FES-in qərarı: baha dolların ziyanı nədir, xeyri nə?
18.12.2015
 “Azadlıq” radiosunun müxbiri Çarlz Rekagel yazır ki, ABŞ-ın bank faizlərini qaldırması başqa ölkələr üçün həm şad, həm də bəd xəbərdir: “ABŞ Federal Ehtiyatlar Sistemi (FES) bank faizlərini son yeddi ildə ilk dəfə qaldırır. Nəticədə isə dollar güclənir. Bunun başqa ölkələr üçün bəd və ya xoş xəbər olmasına da elə dollar səbəbdir.
Dekabrın 16-dək ABŞ Mərkəzi Bankı faizləri 0-0,25 civarında saxlamışdı. Bu ona görə edilmişdi ki, maliyyə böhranı zamanı ucuz kreditlər bizneslərin və adi insanların əlindən tutsun və iqtisadiyyat böhranın girdabından çıxa bilsin.
İndi isə FES faizləri 0,25-0,50 həddinə qaldırıb. Bu o deməkdir ki, ABŞ iqtisadiyyatının dirçəldiyi düşünülür. Yeni səviyyə kreditləri bahalaşdırmaqla onu götürə bilənlərin sayını inflyasiyaya səbəb olmayacaq həddə saxlamağa yardım edir.
ABŞ-ın son bank hərəkəti dünyanın müxtəlif nöqtələrində insanların vəziyyətinə müxtəlif şəkildə təsir edir. Bank faizlərinin artması təkcə o demək deyil ki, indi banklar kreditləri daha baha satacaqlar. Bu həm də o deməkdir ki, banklar pulu aldıqları subyektlərə — investorlara borcu daha yüksək faizlə qaytaracaqlar. ABŞ-ın hökumət bondları onları alanlara yüksək faizlə gəlir gətirəcək. Belə olduqda təbiidir ki, xarici investorlar ABŞ hökumətinin qiymətli kağızlarını, bondlarını almağa can atacaqlar. Bu isə öz növbəsində dolların məzənnəsini daha da qaldıracaq.
FES-in faiz elanının dərhal ardınca dollar yen və avroya nisbətdə məzənnədə müəyyən qədər qalxıb, çünki bu addım gözlənirdi. Lakin dolların gələcəkdə də qalxa bilər.
Güclü dollar böyük borcları, xüsusilə də dollarla borcları olan ölkələr üçün çox pis xəbərdir. Onlar borclar üzrə ödənişləri etmək məqsədilə dollar almaq üçün öz milli valyutalarından daha çox xərcləməli olacaqlar. Bu, yeni layihələr üçün yeni kreditlər götürmək istəyən ölkələrə yaxşı xəbər deyil”.
Londondakı “Capital Economics” qrupunun inkişafda olan bazarlar eksperti Uilyam Ceksonun fikrincə, belə aşağı faiz artımı ilə FES gələcək illərdə faiz yüksəlişinin tədrici olacağına siqnal verir: “Buna baxmayaraq dolların istənilən yüksəlişi xammal ixrac edən ölkələr üçün həyəcanlı vəziyyət yaradır. Söhbət xüsusilə də indi, neft də daxil xammal materiallarının kəskin ucuzlaşdığı vaxtdan gedir. Xammal ölkələri indi gəlirlərinin azalması ilə yanaşı dollar almaq üçün daha çox pul xərcləməli olurlar.
Təşəkkül tapmaqda olan iqtisadiyyatlar xarici investisiyaların artmasına möhtacdır. Lakin dollar faizinin artması o deməkdir ki, indi həmin xarici investorlar pullarını inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlara yox, elə həmin Amerikaya yönəltməyə çalışacaqlar.
Bu proses investisiyaları riskli edən siyasi-iqtisadi şəraiti olan ölkələrə ikiqat mənfi təsir göstərəcək. Siyasi və iqtisadi riskləri olan ölkələr də elə əsasən xammal üzərində yaşayan ölkələrdir.
Dollar gücləndikcə başqa ölkələrdəki istehlakçılar idxal olunmuş mallar üçün öz milli valyutaları ilə daha çox pul ödəməli olacaqlar. Bu, habelə daxili istehsal üçün xarici materiallardan istifadə edən şirkətlərə də aiddir.
