|
Yung usuli
Yung modulining fizik ma’nosi
|
| bet | 2/3 | | Sana | 19.02.2024 | | Hajmi | 5,11 Mb. | | #159021 |
Bog'liq Abduxoshimov Qamariddin (Yorug\'lik interfrensiyasini kuzatish usullari) - CopyYung usuli
- Yung modulining fizik ma’nosi.
- Qattiq jismlarning fizik xossalari.
- Fizigi Yung va Frenelning tadqiqotlari.
- Yung modulining fizik ma’nosi.
Elastiklik moduli materialning cho'zilishga (siqilishga) qarshilik ko'rsata olish xususiyatini bildiradi va kuchlanish o'lchamlarida (т\м2, кг\см2 да ) ifodalanadi. Yung moduli son jihatidan jismga qo‘yilgan kuchlanganlikka tengki, u jism uzunligini ikki marta uzaytiradi, ya’ni, ɛ=1 bo‘ladi. Bu chega- radan keyingi mexanik kuchlanishni o‘sishida deformatsiya plastik xarakterga ega va Guk qonuniga bo‘ysunmaydi.Kuchlanishni mustahkamlik chegarasidan Bcheg oshsa (B nuqta) jism buziladi.
- Qattiq jismlarning fizik xossalari
“Deformutsiya” deb tashqi kuch ta’sirida qattiq jism zarralarining bir – biriga nisbatan vaziyatli o‘zgarishi tushuniladi. Tashqi kuch ta’sirida qattiq jismning shakli va hajmi o‘zgarishiga deformatsiya deyladi. Deformatsiya elastik va plastik bo‘ladi. Elastik deformatsiya deb, tashqi kuch olib tashlanganda, jism avvalgi shakli va o‘lchamini tiklashiga aytiladi. Agar jism avvalgi shakli va o‘lchamini tiklay olmasa, plastik deformatsiya deyladi. Deformatsiya bir necha ko‘rinishda bo‘ladi: cho‘zilish, qisilish, siljish, burilish, egilish.
Cho’zilish deformatsiyasida jism bo’ylama yo’nalishda uzayadi, ko’ndalang yo’nalishda esa torayadi. Cho’zilish deformatsiyasi jismning ikki asosiga uning o’qi bo’ylab ikkita bir-biriga teng va jismdan qarama-qarshi tomonlarga yo’nalgan kuchlar ta’sir qilganda yuzaga keladi.
- Yung va Frenelning tadqiqotlari.
XVIII asrning oxirigacha ko'pchilik fiziklar Nyutonning korpuskulyar nazariyasini afzal ko'rib keldilar. XIX asrning boshlarida ingliz fizigi Yung va Frenelning tadqiqotlari tufayli to'lqin nazariya ancha rivojlandi. Gyuygens – Yung-Frenel to'lqin nazariyasi o'sha vaqtda ma'lum bo'lgan barcha yorug'lik hodisalari, shu jumladan, yorug'likning interferensiyasi, difraksiyasi va qutblanishini ham muvaffaqiyatli tushuntirib berdi. 1873 yilda ingliz olimi Maksvell yorug'lik bo'shliqda c=3108 m/s tezlik bilan tarqaluvchi elektromagnit to'lqindan iborat ekanligini nazariy asoslab berdi. Shunday qilib, yorug‘likning elektromagnit to'lqin nazariyasi yaratildi. Bu nazariya G.Gers tajribalarida tasdiqlandi. Yorug‘likning tabiati haqidagi to'lqin nazariya rivojlanib, yorug'likning elektromagnit nazariyasiga aylandi.
- Frenal Ogyusten Jan.
- Frenel Biprizmasi.
- Biprizma sxemasi.
Frenel Ogyusten Jan Fransuz fizigi. 1815-yilda Gyugens prinsipiga o’zining qo’shimchasini kiritadi. To’lqinlarning kogerentligi tushunchasini kiritadi va 1818-yilda difraksiya nazariyasini yaratadi. Birinchi marotaba aylana shakldagi tirqishdan vujudga keladigan difraksiyani o’rganadi. Kogerent manbalarini olishda o’zini nomi bilan belgilangan Frenel ko’zgulari, Frenel bilinzasini va Frenel biprizmalarini yaratadi. Buning natijasida yorug’lik interferensiyasini atroflicha o’rganadi. Qutblangan yorug’liklar interferensiyasini ochadi. Yorug’lik to’lqinliklarning perpendikulyarligini isbotlaydi. 1823-yilda elliptik va aylana shaklidagi yorug’likning qutblanishi mavjudligini aniqlagan.
Yorug‘lik interferensiyasini kuzatishda Frenel ko‘zgu va ikki prizmadan foydalandi. 1-rasmda Frenel biprizmasining tuzilish sxemasi keltirilgan. α1 va α2 juda kichik bo‘lgan ikkita bir xil shisha prizma bir-biriga eng kichik sirtlari bilan siqilib yelimlanadi. Agar prizmaning bir tomoniga S yorug‘lik manbai joylashsa, uning S1 va S2 mavhum tasvirlari yuzaga keladi. Demak, 2 ta kogerent manba hosil qilamiz. Ekran E da ikki — S1 va S2 manbalardan kelayotgan kogerent to‘lqinlar, qo‘shilib, interferensiya hosil qiladi. Agar S manba tabiiy yorug‘lik bo‘lsa, ekranda turli rangli polosalar hosil bo‘ladi, agar aniq to‘lqin uzunlikka ega monoxromatik yorug‘lik bo‘lsa, ekranda faqat shu rangli polosalar ma’lum masofada birin-ketin joylashadi.
Yorug‘ polosalar orasi qorong‘i bo‘ladi. Odatda, ushbu polosalar (yo‘llar). S manba yo‘liga tor tirqish qo‘yilganda kuzatiladi. Tirqishning to‘g‘risida yorug‘ polosa hosil bo‘ladi. Markaziy yorug‘ polosaning chap va o‘ng tomonida simmetrik ravishda: agar optik yo‘llar farqi λ / 2 toq to‘lqin soniga teng bo‘lsa, qorong‘i yo‘l; juft to‘lqin soni λ ga teng bo‘lsa, yorug‘ yo‘l hosil bo‘ladi va h.k. Ekrandagi yorug‘ va qorong‘i yo‘llar orasidagai masofa deyarli bir xil bo‘ladi. λ o‘zgarishi bilan ekrandagi yo‘llar soni (zichligi) o‘zgaradi, λ kamaysa ekranda ko‘proq polosalar kuzatiladi va aksincha λ ortsa, polosalar soni kamayadi.
- Albert Abraham Michelson hayoti.
- Mayklson Interferometri tuzulishi.
- Mayklson interferometri yordamida isbotlangan jumboqli holatlar.
- Albert Abraham Michelson hayoti.
|
| |
