Joriy vaqtni chiqarish funksiyasi

Funksiyadan tipik foydalanish uni ikki qayta hisoblashni talab qiladi: 
Siz xronometraj qilmoqchi boigan hisobiy fragmentdan oldin va keyin 
(9.10-listing). 
Time (x)
ning o‘zini yakka hisoblash vaqt tizimiy 
o'zgaruvchisining absolyut qiymatini beradi (9.10-listingning birinchi 
qatori). Shuni yodda tutingki, hisoblash vaqti haqida arziydigan 
informatsiyani olish uchun Servis/Hammasi hisoblansin komandasi bilan 
hujjatdagi bor narsalaming hammasini qayta hisoblab chiqish zarur.
9.10-listing.
Hisoblashlami xronometraj qilish
t i m e (Q ) - 1 .0 7 4
x
109 
T := tim e (O ) 
i:=0.. 105
time(l) - T - 1438 x 103
9.2.4. Maxsus funksiya
MathCADga turli matematik funksiyalar ko‘p miqdorda kiritib 
o‘matilgan, ular versiyadan versiyaga toidirib boriladi. Ularning ko‘p 
qismi maxsus sonli-raqamli metodlami jalb qilmasdan yechiladi, lekin ular 
ayniqsa matematik fizikada katta ahamiyatga ega. Masalan, Bessel 
funksiyalari ba’zi oddiy differensial tenglamalar uchun turli chegaraviy 
masalalaming yechimi hisoblanadi. Mos differensial tenglamalaming 
muayyan turini maxsus funksiyalar bo'yicha ma’lumotnomalardan yoki 
MathCAD m aium ot tizimidan topish mumkin.
MathCADda maxsus funksiyalar bir necha guruhlarga boiingan:
• Bessel funksiyalari (9.10- va 9.11-rasmlar);
. Xatoliklar integrallari;
• Qolgan maxsus funksiyalar.
Ja(x) ko‘rinishida belgilanadigan birinchi tartibli Bessel funksiyalari
- bu a ning butun yoki manfiy bo‘lmagan qiymatlarida x = 0 nuqtada 
chekli boigan yechimlardir. Muayyan fimksiyani va uni normallashni 
tanlash uning xossalari bilan aniqlanadi. Bu funksiyalarni nol atrofida 
Teylor qatoriga (yoki a ning butun boim agan qiymatlarida ancha umumiy 
boigan darajali qatorga) yoyish yordamida bu funksiyalarni aniqlash 
mumkin:
; ы = у- 
(-1)’" 
(Л 7т+а
171

9.10-rasm. Birinchi tartibli Bessel funksiyalari
Bu yerda G(z) - bu Eyler gamma-fimksiyasi, faktorialni butun 
bo‘lmagan qiymatlarga umumlashtirishdir. Bessel funksiyasining grafigi 
shunday sinusoidaga o'xshaydiki, uning tebranishlari l / ga proporsional 
so‘nadi, vaholanki, amalda funksiyaning nollari nodavriy tarzda 
joylashgan.
9.11-rasm. Eyri funksiyalari (Aisc MathCAD 14 da paydo bo'ldi)
Eyri funksiyasi A;(x) - maxsus funksiya bolib, u Britaniya 
astronomi Jorj Biddel Eyri nomiga qo‘yilgan. A,(x) va unga bog‘liq
172

bo'lgan Bi(x) ham Eyri funksiyasi deyiladi, u Eyri tenglamasi deb 
nomlanuvchi
y ”-xy=0,
differensial tenglamaning chiziqli bog'liq bo'lmagan yechimidir. Bu eng 
oddiy differensial tenglama bo‘lib, u shunday nuqtaga egaki, bu nuqtada 
yechim 
ko'rinishi 
tebranuvchidan 
eksponensialga 
o‘zgaradi. 
U 
uchburchakli 
potensial 
chuqurdagi 
zarracha 
uchun 
Shryodinger 
tenglamasining yechimi ham bo'ladi.
9.3. Algebraik ko‘rsatkichlar
Bu paragrafda MathCADda, asosan, analitik bajariladigan algebraik 
hisoblashlar haqida gap ketadi. 
MathCAD 
foydalanuvchilarining 
ko‘pchiligi bu imkoniyatlar haqida yetarli darajada xabar topishmagan, 
vaholanki, 
ular 
ko‘p 
vaziyatlarda 
murakkab 
bo'lmagan, 
oddiy 
o'zgartishlarni bajarishda vaqt va kuchni sezilarli tejash imkonini beradi.

Download 6,54 Mb.