Xammal ixrac edən ölkələrə gəldikdə isə onların əksəriyyəti xammal qiymətlərinin qalxmaqda olduğu vaxtlarda ixracın genişləndirilməsinə o qədər aludə olublar ki, qeyri-xammal sahəsini çox az, ya da heç inkişaf etdirməyiblər. Belə ölkələr daxili istehlak üçün lazım olan əksər malları xaricdən idxal edirlər. İndi isə bu malların qiyməti xeyli yüksəlmiş olacaq.
ABŞ-ın faizləri artırması başqa ölkələrin iqtisadiyyatları üçün problemlər gətirsə də, müəyyən imkanlar da yaradır. Dolların bahalaşması o deməkdir ki, indi ABŞ-ın ixrac etdiyi mallar da bahalaşacaq və potensial alıcılar həmin malları milli valyutaları zəif olan ölkələrdən almağa can atacaqlar. Bundan ilk növbədə Avropa və Asiya ölkələri yararlanacaq. Beləliklə, çox sayda yeni şirkət üçün ABŞ firmaları ilə rəqabət aparmaq bir qədər asanlaşacaq”.
6 ayda 5 milyon nəfər qaçqın və məcburi köçkünə çevrilib
18.12.2015
 2015-ci ilin 6 ayı ərzində dünyada qaçqın və məcburi köçkünlərin sayı 5 milyon nəfər artıb. BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının məruzəsində belə deyilir.
Novator.az xəbər verir ki, məruzə dekabrın 18-i Cenevrədə dərc olunub. Məruzəyə görə, ilin sonuna kimi dünyada qaçqın və məcburi köçkünlərin ümumi sayı 60 milyon nəfəri ötə bilər. 2015-ci ilin ilk yarım ilində 4 milyon 200 min adam öz ölkəsi daxilində, 839 min nəfər isə ölkəsindən xaricə köç etməyə məcbur olub.
Qaçqınların sayının artması əsasən Suriyadakı müharibə ilə əlaqələndirilir. Yarım ildə suriyalı qaçqınların sayı 300 min nəfər artaraq 4 milyon 200 mini keçib. Amma ekspertlər Suriya böhranını nəzərə almayanda da dünyada qaçqın və məcburi köçkünlərin artdığını qeyd edirlər.
İyun ayına olan məlumata görə, Türkiyə 1 milyon 840 min nəfər qaçqın qəbul edib. Əhalisinin hər 1000 nəfərinə düşən qaçqınların sayına görə isə (1000 nəfərə 209 qaçqın) Livan birinci yeri tutur.
2015-ci ilin ilk yarım ilində sığınacaq almaq üçün Almaniyaya 159 min, Rusiyaya 100 min müraciət daxil olub. Rusiyaya müraciət edənlərin əksəriyyəti Ukraynanı tərk edənlərdir.
Ekspert 450 min məmuru işdən çıxarmağı təklif edir
18.12.2015
 Müxalif REAL Hərəkatının liderlərindən olan iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli ölkədə ciddi böhran yaşandığını deyir. Transparency.az-ın məlumatına görə, ekspert şərh yayaraq hakimiyyəti təcili islahatlara səsləyib: “Azərbaycan böhranın qapısından içəri girib, indi də tam ortasına doğru sürətlə gedir. Vəziyyət çox ciddidir, dövlət başçısı qərar verməlidir. Görüləcək iş çox, vaxt isə azdır. İndi elə bir zaman yetişib ki, siyasi islahatlarsız iqtisadi islahat mümkün deyil. Müzakirəsiz ilk addım bütün siyasi məhbusların dərhal azadlığa buraxılmasıdır.
İqtisadi addımlara gəlincə, 900 min büdcə çalışanı ilə yola davam etmək mümkün deyil, bu say heç olmasa 50% azalmalıdır. Bu isə 450 min işsiz demək olacaq. Təbii ki, bu addımı atmazdan qabaq ciddi iqtisadi liberallaşma lazımdır, gömrük və vergi islahatları labüddür, kiçik və orta sahibkarlığın təşviq edilməsi zəruridir. Yəni gömrük qapıları taybatay açılmalı, kiçik rüsumlar sisteminə keçilməli, mal və xidmətlərin dövriyyəsi sürətlənməli, vergi dərəcələri aşağı salınmalı, sadələşdirilmiş vergi sisteminə keçilməli, yoxlayıcı orqanların funksiyaları ləğv edilməlidir.
