3
KIRISh.
XX asring ikkinchi yarmi insoniyat tarixida o‗ziga xos alohida davrni tashkil
qiladi. Bu davrda yer yuzasida aholi sonining tez sur‘atlar bilan ortib borishi,
sanoat va qishloq xo‗jaligining rivojlanishi, insonning kuchli texnika vositalaridan
mehnat quroli sifatida foydalanishi va fanning bevosita ishlab chiqarish kuchlariga
aylanishi - insonning tabiiy rcsurslarga bo‗lgan ehtiyojini orttirdi. U tabiiy
resurslardan faol foydalana boshladi va yerga, tuproqqa, suvga, havoga, o‗simlikka
va hayvonot dunyosiga kuchli ta‘sir ko‗rsata boshladi. Natijada, inson tabiiy
resurslarning tez sur‘atlar bilan kamayib ketishiga, atrof-muhitning ifloslanishiga,
tabiat komponentlari orasidagi mutanosiblikning buzilishiga, qolaversa, o‗zining
salomatligiga va hayoti uchun xavfli bo'lgan salbiy oqibatlarning yuzaga chiqishiga
ham sababchi bo‗lib qolmoqda. Bularning hammasi turli xil va murakkab tabiiy,
sotsial- iqtisodiy va ekologik muammolarni, shu jumladan, inson bilan tabiat
o'rtasidagi o‗zaro ta‘sir va aloqadorliklar bilan bog‗liq bo‗lgan muammoni
keskinlashtirib yubordi. Bu muammo serqirra, murakkab va har doim dolzarb
muammodir. Uning ijobiy yechimi ko'pchilik olimlarni ham, jamoatchilikni ham
qiziqtirmay qolmaydi. Bu muammoning turli jabhalari bilan bir qator tabiiy, ijtimoiy
va texnika fanlari o‗z tadqiqot predmeti doirasida shug‗ullanishi mumkin. Ammo
ulaming birortasi bu muammoni to‗laligicha qamrab ololmaydi. U fanlararo
muammodir. Unga taalluqli ayrim masalalarni o'rganish, ulaming yechimini ilmiy
asoslab berishda geobotanika, biogeosenologiya, tuproqshunoslik, ekologiya kabi
fanlar muhim ahamiyat kasb etishi mumkin.
Bu borada tabiiy geografiyaning va ayniqsa, landshaftshunoslikning o'rni va
ahamiyati o‗ziga xosdir. Chunki tabiiy geografiya va uning bir qismi bo‗lgan
landshaftshunoslik inson yashaydigan va o‗z xo‗jalikdagi faoliyatini olib boradigan
hududlaming
tabiiy
sharoitini,
tabiiy
komponentlari
orasidagi
o‗zaro
aloqadorliklami, o‗zaro ta‘sirlami, shu jumladan, inson faoliyatining ta‘sirini ham
o‗rganadigan fandir. Shuning uchun ham tabiat bilan jamiyat o‗rtasida ro‗y
4
beradigan o‗zaro aloqadorlikni tartibga solib turish, sozlab turish masalalari
geografik asosda hal qilinishi lozim.
Hozirgi kunda landshaftshunoslik fani hal etishi lozim bo‗lgan
muammolarning ko‗pchiligi, asosan uning o‗rganish obyekti va predmetining
murakkabligi, o‗ziga xos xususiyatlari bilan uni tadqiq qilishda qo‗llanilayotgan
tadqiqot metodlarining o‗ziga xosligi bilan ajralib turadi.
Jahonda, jumladan O‘zbekistonda ham ushbu muammolarning kelib chiqish
sabablarini o‘rganish va ularni bartaraf qilish, oldini olish chora-tadbirlari bo‘yicha
amalga oshirilayotgan ishlar
|
