Yo’l mashinalariga texnik xizmat ko’rsatishni va ularni ta’mirlashni tashkil qilish

Download 0.85 Mb.
bet	4/5
Sana	27.09.2023
Hajmi	0.85 Mb.
	#84451

Bog'liq
Mamajonov Tolibjon iqtisod
2-maktab 5-ilova dalolatnoma, 12 (1), 1714990628, 1715017484 (1)

Yo’l mashinalariga texnik xizmat ko’rsatishni va ularni ta’mirlashni tashkil qilish. Mashinalar parki ishga doim tayyor turishi, xizmat muddatining orgishi, tv’mirlararo davrning uzayishi uchun ularga texnik xizmat ko’rsagish tashkil qilinadi. Texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlashning plynpi oyuxlyntiruvchi sistemasi ekspluatatsiyadagi har bir mashina bo’yicha tegishli gsxnik xizmat va ta’mir turlarini rejalash, tayyorlash va byjyrshsh v ysoslangan. Gexnik xtmat turlari quyidagilardan iborat: kundalik xizmat (KX), ish smenysi boshlvnishidan oldin, har kuni bajariladi; rejali texnik xizmyg (TX), rsjali tarzda, mashina ma’lum masofa bosib o’tgandan yoki ish Xyjmini bajprgandan keyin (zavod ko’rsatishi bo’yicha) bajariladi; mansumiy tsxnik xizmat, bir yilda 2 marta, mashinani yozgi yoki qishki ishga tayyorlashdy byjariladi. Ta’mirlshi natijasida buzilishlar va shikastlanishlar bartaraf Kilinib, mashinaning ishlash qobiliyati tanlanadi. Buzilish-chegaraviy holat bo’lib, mnshina ekspluatatsiyadan chiqadi. Ishlab qo’yish (narabotka) - buzilgunchi manjul resurs. Quyidagi ta’mir turlari bor: joriy (j) va kapital (k). Joriy ta’mirda mashinaning qismlari va detallarini almashtirish yo’li bilan navbatdagi.rejasi ta’mirgacha davrda mashinaning ishlash kobiliyati tiklanadi. Kapital ta’mirda qismlar va detallarni tiklash yo’li bilan mashinaning soz holati va to’la yoki shunga yaqin resursi ta’minlanadi. Texnik xizmatning turlari va bajarish davriyligi, bajariladigan ishlar tarkibi va tartibi, ishlarni bajarish texnologiyasiga, ta’mirlash sifatiga talablar mashinani ishlab chiqargan zavod tomondan belgilanadi. Mashinalarga texnik xizmat ko’rsatish va ularni ta’mirlash uchun ko’chma va statsionar ustaxonalar tashkil qilinadi. Yo’l mashinalari agregatlarining kapital ta’miri va avtomobillarning joriy ta’miri, qoidaga muvofiq, markaziy ustaxonalarda va yo’l qurilish va ekspluatatsiya tashkilotlarining statsionar bazalarida bajariladi. Yo’l qurilishini elektr energiyasi, siqilgan havo, bug’, suv va qurilish aloqasi bilan ta’minlash. Elektr energiyasi bilan ta’minlash. Elektr energiyasi qurilish mashinalarining elektr dvigatellariga, texnologik extiyojlarga, korxona hududiy tashqi va ichki yoritish uchun sarflanadi. Maksimal iste’mol uchun elektrostantsiya yoki transformatorning zaruriy quvvati quyidagicha bo’lishsh lozim: Bu yerda I.I-tarmoqda quvvat yo’kolishini hisobga oluvchi koeffitsient; Pc- mashina yoki jihozning kuch quvvati, kVt; Pt- texnologik extiyojlar uchun zarur quvvat; spravichniklardan olinadi, kVt; POB - ichki yoritish uchun zarur quvvat, kVt; ROV- tashqi yoritish uchun zarur quvvat, kVt; K1, K2, K3, K4- talab koeffitsientlari, iste’molchilar soniga qarab, spravichniklardan olinadi; φ- quvvat koeffitsienti, iste’molchilarni kuch energiyasi bilan yuklashning xarakteri va miqdoriga bog’liq. Tashqi va ichki yoritish uchun cosφ=1 qabul qilinadi. Yuqori kuchlanishli rayon tarmoqlaridan