Yosh o’qituvchi harakatidagi tipik xatolari va ularni tuzatish yo’llari «O’qituvchi o’z bilim malakasini oshirish usullarini puxta egallamog’i, mustaqil ishlashni o’rganmog’i lozim»

Download 1.71 Mb.
Sana	26.04.2024
Hajmi	1.71 Mb.
	#207331

Bog'liq
Taqdimot
qwerasdfvcxz, Enjoy English ssenariy, 11-raqam, 14.Ne’matov Abdusaidxon

Boshlang’ich sinflarda lug’aviy-uslubiy xatolar ko’proq uchraydi. Bunday xatolarga quyidagilar kiradi: 1. Bir so’zni qayta-qayta ishlatish.
2. So’zning ma’nosini yoki ma’no qirrasini tushunmaslik natijasida uni aniq ma’nosida ishlata olmaslik.
E’tiboringiz uchun rahmat

Yosh o’qituvchi harakatidagi tipik xatolari va ularni tuzatish yo’llari
«O’qituvchi o’z bilim malakasini oshirish usullarini puxta egallamog’i, mustaqil ishlashni o’rganmog’i lozim», - degan edi Abduraxmon Jomiy. O’qituvchi pedagogik mahoratini oshirish uchun o’z - ustida ishlashi, tinmay izlanish, zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida ish olib borishi lozim. Zamonaviy pedagogik texnologiya o’zining pedagogika va boshqa fan yutuqlari bilan bog’liq xususiy nazariyasiga ega:
O’quv — tarbiyaviy jarayonni ilmiy asosda qurish o’qitishning axborot vositalaridan va didaktik materiallardan, ta’limning faol metodlaridan keng foydalanishga asoslangan o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyatiga zamin yaratadi. Tarbiya jarayonida tarbiyaviy ta’sir ko’rsatishning quyidagi usullaridan foydalaniladi: bolaga qo’yilgan talab, pedagogik ta’sir ko’rsatish, o’quv tarbiya jarayonida o’qituvchi o’z maqsadiga erishish uchun doimo o’quvchilarga o’z talablari bilan yondoshadi.
Ularni rag’batlantiradi, ogohlantiradi, tanbeh beradi. Endi yosh o’qituvchi ham o’z ish faoliyatida tipologik xatolarga yo’l qo’ymasligi kerak,to’g’ri yosh oqitivchilar yoki o’z ish faoliyatini endigina boshlagan pedagoglarning faoliyatida xatolar uchlar turadi bilmay bolalarga qattiq gapirib qo’yishi mumkin, darsni noto’g’ri tashkil qilishi mumkin, bolalar va talabalaridan no’g’ri narsalarni talab qilishi yoki o’quvchilardan ko’p narsalarni talab qilib qo’yishi mumkin.
Mana shunday xatolarga yo’l qo’ymaslik uchun eski avvaldan ishlab kelgan mahoratli pedagoglarimizdan o’qib o’rganib o’zida bo’layotgan xatolarini tuzatishiki kerak ana shundagining yangi o’qituvchi faoliyatida o’sish, rivojlanish bo’ladi. Agarda manmanlik yoki uyatdan bu ishlarni qilishga tortinsa unda bu o’qituvchi o’zi mustaqil or’ganishi erak nimagaki bu pedagog manashu xatolarni qilishda davom etadi va kelajakda juda kop xatolar qilib qo’yishi mumkin yoki bitta joyda qotib qolish va natijada darsni bir xil tipda o’tishga moslashib zerikarli bo’lib qolishiga olib keladi.
Mahoratli pedagog esa turli xil qobiliyatlarga ega va bu qobiliyatlarni o’z o’rnida qo’lay olishi mumkin. Bu qobiliyat ham hammasi o’z o’rnida muhim: darsni to’g’ri taqsimlay olish, oldindan ko’ra bilish, o’quvchilarni his qilish, didakti, perseftiv, eng muhimi komunikativ qobiliyat va boshqalar.
Mana shu qobiliyat ichidan komunikativ qobiliyat ya’ni muloqatchanlik qobiliyati bo’lmasa auditoriga kirgan da va dars jarayonida o’z bilimlarini talabalarga yetkazib bera olmaydi va buning natijasida koplab tipologik xatolarga yo’l qo’yadi.
Bu qobiliyatlarda tashqari xar bir yosh pedagog koplab qonun qoidalarga rioya qilmog’i zarur: kiyinish madaniyati, soch turmaklari, 30%li tabbasum, yurish va gavdani tik tutib tura olishi, talabalari bilan o’ta do’st bo’lib ketmasligi har bir bajarayotga ishi meyyorda bo’lishi kerak manashundagina hamkasblari va talabalari o’rtasida hurmatga sazovor bo’ladi.
Nutqiy xatolarga noto’g’ri (noo’rin) tanlangan so’zlar, noto’g’ri tuzilgan gaplar, morfologik shakllarni noto’g’ri ishlatish kiradi.
Boshlang’ich sinflarda bunday xatolar ustida ishlash ancha qiyin, chunki ularni to’g’rilash va oldini olish uchun ona tili dasturida berilgan qisqa nazariy ma’lumot yetarli emas.
Bolalar nutqini takomillashtirish ustida rejali, muntazam ish olib borish uchun asosiy nutqiy xatolar turini bilish zarur. Bunday nutqiy xatolarni o’rganish, shuningdek, ularning kelib chiqish sabablarini tekshirish xatolarni to’g’rilash va oldini olish uchun zamin hozirlaydi.
Nutqiy xatolar uch turga ajratiladi: - Lug’aviy-uslubiy,
- Morfologik- uslubiy,
- Sintaktik-uslubiy.
Boshlang’ich sinflarda lug’aviy-uslubiy xatolar ko’proq uchraydi. Bunday xatolarga quyidagilar kiradi:
1. Bir so’zni qayta-qayta ishlatish. Bunday xatoning kelib chiqishiga sabab, birinchidan, o’quvchi so’zni ishlatishga kam e’tibor beradi va faol lug’atidagi so’zdan takroriy foydalanadi; ikkinchidan, o’quvchining so’z boyligi kam, sinonimlarni bilmaydi, takrorlanadigan so’zlar o’rniga olmoshlardan foydalana olmaydi.
Agar o’qituvchi bir so’zni qayta-qayta ishlatmaslik uchun uning ma’nodoshlaridan yoki shu so’z o’rniga olmoshlardan foydalanish kerakligini yaxshi tushuntirsa, kichik yoshdagi o’quvchi matnni e’tibor bilan o’qib, takrorlarini nisbatan tez tuzata oladi.
2. So’zning ma’nosini yoki ma’no qirrasini tushunmaslik natijasida uni aniq ma’nosida ishlata olmaslik. Bunday xato bolaning nutqi yaxshi rivojlanmaganligi, so’z boyligining kamligi sababli yuzaga keladi. Leksik xatolar xilma-xil bo’lgani uchun uni to’g’rilash va tushuntirish usullari ham turlicha, ammo bunday xatolarning oldini olishning umumiy yo’li bor: bu yaxshi nutqiy sharoit yaratish, o’qilgan va qayta hikoya qilingan matnni til tomondan tahlil qilish, matndagi so’zlarning ma’no qirrasini tushuntirishdir. Morfologik-uslubiy xatolarga so’z shaklini, so’z o’zgartuvchi va so’z yasovchi qo’shimchalarni noto’g’ri qo’llashdan kelib chiqadigan xatolar kiradi.
E’tiboringiz uchun rahmat

Download 1.71 Mb.