‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi




Download 13,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/237
Sana11.12.2023
Hajmi13,35 Mb.
#116299
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   237
Bog'liq
Chizmachilik.I.Raxmonov. 2016

3.28-shakl.
AB
va 
BC
to ‘g ‘ri chiziqlarga рефепс!1ки1аг o ‘tkazib, ularda 7 va 2 nuqta­
lam i belgilaym iz. 
1 va 2 tutashuv
(o ‘tish) 
nuqtalari
deyiladi. Endi 
О
m arkazdan sirkulda 
R
radius bilan 7 va 2 nuqtani birlashtim vchi yoyni 
chizam iz.
3.28-shakl, 
b
da shu jarayon o ‘zaro o ‘tm as burchak 
ABC
hosil qiluv- 
chi to ‘g ‘ri chiziqlari uchun bajarilgan. Yasashlar o ‘zaro o ‘tkir burchak 
hosil qiluvchi to ‘g ‘ri chiziqlar tutashm asidan farq qilm aydi. Bu yasash- 
lam i o ‘quvchining o ‘ziga havola qilam iz.
3.28-shakl, 
d
da o ‘zaro to ‘g ‘ri burchak 
ABC
hosil qilgan ikki to ‘g ‘ri 
chiziqlam i berilgan 
R
radius yoy bilan tutashtirish k o ‘rsatilgan. Bu holda 
yuqorida ko'rsatilg an usuldan farqli o ‘laroq, tutashm ani faqat sirkul yor­
dam ida am alga oshirish ham m um kin.
B urchakning 
В
uchidan tutashm a radiusi 7?ga teng yoy chizam iz va 
uning tom onlarini kesgan nuqtalam i 
1
va 2 bilan belgilaym iz. Endi radi- 
usni o ‘zgartirm asdan 7 va 2 m arkazlardan yoylar chizam iz. U lam in g ke­
sishgan 
О
nuqtasi tutashm aning m arkazi boMadi. 
О
m arkazdan 
R
radius 
bilan tutashm a yoyini o ‘tkazib, yasashlam i yakunlaym iz (3.28 -sh akl, 
e
).
88


п
^
п
Ъ)
т
а)
3.29-shakl.
3 .2 9 -shakl, 
a
da o ‘zaro parallel to ‘g ‘ri chiziqlar orasidagi m asofa 
I
ga 
teng 
m
va 
n
to ‘g ‘ri chiziqlam i bitta aylana yoyi yordam ida tutashtirish 
k o ‘rsatilgan. B unday holda и va л g a perpendikular to ‘g ‘ri chiziq 
o ‘tkazam iz. U ning to ‘g ‘ri chiziqlar bilan kesishgan nuqtasini 7 va 2 bilan 
belgilaym iz. 72 ni teng ikkiga b o ‘lib, 
О
tutashm a m arkazini aniqlaym iz. 
О
m arkazdan 
R=12:2
radius bilan yoy chizib, yasashlam i yakunlaym iz.
Tutashtirilgan parallel to ‘g ‘ri chiziqlar ikki yoydan iborat b o ‘lib 
(3.29-shakl, 
b),
ulardan biri 
1 va 3
nuqtalar orqali, ikkinchisi esa 
3
va 2 
nuqtalar orqali o ‘tadi. Shunga k o ‘ra, 
13
va 
32
to ‘g ‘ri chiziq kesm alarini 
tegishlicha teng ikkiga b o ‘luvchi va ularga perpendikular b o ‘lgan to ‘g ‘ri 
chiziqlar o ‘tkaziladi. 
1 va 2
nuqtalardan shu 
m
va 
n
to ‘g ‘ri chiziqlarga 
perpendikular b o ‘lgan chiziqlar chiqariladi. Bu to ‘g ‘ri chiziqlar tegishli­
cha o ‘zaro kesishib, 
О
va 
O,
nuqtalam i hosil qiladi. Bu nuqtalar tutash- 
m ani tuzuvchi yoylam ing m arkazlari b o ‘ladi. 
О
nuqtadan 
O l
radius b i­
lan birinchi yoy, 
O,
nuqtadan esa 
0 ,2
radius bilan ikkinchi yoy chiziladi. 
B u yoylam ing har ikkalasi berilgan 
3
nuqta orqali o ‘tadi. A garda tutash­
m a nuqtalari 7 va 2 ni birlashtim vchi to ‘g ‘ri chiziq parallel to ‘g ‘ri 
chiziqlarga 45° burchak ostida qiya o ‘tgan b o ‘lsa, tutashm a radiuslari 
y ig ‘indisi parallel to ‘g ‘ri chiziqlar orasidagi m asofaga teng va tutashm a 
yoyi aylananing choragini tashkil qiladi. Yasash usuli ju d a oson.

Download 13,35 Mb.
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   237




Download 13,35 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Download 13,35 Mb.
Pdf ko'rish