(3 .3 7 -shakl,
b).
Tutashm a yoyi to ‘g ‘ri
chiziqqa tashqi tom ondan, aylana
bilan esa ichki tutashm a hosil qilinsin.
Yechish.
Tutashmaning
R
radiusidan
R,
aylana radiusini ayrib
(R - R,),
shu ayirm a kattaligida aylana
m arkazi
O,
dan yoy chiziladi. K eyin
R
ma-
sofada
aylana tom ondan
AB
to ‘g ‘ri chiziqqa parallel to 'g 'r i chiziq
o 'tk azib , uning yoy bilan kesishgan
О
nuqtasi topiladi va bu nuqta tu
tashm a m arkazi b o 'lad i. S o ‘ngra
О
va
O,
m arkazlar o ‘zaro birlashtiriladi.
0 0 ,
to ‘g ‘ri chiziq davom ettirilsa,
u aylana bilan kesishib, tutashm aning
urinish nuqtasi
1
ni beradi. A gar
О
m arkazdan
AB
to 'g 'r i chiziqqa per
pendikular
tushirilsa, ular bir-biri bilan kesishib,
2
nuqtani beradi.
0
m arkazdan berilgan
R
radius bilan chizilgan tutashm a yoyi aylanaga
1
nuqtada ichki urinm a b o ‘ladi, to 'g 'r i
chiziqqa esa
2
nuqtada tashqi to-
m onidan urinadi.
3 - misol.
B erilgan
R
radiusli va
О
m arkazli aylana bilan bu aylanani ixti-
yoriy ravishda kesib o ‘tuvchi
AB
to ‘g ‘ri
chiziq
R,
radius bilan tutashtirilsin
(3 .3 8 -shakl).
B unda tutashm a berilgan chiziqqa
tashqi tom oni bilan aylanaga ichki to
m oni bilan, y a ’ni
botiq tom on bilan
urinsin.
Yechish.
A ylana radiusi
R
dan tu
tashm a radiusi
R,
ni ayrib
R
-
R,
bilan
aylana m arkazi
О
dan yoy chiziladi.
S o 'n g ra
AB
to 'g 'r i chiziqqa parallel qilib
R t
m asofada to 'g 'r i chiziq
o'tk azilad i va uning yoy bilan kesishgan
О
nuqtasi topiladi.
Bu nuqta
tutashm a m arkazi b o 'lad i. Keyin
О
va
О,
m arkazlar birlashtiriladi ham da
0 0 ,
to 'g 'r i chiziq aylana bilan kesishguncha davom ettiriladi. M arkazlar
ch izig 'i
0 0 ,
ning aylana bilan kesishish nuqtasi
1
tutashish (urinish)
nuqtalaridan biri b o 'lad i.
Ikkinchi tutashish
2
nuqtasini topish uchun
О,
nuqtadan
AB
to 'g 'r i c h izig 'ig a perpendikular chiziq o 'tkaziladi. Oxiri-
da
O,
nuqtadan
R,
radius bilan tutashtiriladi.