Bir sözlə, ciddi struktur dəyişikliyinə, mülkiyyəti hakimiyyətdən, siyasəti idarəetmədən, mərkəzi hakimiyyəti yerli hakimiyyətdən, qanunların qəbulunu onların icrasından ayırmaq lazımdır.
Bütün bu islahatları başlamadan öncə azad və ədalətli məhkəmə sistemi qurulmalıdır. Cəmi 6 aya bu işi görmək olar. İslahatlar yuxarıdan aşağı getməli, əvvəl Ali Məhkəmə, apellyasiya məhkəmələri yenidən formalaşmalı, alt məhkəmələrdən gələn qanunsuz qərarlar orada pozulmalı, qanunsuz qərar verən hakimlər cəzalandırılaraq ədliyyə sistemindən xaric edilməli, yeniləri ilə əvəzlənməlidir. Paralel olaraq prokurorluq və polis sistemi də islah olunmalıdır.
Bütün bunlardan öncə isə təkrar seçki keçirilməli, normal parlament formalaşmalıdır. Amma bu parlament keçici olmalı, yeni ana yasa hazırlamalı, parlament seçkisinə keçid üçün keçid dövrünün qanunlar toplusunu qəbul etməli, o zamana qədər isə etimad hökumətini formalaşdırmalı, hökumət prezidentə və Milli Məclisə hesabatlı olmalı, prezident dövlət başçısı rolunu almalı, hökumət başçısı funksiyalarından əl çəkməlidir. Sürətli keçid 2018-ci ildə tamamlanmalı, yeni ana yasaya uyğun parlament seçkisi keçirilməli, həmin parlament də üçdə iki səs çoxluğu ilə dövlət başçısını seçməlidir. Paralel olaraq maliyyə amnistiyası, lüstrasiya (bəzi kateqoriyalardan olan şəxslərin hüquqlarının qanuni şəkildə məhdudlaşdırılması) və reabilitasiya haqqında qanunlar da qəbul olunmalıdır”.
Parlament hərbçilərə ehtiram layihəsinə səs verdi
18.12.2015
 Milli Məclisin 18 dekabr iclasında “Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin qarnizon və qarovul xidmətləri nizamnaməsi”ndə dəyişikliklər edilib. APA-nın xəbərinə görə, nizamnamənin 18-ci fəsli yeni redaksiyada verilib. Yeniliyə əsasən, hərbi xidmət vəzifələrinin icrası ilə əlaqədar vəfat etmiş hərbi qulluqçuların, həqiqi hərbi xidmətdən ehtiyata buraxılmış 20 il və daha çox xidmət etmiş ali və baş zabitlərin, “Şöhrət” ordeni və “Şah İsmayıl” ali hərbi ordeni ilə təltif edilmiş həqiqi hərbi xidmətdən ehtiyata, yaxud istefaya buraxılmış və qanunlarda nəzərdə tutulmuş digər şəxslərin dəfn mərasiminin təşkili və keçirilməsi zamanı hərbi ehtiram göstərilir.
Ehtiramın göstərilməsi zamanı hərbçilərin tabutu Azərbaycanın dövlət bayrağı ilə örtülür. Dəfn mərasiminə dəvət olunmuş müxtəlif dövlət orqanları və QHT nümayəndələrindən ibarət fəxri qarovul düzülə bilər. Habelə şəhid adını almış hərbi qulluqçuların xatirəsinə ehtiram əlaməti olaraq hərbi hissələrdə xüsusi guşə yaradılacaq və onlar haqqında məlumat veriləcək.
Nizamnaməyə dəfn mərasimlərinin təşkili və qaydaları adlı 16 saylı əlavə də daxil edilib. Əlavədə vəfat etmiş hərbi qulluqçular və toplanışa çağırılmış hərbi vəzifəlilər barədə məlumatlandırma, onların əşyaları, cənazənin dəfn yerinə gətirilməsi, dəfn mərasiminin keçirilməsi və digər məsələlər öz əksini tapıb.
