часть
1
«
Научный импульс
»
Мая
, 2023
326
tizimlardaishlashgamo’ljallangandasturlar,majmuasivailovalaryaratishishlarijadalsura’tdaoli
bborilmoqda. Shuning uchun ham Operatsion tizimlarni va ularni ishlash prinsiplari
vahisoblashlarnitashkiletishnibilishzarurdir.Hozirgivaqtda,kompyuterda
ishlash
kamlik
qiladi, balki hisoblashlarnitashkil etishnitushunishshartdir.
Jarayon xolati - ko’pincha adabiyotlarda soddalashtirish uchun, jarayonni bajarilish
vaqtidagi dasturni xarakterlaydigan abstraksiya sifatida olish tavsiya etiladi.
Jarayon OT boshqaruvi ostida xisoblanadi. Bunday qabul qilishda xisoblash tizimlarida
bajariladigan xamma narsa(faqat foydalanuvchi dasturlarigina emas, balki OTning ham
ma’lum ismlari ham) jarayonlar to’plami sifatida tashkil qilingandir.
Bir protsessorli kompyuter tizimida vaqtning har bir momentida faqat bitta jarayon
bajarilishi mumkin. Multidasturli xisoblash tizimlarida bir nechta jarayonni psevdaparallel
qayta ishlash protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga o’tkazish yordamida amalga
oshiriladi. Bir jarayon bajarilguncha, qolganlari o’z navbatini kutadi.
Ko’rinib turibdiki har bir jarayon minimum ikki xolatda bo’lishi mumkin:
Jarayon bajarilmoqda va jarayon bajarilmayapti. Bunday modeldagi jarayonlar xolati
diagrammasi quyidagi rasmda ko’rsatilgan.
1. Rasm. Jarayon holatini eng oddiy diagrammasi Bajarilayotgan xolatdagi jarayon, ma’lum vaqtdan so’ng OT tomonidan tugallanishi,
yoki to’xtatilishi va yana bajarilmayapgan xolatga o’tkazilishi mumkin. Jarayon to’xtatilishi
ikkita sabab bilan ro’y berishi mumkin: uni ishini davom ettirishi uchun biror bir xodisa
talab etilsa, (masalan, kirish-chiqish operatsiyasini tugallash) yoki OT tomonidan ish
jarayon uchun ajratilgan vaqt tugaganda ro’y beradi. Shundan so’ng OT belgilangan
algoritm bo’yicha bajarilmayapgan xolatidagi jarayonlardan birini tanlaydi va bu jarayonni
bajarilayapgan xolatga o’tkazadi. Tizimda paydo bo’layapgan yangi jarayon, boshqa jarayon
bajarilmayapgan xolatga o’tkaziladi.
Bu juda qulay modeldir. U bajarilishga tanlangan jarayon u to’xtatilishiga sabab
bo’lgan xodisani kutishi va amalda bajarishga tayyor bo’lmasligi mumkin. Bunday xolatdan
qutilish uchun jarayon bajarilmayapgan xolatni yangi ikkinchi xolatga bo’lamiz: tayyorlik va
kutish xolatlari. (Rasm 1.2).
