C hizm achilikda am aliy bajarilish xarakteriga qarab egri chiziqlar
sirkul va lekalo egri chiziqlarga ajratiladi.
Aylana yoylaridan tashkil topgan egri chiziqlar
sirkul egri chiziqlari
deyiladi. Ularga aylana, tutashm alar, ovallar, o ‘ram alar
va shularga
o ‘xshash chiziqlar kiradi. A gar egri chiziqni tashkil qiluvchi yoylam i
sirkulda chizishni iloji b o ‘lm asa, u vaqtda lekalolardan foydalaniladi va
unday chiziqlar lekalo egri chiziqlari deyiladi.
B unday chiziqni yasash
uchun unga tegishli bir nechta (iloji boricha k o ‘p) nuqtalar topiladi va
ular q o ‘lda birlashtiriladi. S o 'n g ra lekalo yordam ida bostirib chiziladi.
8-§. Tutashmalar
K o'pincha, detallar v a boshqa buyum larda ulam i tashkil qiluvchi sirt
lar o ‘zaro silliq, ravon tutashgan boMadi. Lekin detal va buyum larning
chizm alarini bajarganda ulam ing konturlari chiziladi. Shu sababdan sirt
lar orasidagi birlashm alam i chiziqlar orasidagi
tutashm alar sifatida
k o ‘ram iz (3 .2 7 -shakl). Tutashm aning uchta elem enti m avjud: tutashm a
radiusi (/?), tutashm a m arkazi (
О),
tutashish (yoki o ‘tish) nuqtalari (/).
Tutashma deb bir chiziqning ikkinchi bir chiziqqa bevosita yoki ayla
na yoyi vositasida silliq, ravon о ‘tishiga aytiladi.
3.28-
shakl,
a
da o ‘zaro o ‘tkir burchak hosil qiluvchi
AB
va
BC
to ‘g ‘ri
chiziqlar berilgan.
U lam ing berilgan
R
radiusda tutashtirilishi talab qilin
gan boTsin. B uning uchun
AB
va
BC
to ‘g ‘ri chiziqlarga ulardan
R
m aso-
fada parallel to ‘g ‘ri chiziqlar o ‘tkazam iz. U lam ing
kesishuv nuqtasini
О
bilan belgilaym iz.
О
nuqta
AB
va
BC
to ‘g ‘ri chiziqlardan
R
m m m asofa-
da joylashgan nuqta b o ‘lib, u
tutashma markazi
deb ataladi.
О
nuqtadan
87
