Pedagogik kuzatish metodi. Uni qoTlash jarayonida ta’lim muassasalarining o‘quv-tarbiya ishlari jarayonini o'rganish asosida tadqiq etilayotgan muammo holati aniqlanadi. tajriba awali va yakunida qoTga kiritilgan k.o‘rsatkichlar o‘rtasidagi farq to‘g‘risidagi maTumotga ega boTinadi. Pedagogik kuzatish murakkab va o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Kuzatish aniq maqsad asosida, uzluksiz, izchil va tizimli amalga oshirilsa, kutilgan natijani qo‘lga kiritish mumkin. Olib borilayotgan pedagogik kuzatish ta’lim-tarbiya sifatini oshirish, o‘quvchi shaxsini shakllantirishga xizmat qilsa, mazkur metodning ahamiyati yanada oshadi.
Pedagogik kuzatuvni tashkil etishda xatoga yo‘1 qo‘ymaslik muhimdir. Buning uchun tadqiqotchidan quyidagilar talab etiladi:
kuzatuv jarayonida aniq maqsadga egalik;
kuzatishni tizimli ravishda yoTga qo‘yish;
kuzatishning har bir bosqichida muayyan vazifalami hal etish;
hai' bir holatning mohiyatini sinchiklab o‘rganish;
xulosa chiqarishga shoshilmaslik.
Suhbat metodi. Bu metod pedagogik kuzatish jarayonida ega boTingan maTumotlami boyitish, mavjud holatga to‘g‘ri baho berish, muammoning yechimini topishga imkon beruvchi pedago- |ik shart-sharoitlami yaratish, tajriba-sinov ishlari subyektlari jmkonjyatlarini muammo yechimiga jalb etishga yordam beradi. Suhbat maqsadga muvofiq holda indiviudal, guruhli hamda Ommaviy shaklda o‘tkaziladi. Suhbat jarayonida respondentlaming imkoniyatlari to‘la-to‘kis namoyon boiishga erishish muhimdir. Uning samarali bo‘lishi uchun quyidagilarga amal qilish maqsadga muvofiq:
maqsaddan kelib chiqqan holda suhbat uchun belgilanuvchi lavollaming mazmunini aniqlash hamda savollar o‘rtasidagi mantiqiylik va izchillikni ta’minlash;
suhbat joyi va vaqtini aniq belgilash;
suhbat ishtirokchilarining soni xususida ma’lum to‘xtamga kelish;
suhbatdosh to‘g‘risida awaldan muayyan ma’lumotlarga ega bo'lish;
suhbatdosh bilan samimiy munosabatda bo‘lish;
suhbatdoshning o‘z fikrlarini erkin va batafsil bayon etishi uchun sbaroit yaratish;
savollaming aniq, qisqa va ravshan berilishiga erishish;
olingan ma’lumotlami o‘z vaqtida tahlil qilish.
Anketa metodi (fransuzcha - tekshirish). Ushbu metod yordamida pedagogik kuzatish va suhbat jarayonida to‘plangan dalillar boyitiiadi. Anketa metodi ham tizimlangan savollar asosida respondentlar bilan muloqotni tashkil etishga asoslanadi. Anketa ttvollariga javoblar, ko‘p hollarda, yozma ravishda olinadi. O‘rganilayotgan jarayon mohiyatidan kelib chiqqan holda anketa lavollari quyidagicha boladi:
ochiq turdagi savollar (respondentlaming erkin, batafsil javob berishlari uchun imkon beruvchi savollar);
yopiq turdagi savollar (respondentlar «ha», «yo‘q», «qisman» yoki
Anketa metodini qo‘llashda ham bir qator shartlarga amal qilish nrur. Ular quyidagilardir:
anketa savollari tadqiq etilayotgan muammoning mohiyatiui yoritishga xizmat qilishi lozim;
anketa savollari yirik hajmli va noaniq boTmasligi kerak;
anketa savollari o‘quvchilaming dunyoqarashi, yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish asosida tuzilishi zarur:
anketa savollari respondentlar tomonidan to‘la javoblar berilishini ta’minlovchi vaqtni kafolatlay olishi zarur;
anketa o‘quvchilaming pedagogik va psixologik tavsifnomalarini tuzish manbaiga aylantirib yuborilmasligi zarur;
anketa javoblari muayyan mezonlar asosida puxta tahlil etilishi shart.
Intervyu metodi respondent tomonidan tadqiq etilayotgan muammoning u yoki bu jihatini yorituvchi hodisaga nisbatan munosabat bildirilishini ta’minlaydi. Intervyu respondent e’tiboriga turkum savollami havola etish asosida o‘tkaziladi. Intervyu jarayonida olingan savollarga nisbatan tadqiqotchi tomonidan munosabat bildirilishi uning samarasini oshiradi.
TaTim muassasasi hujjatlarni tahiil qilish metodi. Pedagogik hodisa va dalillami tekshirish maqsadida ta’iim muassasalari faoliyati mazmunini yorituvchi ma’lumotlami tekshirish maqsadga muvofiqdir. Mazkur metod 0‘zbekiston Respublikasining «Ta’iim to‘g‘risida»gi qonuni hamda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablarining ta’iim muassasalari amaliyotidagi bajarilish holatini o‘rganish, bu boradagi faolllik darajasi, erishilgan yutuq hamda yo‘l qo‘yilgan kamchiliklami aniqlash, ilg‘or tajribalami ommalashtirish va ta’lim muassasasi pedagogik tajribasini oshirish maqsadida qo‘llaniladi.
Ta’lim muassasasi faoliyati mohiyatini yorituvchi hujjatlar quyidagilardan iborat: o‘quv mashg‘ulotlarining jadvali, o‘quv dasturi, guruh (yoki sinf) jumallari, o‘quvchilaming shaxsiy varaqalari, buyruqlar, Pedagogik Kengash yig‘ilishi bayonnomalari yozilgan daftar, Pedagogik Kengash qarorlari, ta’lim muassasasi smetasi hamda pasporti, tarbiyaviy ishlar rejasi, o‘quv-tarbiya ishlarini taslikil etish borasidagi hisobotlar, ta’lim muassasasi jihozlari (o‘quv partalari, stol stullar, yumshoq inebellar va hokazo- lar) qayd etilgan daftar va hokazolar
Mazkur metod muayyan yo'nalishlarda o‘quv-tarbiya ishlari samaradorligi darajasi, o'quvchilarda hosil boigan bilim, ko'nikma va malakalar hajmi, ilg‘or pedagogik tajribalar mazmunini o'rganishda muhim ahamiyatga ega.
| 