Xəzərin sahilində yeni cərimələr
18.12.2015
 Dekabrın 18-də Milli Məclis bir neçə qanuna eyni məzmunlu dəyişikliklərə səs verib. Xəzər dənizinin sahil zolağı ilə bağlı yeniliklərə əsasən, sahilboyu 20-50 metr zolağın altında olan torpaq sahəsinin dənizin sahilinə gediş-gəlişi məhdudlaşdırmamaq şərti ilə hasara alınma yolu və ya yad üsullarla bağlanmasına o halda yol verilir ki, hasar və bağlanma üçün istifadə edilən konstruksiyalar qəfəsli olmaqla, sahil tərəfdən dənizin və onun sahilində su ilə qurunun təmas xətinin görünməsini məhdudlaşdırmasın, eyni zamanda həmin hasarın və tikinti konstruksiyasının sahilboyu uzunluğunun hər 100 metrdən bir dövlət sərhədinin mühafizəsinin təmin olunması məqsədilə nəqliyyat vasitələrinin hərəkəti üçün yetərli olan eni 6 metrdən az olmayaraq sahilə birbaşa keçid təmin olunsun.
İnzibati Xətalar Məcəlləsinə müvafiq dəyişikliklərlə Xəzər dənizinin Azərbaycana məxsus olan bölməsində sahilboyu 20-50 metr zolağın altında olan torpaq sahələri ilə bağlı tələblərinin pozulmasına görə cərimələr müəyyənləşib. Qaydaları pozan fiziki şəxslər 3 min manat, vəzifəli şəxslər 7 min manat, hüququ şəxslər 35 min manat miqdarında cərimə ediləcək. APA-nın məlumatında bildirilir ki, cərimələr dövlətin iqtisadi və ya təhlükəsizlik mənafelərinin təmin edilməsi ilə əlaqədar müvafiq icra hakimiyyəti orqanın qərarı olmadan həmin torpaq sahəsində dənizin sahilinə gediş-gəlişin və məhdudlaşdırılmasına görə də tətbiq olunacaq. Xətalar təkrar törədildikdə fiziki şəxslər 5 min manat, vəzifəli şəxslər 10 min manat, hüquqi şəxslər 50 min manat cərimələnəcək.
18.12.2015
Tacikistan parlamentinin yuxarı palatası — Məclisi Milli dövlət başçısı İmaməli Rəhmana “Sülhün və milli bərabərliyin banisi — Millətin Lideri” statusunun verilməsi ilə bağlı qanun layihəsini təsdiq edib.
Bu ayın əvvəlində parlamentin aşağı palatası da layihəni bəyənmişdi.
Qanun layihəsinə görə, prezidentlik müddəti başa çatdıqdan sonra Millətin Liderinə və onun qohumlarına toxunulmazlıq hüququ və yüksək təqaüd verilir, o, şəxsi nəqliyyat və yaşayış sahəsi ilə, digər sosial güzəştlərlə təmin olunur, bütün xərcləri dövlət büdcəsindən ödənilir.
Millətin Liderinin muzeyinin, kitabxanasının və arxivinin də yaradılmasının nəzərdə tutulduğu qanun layihəsi prezidentin imzasından sonra qüvvəyə minəcək. Liderin ordeni və dövlət mükafatı da təsis ediləcək.
Xəbəri Düşənbədən AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri Qulu Kəngərli yayıb.
63 yaşlı İmaməli Rəhman 1992-ci ildən Tacikistana rəhbərlik edir, əvvəl parlamentin sədri olub, 1994-cü ildən prezident postunu tutur.
FİFA-dan şəffaflıq təklifləri
18.12.2015
 FİFA prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirən İssa Hayatu və qurumun baş katibi Markus Kattner futbol ictimaiyyətinə açıq məktubla müraciət ediblər. Onlar futbol ictimaiyyətini qurumda nəzərdə tutulan islahatları dəstəkləməyə çağırır. Transparency.az-ın məlumatına görə, müraciət müəllifləri hesab edir ki, 2018-ci ilin dünya çempionatına qədər FİFA-da bu islahatlar həyata keçirilməlidir:
- maraqların toqquşmasına yol verməmək üçün dünya futbolunun siyasi idarəçiliyi ilə gündəlik maliyyə və işgüzar əməliyyatlarını bir-birindən tam ayırmaq, bütün maliyyə əməliyyatlarını müstəqil orqanın nəzarətinə vermək;
- FİFA-da əsas vəzifələri tutmağın 3 dördillik müddətdən artıq olmaması;
- FİFA-da bütün təyinatları müstəqil orqanın yoxlaması;
- futbol ictimaiyyətinin (oyunçular, klublar, liqalar, assosiasiyalar) qərarların qəbuluna böyük təsiri.