elektr energiyasi olib ta’minlash eng tejamli usul hisoblanadi. Bu holda alohida sim tortilib, transformator padstantsiyasi quriladi. Yuqori kuchlanishli tarmoq bo’lmasa va sanoat korxonalarining elektrostantsiyasidan energiya olishning imkoni bo’lmasa, vaqtinchalik statsionar yoki ko’chma elektrostantsiya quriladi. Korxonalarda odatda, havoda tortilgan, yalong’och po’lat yoki alyumin sim bo’ladi. Bu-ancha tejamli, mehnat talabi ham, elektr tarmog’i uzoq saqlanadi| undan takror-takror foydalanish mumkin. Izolyatsiyali simlar binolar ichida va elektrodvigatellarga ulashda ishlatiladi. Tashqi va ichki yoritishdan tashqari, tunda ishlash qulay va xavfsiz bo’lishi uchun havo bulutli yoki tumanli bo’lganda projektorlardan foydalaniladi. Ishlab chiqarish maydonchalarining yorug’ligini 1m2 yuzaga tushayotgan yorug’lik oqimi (lyumen-lm) bilan o’lchanadi. Yoritilganlikni o’lchash uchun lyuks (lk) birligi qabul qilingan, yorug’lik 1lm bo’lganda 1m2 yuzaga to’g’ri kelishini bildiradi. Hisobiy yoritilganlik me’yoriy yoritilganlikni zaxira koeffitsienti K= 1.3 ko’paytirilganiga teng. Projektorni o’rnatish minimal balandligi: Bu yerda:lmax - projektor nurining maksimal (bo’ylama) kuchi. Agar lmax/H2 <100 bo’lsa , yoritilganlik me’yorini 2 marta pasaytirish mumkin. Projektorlarni kerakli soni: Bu srda Er - hisobiy yoritilganlik, lk; S- yoritiladigan maydon, m2; m-tarqalish koeffitsienti (1.2-1.5); R- zaxira koeffitsienti; Fl-tanlangan lampalarning yorug’lik oqimi, lm; η= 0,8- FIK. Issiqlnk ta’minoti. Issiqlik, bug’, issiq suv va qizigan havo ko’rinishida ishlab chiqarish va xo’jalik extiyojlari uchun kerak. Ishlab chikarish extiyojlariga quyidagilar kiradi: yonilg’ini forsunkalar bilan purkash; nasoslar, kranlar va bitum quvurlarni isitish; beton qorishmani tayyorlash jarayonida uni isitish; qishda temirbeton buyumlarga issiqlik va namlik bilan ishlov berishda suvni va to’ldirgichlarni isitish. Xo’jalik extiyojlariga ishlab chiqarish binolarini, turarjoy shaxarchasini, madaniy- maishiy ob’sk glprni isitish va issiq suv bilan ta’minlash kiradi. Jamn issiklik miqdorini alohida-alohida iste’molchilarga kegaligan issikliklprni ko’shib topiladi: Bu yerda: Kn - tarmoqda issiqlik yo’qolishini hisobga oluvchi koeffitsisnt (K=1 25); Q1 - xo’japik extiyolari uchun issiqlik miqdori; Q2 -o’sha texnologik extiyojlar uchun. Turli extiyojlar uchun issiqlik hisobi quyidagi formulalar bo’yicha bajariladi. Binolar va inshoatlarni isitish uchun issiqlik miqdori Bu erda: V- binoning tashqi o’lchamlari bo’yicha hajmi, m3 ; qO - solishtirma issiqlik xarakteristikasi, kkal/(m3 grad) (binoning tashkarisi va ichidagi haroratlar farqi 1 C bo’lganda bino hajmi yo’qotadigan issiqlik spravichniklardan olinadi); α- issiqlik xarakteristikasi, q0 ning iqlim sharoitiga qarab o’zgarishini hisobga oluvchi koeffitsient; tv-tashqi havo harorati, C; - bino ichidagi havo harorati, C. Binolarning solishtirma issiqlik xarakteristikasi q = 0.72 0.90 kkal/ (m3 X grad). Issiq suv ta’minotida issiqlik sarfi. Dushga kirib chiqadigan bir odam uchun sutkalik solishtirma issiqlik sarfi 1200....1800 kkal. Beton uchun issiq suv tayyorlashda issiqlik sarfi. Bu yerda, Cv- suvning solishtirma issiqlik sig’imi, kkal/kg.gr; Gv-1 