Chigit ekish usullari va tizimlarining paxta hosildorligiga ta’siri
Var
Variantlar
Ekish sxemasi
Yillar
Uch yilda
o‘rtacha,
s/ga
Chigit ekish
tizimlariga
nisbatan,
+/-
Chigit
ekish
usuliga
nisbatan,
+/-
2018
yil
2019
yil
2020
yil
1
Ochiq maydonga
chigit ekish
90x10-1
30,7
29,4
31,2
30,4
2
Yakka qatorlab
plyonka to„shab
chigit ekish
90x10-1
37,1
36,5
37,4
37,0
6,6
3
Ochiq maydonga
qo„shqator chigit
ekish
90x(60x30)x12-1
33,1
32,4
33,6
33,0
2,6
4
90x(60x30)x15-1
31,5
30,3
31,8
31,2
0,8
5
Qo„shqator
pushtaga plyonka
to„shab chigit
ekish
90x(60x30)x12-1
41,2
42,0
42,6
41,9
4,9
8,9
6
90x(60x30)x15-1
40,6
39,2
41,9
40,6
3,6
9,4
7
Yoppasiga
plyonka to„shab,
pushtaga
qo„shqator chigit
ekish
90x(60x30)x12-1
39,8
38,6
40,2
39,5
2,5
6,5
8
90x(60x30)x15-1
38,7
37,0
39,5
38,4
1,4
7,2
9
Ochiq maydonga
qo„shqator chigit
ekish
(76x38)x8,8-1
33,8
32,9
34,4
33,7
3,3
10
(76x38)x9,7-1
34,5
33,3
35,2
34,3
3,9
11
(76x38)x11,4-1
31,5
31,3
32,7
31,8
1,4
12
Qo„shqator
pushtaga plyonka
to„shab chigit
ekish
(76x38)x8,8-1
41,9
42,3
44,1
42,8
5,8
9,1
13
(76x38)x9,7-1
43,8
42,5
44,5
43,6
6,6
9,3
14
(76x38)x11,4-1
41,3
40,8
41,7
41,3
4,3
9,5
15
Yoppasiga
plyonka to„shab,
pushtaga
qo„shqator chigit
ekish
(76x38)x8,8-1
39,2
38,4
40,1
39,2
2,2
5,5
16
(76x38)x9,7-1
40,0
39,3
40,8
40,0
3,0
5,7
17
(76x38)x11,4-1
38,8
37,7
39,8
38,8
1,8
7,0
НСР
05
1,3
s/ga
1,1
s/ga
1,4
s/ga
Pushtaga plyonka to„shab, chigitlar yakkaqator qilib, 90x10-1 tizimda ekilgan
2-variantning paxta hosildorligi o„rganilganida, uch yilda o„rtacha 37,0 s/ga ni tashkil
etgan bo„lsa, pushtaga plyonka to„shab, chigitlar qo„shqator qilib, 90x(60x30)x12-1
va 90x(60x30)x15-1 tizimlarda ekilgan 5-6 variantlarda 2-variantga nisbatan
qo„shimcha ravishda 4,9-3,6 s/ga, pushtaga plyonka to„shab, chigitlar qo„shqator qilib
(76x38)x8,8-1; (76x38)x9,7-1; (76x38)x11,4-1 tizimlarda ekilgan 12-13-14
18
variantlarda 2-variantga nisbatan 5,8-6,6-4,3 s/ga paxta hosili yetishtirilganligi
kuzatilgan. Pushtalarga yoppasiga plyonka to„shab, chigitlar 90x(60x30)x12-1 va
90x(60x30)x15-1 tizimlarda ekilgan 7-8 variantlarda 2-variantga nisbatan qo„shimcha
ravishda 2,5-1,4 s/ga, pushtalarga yoppasiga plyonka to„shab, chigitlar (76x38)x8,8-
1; (76x38)x9,7-1; (76x38)x11,4-1 tizimlarda ekilgan 15-16-17 variantlarda esa 2-
variantga nisbatan 2,2-3,0-1,8 s/ga paxta hosildorligi olinganligi aniqlangan.
