а)
b)
d)
tutashm a b o ‘ladi (3 .3 3 -shakl,
a).
U shbu tutashm a «Ilm oq»ning
chiz-
m asida q o ‘llaniladi (3 .3 3 -shakl,
b).
Yuqorida q o ‘llanilgan tutashm alam ing ham m a turi m ashina va m exa-
nizm lam ing detallarida k o ‘p uchraydi. M a ’lum ki, har qanday detal uning
chizm asi b o ‘yicha yasaladi. P royeksiyalarda tutashm a turlarining ayrim -
laridan foydalanishga to ‘g ‘ri keladi va unga qattiq rioya qilinadi. Buni
yuqorida va quyida k o ‘rsatilgan m isollarda k o ‘rish m um kin. Bu shakl-
lardagi tutashm alam i aniq qilib yasashda k o ‘rsatilgan usullardan foyda
laniladi.
A gar aylanalam i tutashtiruvchi vositachi aylananing radiusi 0 ga teng
b o ‘lsa, aylanalar bir-biri bilan bevosita urinadi.
M asalan,
O,
m arkazdan
R,
radius bilan
chizilgan aylanaga uning
1
nuqtasida urinib o ‘tuvchi
R,
radiusli aylanani chizish talab qilinsin
(3.34-shakl,
a).
B uning uchun
O
,m arkazdan
1
orqali radial to ‘g ‘ri chiziq
o ‘tkazam iz va unga
I
nuqtadan
boshlab
R2
ni o ‘lchab q o ‘yam iz. Hosil
b o ig a n
0 2
nuqta ikkinchi aylananing m arkazi b o ‘ladi.
A gar
1
nuqtada oraliq
O,
va
0 2
ga p e ф e n d ik u la r o ‘tkazilsa, и
ikkala
aylanaga um um iy urinm a b o ‘ladi. B u m isolda aylanalar bir-biriga tashqi
urinm a hosil qiladi. A gar shu m isolda
R2
ni
1
dan boshlab aylananing
ichki tom oniga o ic h a b q o ‘ysak, ikkinchi
aylananing m arkazi
0 2
radial
chiziqning
Ot
joy lashgan tom onida hosil b o iib , ichki urinm a (tutashm a)
sodir b o ia d i (3.34 -shakl,
b
).
