173
to’g’ri keladi. Tayanchga yaqinroq joylashgan
izolyatorlarda kuchlanish
tushishining oshishiga sabab traversa yaqinida elektr maydon kuchlanganligining
oshishi hisoblanadi.
Har bir likopsimon izolyatorni metal qolpoqdan iborat bo’lgan kondensator
ko’rinishida tasavvur qilishimiz mumkin. Bu kondensatorning sig’imi qancha
katta bo’lsa, izolyatorlar shodasi bo’ylab oqayotgan sig’imiy tok ham shunchalik
katta bo’ladi va bu kuchlanishning tekisroq taqsimlanishiga olib keladi. Masalan,
shishadan yasalgan izolyatorlar shodasi bo’ylab kuchlanishning
taqsimlanishi
chinnidan yasalgan shodaga nisbatan tekisroq taqsimlanadi, chunki shisha
izolyatorlarning xususiy sig’imi chinninikiga nisbatan kamroq bo’lishi.
SHunday
qilib izolyatorlarning xususiy sig’imi qancha katta bo’lsa, izolyator orqali
oqayotgan tok ta’sirida travers bilan o’tkazgich orasidagi elektr maydoni
shunchalik buziladi.
Shodadagi izolyatorlarning har xil kuchlanishlar ta’sirida bo’lishi
ularning
sig’imlariga bog’liq. 4.8- rasmda izolyatorlar shodasining almashtirish sxemasi
tasvirlangan. Unda
C- likopsimon izolyatorning xususiy sig’imi bo’lib, uning
qiymati odatda 50-70 pF,
C
1
- izolyatorning erga yoki zaminlangan konstruktsiyaga
nisbatan sig’imi,
C
2
- izolyatorning o’tkazgichga nisbatan sig’imi.
C
1
va
C
2
–
larning qiymati izolyatorning shodadagi holatiga bog’liq. Bu sig’imlarning
qiymatlari odatda quyidagi oraliqda bo’ladi:
C
1
= 4
5 pF;
C
2
= 0,5
1 pF,
faza simlari parchalangan o’tkazgichlarda esa
C
1
= 2 – 3 pF.
C
1
va
C
2
sig’imlar ta’sirida kuchlanish shodadagi izolyatorlar bo’ylab tekis
taqsimlanmaydi. Agar o’tkazgichga nisbatan olingan sig’imning ta’sirini
qaraydigan bo’lsak, sig’imiy tok va tabiiyki kuchlanishning tushishi zaminlangan
qismidan uzoqda joylashgan izolyatorda shuncha kam bo’ladi. Izolyatorlar
shodasining erga nisbatan sig’imi uning o’tkazgichga nisbatan sig’imidan katta va
shuning uchun bu sig’im kuchlanishning taqsimlanish harakteriga katta ta’sir
ko’rsatadi.
174
Izolyatorlar shodasidagi izolyatorlar soni
8
И
n
va shodaning erga va
o’tkazgichga nisbatan sig’imi diyarli teng bo’lsa, shodaning o’tkazgichga nisbatan
joylashgan izolyatordagi kuchlanish tushishining qiymati
shodadagi izolyatorlar
soniga bog’liq bo’lmasdan, shodaning erga va o’tkazgichga nisbatьan xususiy
sig’imlarining nisbati bo’yicha aniqlani-ladi. SHunday qilib,
ushbu xususiy
sig’imlar qancha katta bo’lsa, kuchlanishning tushishi ham shuncha katta bo’ladi.
4.7- rasm. Kuchlanishi 500 kV bo’lgan PS – 12 rusmli tutib turuvchi izolyatorlar shodasi
bo’ylab kuchlanishning taqsimlanishi (shodadagi umumiy kuchlanishga nisbatan foizlarda).
4.8- rasm. Izolyatorlar shodasining almashtirish sxemasi.
Yuqorida ta’kidlaganimizdek, eng katta kuchlanish tushuvi o’tkazgichga
yaqin joylashgan izolyatorda bo’lsa, eng kichik kuchlanish tushuvi o’rtada