m3 qorishma uchun suv sarfi, kg; , tk, tn - suvning oxirgi va boshlang’ich haroratlari (tn = 5 °S; tk = 70 -80 C). Suvni isitish uchun bug’ sarfi: To’ldiruvchini isitish uchun zarur issiqlik miqdori: Bu yerda: quruq materialning hajmiy massasi, kg/m3; W3- to’ldiruvchilarning namligi, % hajm bo’yicha. Issiqlik bilan ta’minlash tashqi manbalardan bo’ladi: mavjud ray<# teplotsentrallar, markaziy qozonxona, sanoat korxonalardagi TEK lar. Bu, vaqginchalik qozonxona kurishga qaraganda foydali. Qozonxonalar inventarli yoki ko’chma bo’lishi mumkin. Bug’ yoki issiq suvni iste’mol joyiga yetkazib berish uchun suv-gaz o’tkazuvchi quvurlar payvandlab ulanadi, issiqlik izolyatsiyasi bilan o’raladi, korroziyaning oldini olish uchun - lok bilan qoplanadi. Quvurlar kondensat oqib ktishi uchun 2-3% qiyalikda yotqiziladi. Suv bilan ta’minlash. Ishlab chiqarish korxonalarida suv mahsulot ishlab chiqarish va xo’jalik extiyojlari uchun, shuningdek, o’t chiqish xolatlari uchun ishlatiladi. Bir soatda kerak bo’ladigan jami suv miqdori alohida iste’mollar yig’indisidan tashkil topadi: Har bir iste’molchining suvga extiyoji o’z hususiyatlariidan kelib chiqib topiladi: Bu erda: Q1 - qurilish jarayonlariga ishlatiladigan bir soatlik maksimal sarf,l; Q2 - o’sha qurilish mashinalari uchun (dvigatelni sovitish),l; Q3 - o’sha, xo’jalik extiyojlari va ichish uchun, l; V- bir smenalik ishlar xajmi; q1, q2, q3 - tegishli ko’rsatichlar uchun suv sarfi me’yorlari (spravichnik bo’yicha); K1, K2, K3 - iste’mol xarakteriga qarab, notskislik koeffitsientlari; Tsm - ish smenasidagi soatlar soni; N - ichki yonuv dvigatelining kuvvati, kVt; P - korxonada eng uzoq smenada ishlovchilar soni. O’t o’chirish uchun suv sarfi me’yorlari ishlab chiqarish korxonasi va gurvr joylar xallagan maydoncha, bino va inshoatlarning o’tga chidamlilik dvrvjvsigv va xajmiga, ishlab chiqarishning yong’in xavfsizlik bo’yicha yunfvsiga bog’ liq. Korxonadagi yoki vaqtinchalik turar joylardagi o’tni o’chirish davomiyligi 3 soat deb qabul qilinadi. Agar suv manbai bu vaqtda yetarli suv berolmasa, maxsus suv qavzasi quriladi va uning suvi boshqa maqsadlarga ishlatilmaydi. Yong’in chiqgan vaqtda ishlab chiqarish va xo’jalik extiyojlari suv ishlatish to’xtatiladi, shunda suvning hisobiy sarfi: Hisobiy sarfning uzil-kesil qiymati sifatida, hosil bo’lgan raqamlarnish teng kattasi olinadi: Ichki yonuv dvigagsllarini sovitish uchun sarfning hisobiy me’yori: Bu yerda: Wt-sovitish uchun solishtirma suv sarfi; N - IYoD ning quvvati. Dush qurilmasining bir sekundlik suv sarfi: Bu yerda, α- dush qabul qilish uchun suv sarfi me’yori, Np- dushdan foydalanuvchilarning eng katta miqtsori; tm - dushxonaning ishlash davomiyligi. Suv manbaini tanlashda korxona va turar joylar yaqinidan o’tgan vodoprovod tarmog’ini nazarda tutish eng maqbul variant. Suv ta’minotini yer usti suv qavzalari: daryo, yo’l, suv ombori, yer osti suvlari, grunt suvlari, artezian suvlariga mo’ljallash ham mumkin. Iste’molchilarga suvni vodoprovod tarmog’idan, suv minorasi yoki nasoslar orqali beriladi. Qish vaqtida ishlatiladigan vaqtinchalik suv o’tkazgichlar yerga ko’milib shlem bilan berkitib, namat yoki to’l bilan o’raladi. Vaqtinchalik suv o’tkazgichlar