“YASHIL” SANOAT RIVOJLANISHINING SAMARADORLIK
KOʻRSATKICHLARI
A.Jalolov, Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti tayanch doktoranti
Iqlim oʻzgarishi boʻyicha chora koʻrmasdan turib, Oʻzbekiston oʻz taraqqiyot
maqsadlariga erisha olmaydi. Oʻzbekiston jadal iqtisodiy oʻsish yoʻlidan bormoqda,
biroq bu emissiya intensivligining kamayishiga olib kelmayapti. Iqlim oʻzgarishi
haqiqatlari ikki asosiy sababga koʻra mamlakatning ulkan iqtisodiy maqsadlariga
putur etkazishi mumkin. Birinchidan, Oʻzbekiston uchun kutilayotgan yuqori
demografik va iqtisodiy oʻsish asosiy resurslar va ekotizimlarga ortiqcha bosim
oʻtkazadi. Shunday qilib, agar oʻsish barqaror boʻlmasa, bu traektoriyaga erishib
boʻlmaydi. Ikkinchidan, moslashuv choralari koʻrilmas ekan, iqlim oʻzgarishi
geografiyasi, ekologiyasi va moʻrt iqtisodiy tuzilmalari iqlim oʻzgarishidan
koʻriladigan zarar juda katta boʻlgan Oʻzbekistonga jiddiy zarar yetkazadi.
“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
94
Makroiqtisodiy modellashtirish shuni koʻrsatadiki, iqlim oʻzgarishining ta'siri
kattaroq iqtisodiy beqarorlikka va oʻsish sur’atlarining pasayishiga olib keladi,
bunda 2050 yilga kelib iqtisodiyot iqlim oʻzgarishi zararisiz boʻlganidan 10 foizga
kichikroq boʻladi (1-rasm). Natijalar iqlim oʻzgarishining "hoʻl va issiq" yoki "quruq
va issiq" stsenariyda sodir boʻlishidan qat'i nazar, oʻxshashdir.
1-rasm. 2023–2050-yillar YAIM iqlim oʻzgarishning kutilgan va
kutilmagan oqibatlari bilan
Dekarbonizatsiya bilan bogʻliq tarkibiy oʻzgarishlar yuqori qoʻshimcha
qiymatga ega boʻlgan tarmoqlarda koʻproq ish oʻrinlarini yaratadi, ammo ishchilar
bu ishlarni toʻldirish uchun zarur boʻlgan koʻnikmalarga ega boʻlishi kerak.
Dekarbonizatsiya qishloq xoʻjaligida bandlikning nisbiy qisqarishini va ishlab
chiqarishdagi ish oʻrinlarining oʻsishini tezlashtirishi kutilmoqda, xizmatlar sohasi
esa iqtisodiyotdagi oʻz ulushini saqlab qoladi. Qayta tiklanadigan energiya kabi ba'zi
kichik tarmoqlarda ish oʻrinlarining katta oʻsishi kuzatiladi, sugʻurta va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari kabi yuqori qoʻshimcha qiymatga ega xizmatlar
segmentlari va mehmondoʻstlik kabi boshqa xizmat segmentlari NBV-2060
stsenariysiga koʻra, bu bazaviy stsenariydan koʻra koʻproq ish oʻrinlari yaratilishi
kutilmoqda. Energetika sohasida sof ish oʻrinlarining oʻsishi kutilmoqda. Gap yangi,
yashil texnologiyalarni qurish, oʻrnatish, foydalanish va texnik xizmat koʻrsatish
boʻyicha yangi ish oʻrinlari haqida bormoqda; Eskirgan texnologiyalar bilan bogʻliq
ish oʻrinlarining yoʻqolishi ham hisobga olinadi. Asosiy muammolardan biri
ishchilarning yangi ish oʻrinlarini toʻldirish uchun zarur koʻnikmalarga ega
boʻlishini ta'minlashdir.
Oʻzbekistonning rivojlanish maqsadlariga erishishda, shuningdek, yashil
iqtisodiyotga muvaffaqiyatli oʻtishda xususiy sektor muhim rol oʻynaydi.
Oʻzbekistonda jadal davom etayotgan iqtisodiy islohotlarning mantiqiy asosi
shundan iboratki, kuchli, mustaqil va dinamik xususiy sektor odamlarga xizmat
qiladi va asosan hukumat tomonidan rejalashtirilgan modelga qaraganda yaxshiroq
ish oʻrinlari yaratadi. Hukumatlar ushbu maqsadlarga erishish yoʻlini belgilashda
|