Oktyabrın 8-də FİFA-nın prezidenti Yozef Blatter, qurumun vitse-prezidenti, UEFA prezidenti Mişel Platini və FİFA-nın baş katibi Jerom Valke 90 gün müddətinə vəzifələrindən uzaqlaşdırılıb. FİFA-nın Etika Komitəsinin Arbitraj Palatasının qərarına əsasən, Blatter, Platini və Valkeyə 90 gün müddətində beynəlxalq və milli səviyyədə futbol fəaliyyəti ilə məşğul olmaq qadağan edilib.
Arbitraj Palatasının qərarı ilə FİFA-nın sabiq vitse-prezidenti Con Moncun bu qurumda vəzifə tutmaqdan 6 il müddətinə məhrum olunub və 100 min İsveçrə frankı cərimələnib.
Bu ilin mayından FİFA ətrafında korrupsiya qalmaqalı gedir. Mayın 27-də Sürixdə qurumun 7 məmuru korrupsiya ittihamı ilə tutulub. Onların çoxu dünya futbol çempionatlarının keçirildiyi ölkələrin seçimini külli miqdarda rüşvətlə həll etməkdə günahlandırılır.
Mayın 29-da FİFA İcraiyyə Komitəsinin iclasında Blatter beşinci müddətə prezident seçilib, amma təzyiqlərə davam gətirməyərək iyulun 2-də istefa verib. Gələn il fevralın 26-da FİFA-ya yeni prezident seçiləcək. Prezidentliyə əsas iddiaçılardan biri Platini idi.
Sentyabrda İsveçrədə prokurorluq FİFA prezidentinə cinayət işi qaldırıb. Blatter 2005-ci ildə Karib hövzəsinin futbol təşkilatı ilə sərfəsiz müqavilə imzalamaqda, israfçılıqda günahkar bilinir. Ona Platiniyə 2 milyon İsveçrə frankı məbləğində sanksiyalaşdırılmamış ödəniş etmək ittihamı da irəli sürülüb.
Milyarder Moncunun isə FİFA rəsmilərinə 2022-ci ilin dünya futbol çempionatını Cənubi Koreyaya salmaq müqabilində şirnikləndirici təkliflər verdiyi bildirilir.
Şimali və Mərkəzi Amerika, Karib hövzəsi zonasının futbol təşkilatı olan CONCACAF-ın keçmiş baş katibi, FİFA İcraiyyə Komitəsinin sabiq üzvü Çak Bleyzer iyul ayında futbol fəaliyyəti ilə məşğul olmaq hüququndan ömürlük məhrum edilib. Qərar FİFA-nın Etika Komitəsinin araşdırmalarına əsasən verilib. Qurum bu araşdırmalara CONCACAF-ın məruzəsi və ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin təqdim etdiyi faktlara əsasən başlamışdı.
Bleyzer FİFA və CONCACAF-da fəaliyyəti dövründə qanunsuz ödənişlərin, rüşvətlərin təklifi, alınması, həmçinin digər maliyyə fırıldaqları ilə bağlı sxemlərdə aparıcı fiqur olub.
2013-cü ilin noyabrında Bleyzerin qapalı məhkəməsi keçirilib. Məhkəmənin bəzi detalları bu il üzə çıxıb. Həmin məhkəmədə özünü 10 məsələ üzrə günahkar hesab edən Bleyzer 1998-ci ilin dünya çempionatının meydan sahibliyinin Fransaya, 2010-cu ilin dünya çempionatının təşkilatçılıq hüququnun CAR-a verilməsi zamanı rüşvət aldığını bildirib. Məhz onun istintaqa verdiyi məlumatlar FİFA-dakı korrupsiyanın üstünü açmağa kömək edib, mayın 27-də İsveçrənin Sürix şəhərində qurumun rəhbər şəxslərinin bəziləri həbs olunub.
Oktyabrın 30-da isə Blatter “Financial Times” qəzetinə müsahibəsində 2018-ci ilin dünya çempionatının Rusiyaya danışıq nəticəsində salındığını etiraf edib.
| 