tez-tez joyini o’zgartiradigan bo’lsa, tez ajratib ulanadigan, to’liq quvurlar tayyorlab ishlatiladi. Siqilgan havo bilan ta’minlash. Siqilgan havo quyidagi maqsadlarda ishlatiladi: forsunkalarda yonilg’ini purkash, changsimon materiallarni (sement, mineral kukun) tashish; dastani pnevmatik asboblarni ishlatish; qoliplar, beton va temir beton apalabkalarni tozalash, bo’yash asboblarini ishlatish va boshqalar. Siqilgan havo extiyoji: Bu yerda, Kn - quvurlardagi nozich ulangan joylardan havo chiqib ketishi va qishda havo sovishi natijasida havoning yo’qolishini shuningdek, quvurlar ichini puflab tozalashga sarfni hisobga oluvchi koeffitsient Kn∞1,15-1,40; q-siqilgan havoni mashinalar tomonidan iste’mol qilinishi; Kop - bir turdagi mashinalar va asboblar bir vaqtda ishlashini hisobga oluvchi koeffitsient. Siqilgan havo ishlab chiqaruvchi manbalar statsionar va ko’chma kompressorlar, turli printsipda ishlaydigan va unumdorligi xar xil (porshenli, ratatsiyali, vintli), havoni siqish darajasi bo’yicha bir va ko’p pog’onali stantsiyalar. 7.1-rasm. Ishlab chiqarish korxonalarining qurilish boshqarmasi va trestning hamma bo’linmalari bilan aloqasini tashkil etish: 1-temir yo’l stansiyasi, 2-rels bo’yi yuk tushirish ombori: 3-qum-tosh kareri; 4- dispetcher; 5-tresning dispecherligi; 6-turar joylar shaharchasi; 7-qorovullik va o’t o’chirish komandasi; 8-laboratoriya; 9-qurilish uchastkalari; 10-TBZ; 11-yonilg’i va moy ombori. Yonilg’i quyish, 12-RMM, 13-avtokolonka; T-telefon; PRS-ko’chma radiostantsiya; RST-Grani radiosi (uzoqligi 50 km); RS2-o’sha, 100 km masofaga. XULOSA Men Mamajonov Tolibjon “ Yo’l xo’jaligi iqtisodiyoti menejmenti “ fanidan berilgan mavzuyimga asosan kurs ishini bajardim.Menga berilgan mavzu “ Yo’l qurilishning ishlab chiqarish bazasi “ bo’lib bu mavzuni yoritish davomida yo’l xo’jaligida bo’ladigan ishlar va yo’l xo’jaligini iqtisodiyotda tutgan o’rni va boshqalar bilan tanishib chiqdim. Bugungi kunda respublikada jami 209 496 km avtomobil yo'llari mavjud bo'lib, shundan: – umumiy foydalanishdagi avtomobil yo'llari – 42 869 kmni; – ichki ho'jalik yo'llari – 141 882 kmni; – idoraviy yo'llar – 24 745 kmni tashkil etadi. Umumiy foydalanishdagi avtomobil yo'llari mahsus vakolatli organ – Avtomobil yo'llari qo'mitasi tasarrufida, ichki ho'jalik yo'llari – maxalliy davlat xokimiyati organlari tasarrufida, idoraviy yo'llar yuridik va jismoniy shahslar tasarrufida bo'ladi. 2020 yilda jami 5 186,3 mlrd.so'm miqdorida avtomobil yo'llarini qayta qurish, ta'mirlash va saqlash ishlari bajarilib, 6 442,6 km avtomobil yo'llari qayta qurildi va ta'mirlandi. Investitsiya dasturi doirasida 1 137,2 mlrd.so'm mablag'lar o'zlashtirilib, 146,2 km avtomobil yo'llari qayta qurildi va ta'mirlandi; – kapital ta'mirlash dasturi doirasida 352,7 mlrd.so'm miqdorida mablag'lar o'zlashtirilib, 114,2 km avtomobil yo'li kapital ta'mirlandi; – umumiy foydalanishdagi avtomobil yo'llarini joriy ta'mirlash va saqlash bo'yicha 1 848,9 mlrd.so'm mablag'lar o'zlashtirilib, 2 308,0 km avtomobil yo'li ta'mirlandi; – ichki ho'jalik yo'llarini ta'mirlash bo'yicha 394,6 mlrd.so'm miqdorida ishlar bajarilib, 1 529,2 km ichki yo'llar ta'mirlandi. Download 0.85 Mb.

Download 0.85 Mb.