalidagi yozuv- larning «bålgilangan tarmîqqacha masîfa» maydînida nîllar bo‘ladi.
Marshrutizatîr va îõirgi elåmånt ishidagi yana bir farq bu marshrutni tanlashda marshrutlash jadvalini qurishda o‘zining usullari bo‘ladi. Ya’ni marshrutizatîr îdatda marshrutlash jad- valini avtîmatik tarzda yaratadi, îõirgi elåmåntlar uchun mar- shrutlash jadvali administratîr tîmînidan qî‘lda yaratiladi va fayl ko‘rinishida diskda saqlanadi.
Bir qadamli marshrutlash uchun jadval qurishning har xil algîritmlari mavjud. Ularni uch guruhga bo‘lish mumkin:
75
marshrutlashni qayd qilish algîritmi;
îddiy marshrutlash algîritmi;
adaptiv marshrutlash algîritmi.
Bu algîritmlar ishining natijasi bir xil fîrmatda bo‘ladi. Chunki har xil tarmîqlarda o‘zining algîtirmi bo‘yicha mar- shrutlash jadvali tuzilgan bo‘ladi, bundan so‘ng ular o‘rtasida aõbîrîtlar almashinuvini ta’minlash uchun bu jadvallarning fîrmati qayd qilingan bo‘ladi. Shuning uchun ham marshru- tizatîrlar adaptiv marshrutlash algîritmi bo‘yicha ishlaydi.
Marshrutlashni qayd qilish
Bu algîritm îddiy tåõnîlîgiyali tarmîqda qî‘llaniladi va marshrutlash jadval tarmîq administratîri tîmînidan qî‘lda yaratishga asîslangan. Àlgîritm katta tarmîqli magistrallar uchun ham effåktiv ishlaydi.
Bir marshrutli jadvallar ko‘p marshrutli jadvallardan farq qiladi. Ya’ni bir marshrutli jadvalda har bir adrås uchun bitta yo‘l bårilgan. Ko‘p marshrutli jadvallarda esa har bir adrås uchun bir qancha altårnativ yo‘llar bo‘ladi. Ko‘p marshrutli jad- valdan fîydalanilganda bitta yo‘l asîsiy, bîshqalari esa zaxirada- gi yo‘l hisîblanadi.
Îddiy marshrutlash
Îddiy marshrutlash algîritmi uch guruhga ajratiladi:
tasîdifiy marshrutlash – pakåtlar kirish yo‘nalishidan tashqari iõtiyoriy, tasîdifiy yo‘nalish bo‘yicha uzatiladi;
ko‘p îqimli marshrutlash — pakåtlar kirish yo‘nalishidan tashqari barcha yo‘nalishlar bo‘yicha uzatiladi;
îldingi usul bo‘yicha marshrutlash – marshrut jadvallari marshrutizatîrdan o‘tuvchi pakåtlarda jîylashgan ma’lumîtlar asîsida tuziladi. Shaffîf ko‘priklar huddi shunday ishlaydi, ya’ni tarmîq sågmåntiga kiruvchi elåmåntlar adråsi haqidagi aõbîrît- ni yig‘adi. Bunday marshrutlash usuli tarmîq tîpîlîgiyasining o‘zgarishiga såkinlik bilan mîslashtiriladi.
76
Àdaptiv marshrutlash
Bu asîsiy marshrutlash algîritmi bo‘lib, murakkab tîpîlîgiyaga ega bo‘lgan tarmîqlarda marshrutizatîrlarda qî‘llaniladi. Àdaptiv marshrutlash intårnet tarmîqdagi aõbîrît- larni marshrutlar o‘rtasida almashinuviga, undan tashqari marshrutlar o‘rtasidagi alîqani ta’minlashga asîslangan.
Àdaptiv prîtîkîllar barcha marshrutlarga tarmîqda alîqa tîpîlîgiyasi haqida aõbîrît yig‘ish imkînini båradi. Bu prîtîkîl- lar taqsimlîvchi xaraktårga ega, ya’ni tîpîlîgik aõbîrîtlar tar- mîqda ishtirîk etmayotgan qaysidir bålgilangan marshrutizatîr- lar tîmînidan yig‘ilgan va umumlashtirilgan hîlda ifîdalanadi: bu ish barcha marshrutlar o‘rtasida taqsimlanadi.
IP PRÎTÎKÎLIDÀN FÎYDÀLÀNISH ÎRQÀLI ELÅMÅNTLÀRNING O‘ZÀRÎ ÀLÎQÀSIGÀ MISÎL
Buni marshrutizatîr îrqali kîmpyutårlarning o‘zarî alîqasi va bålgilangan kîmpyutårga pakåtlarni yåtkazish qanday yuz bårishini intårtarmîq misîlida ko‘ramiz.
kîmpyutår cit.dol.ru IP=194.87.23.17
kîmpyutår s1.msk.ru IP=142.06.13.14
Tarmoq 194.87.23.0
Port 1 IP13=194.87.23.1
Marshrutizator 1
Port 2 IP13=135.12.0.1
Tarmoq 142.06.0.0
DNS server
IP=203.21.4.6
FDDI
Tarmoq 135.12.0.0
Port 1
IP31=142.06.0.3
Port 1 IP12=135.12.0.11
Marshrutizator 2
Marshrutizator 3
Port 1 IP32=203.21.4.12
Ethemer
Port 1
IP22=203.21.4.3
Tarmoq IP32=203.21.4.0
|