Dissertatsiyaning «G‘o‘zani turli ekish usullari va tizimlarida ekib
yetishtirishning iqtisodiy samaradorligi» deb nomlangan beshinchi bobida 2018-
2020 yillar davomida olib borgan tadqiqotlarning variantlar kesimida iqtisodiy
samaradorligi bayon etilgan.
Chigitlarni ochiq pushtaga 90x10-1 tizimda ekilgan 1-variantning iqtisodiy
samaradorligi tahlil qilinganida, rentabellik darajasi esa mos ravishda 18,3 foizni
ko„rsatgan bo„lsa, chigitlar ochiq pushtaga qo„shqator qilib 90x(60x30)x12-1 va
90x(60x30)x15-1 tizimlarda ekilgan 3-4 variantlarning rentabellik darajasi 1-
variantga nisbatan 3,0-4,9-2,3 foizga yuqori bo„lganligi aniqlandi.
Chigitlar pushtaga, plyonka ostiga yakka qatorlab 90x10-1 tizimda ekilgan 2-
variantning iqtisodiy rentabelligi o„rganilganida esa 25,8 foizni tashkil etgan bo„lsa,
chigitlar pushtaga plyonka to„shab qo„shqator qilib 90x(60x30)x12-1 va
90x(60x30)x15-1 tizimlarda ekilgan 5-6 variantlarda 2-variantga nisbatan rentabellik
ko„rsatkichi 6,9-7,0 foizga, chigitlar pushtaga plyonka to„shab, qo„shqator qilib
(76x38)x8,8-1; (76x38)x9,7-1; (76x38)x11,4-1 tizimlarda ekilgan 12-13-14
variantlarda 10,1-11,9-10,5 foizga, pushtalarga yoppasiga plyonka to„shab, chigitlar
pushtaga qo„shqator qilib, 90x(60x30)x12-1 va 90x(60x30)x15-1 tizimlarda ekilgan
7-8 variantlar 5,2-5,5 foizga, pushtalarga yoppasiga plyonka to„shab, chigitlar
pushtaga qo„shqator qilib (76x38)x8,8-1; (76x38)x9,7-1; (76x38)x11,4-1 tizimlarda
ekilgan 15-16-17 variantlarda 6,4-8,3-8,1 foizga yuqori bo„lganligi kuzatilgan.
Dissertatsiyaning «Ishlab chiqarish sharoitida olib borilgan tadqiqotlar va
ularning natijalari» deb nomlangan oltinchi bobida 2022 yilda ishlab chiqarish
sharoitida olib borilgan sinov tajriba natijalari bayon etilgan.
Ishlab chiqarish tajribalari 2022˗yili Andijon viloyati bo„yicha jami 192,6
gektar maydonda olib borildi. Tajriba variantlar o„rtasida chigitli paxta hosildorligi
aniqlanganda, pushtaga plyonka to„shab, chigitlar qo„shqator qilib, 90x(60x30)x12-1
va (76x38)x9,7-1 tizimlarda ekilganda paxta hosildorligi o„rtacha 38,0-40,4 s/ga,
rentabellik ko„rsatkichi 28,8-34,6 foizga teng bo„lib, pushtaga plyonka to„shab,
chigitlar yakka qator qilib, 90x10-1 tizimda ekilganga nisbatan qo„shimcha ravishda
2,2-4,6 s/ga paxta hosili olinib, rentabellik darajasi 5,7-11,5 foizga yuqorilagani qayd
etildi.
Paxta hosili chigit ekish usullari kesimida tahlil qilinganida esa ochiq
maydonga ekilgan tizimlarga nisbatan plyonka ostiga ekilgan tizimlarda paxta
hosildorligi 5,8 s/ga dan 6,8 s/ga gacha, rentabellik ko„rsatkichi esa mos ravishda 5,6
foizdan 12,1 foizgacha yuqori bo„lganligi aniqlandi.
Olingan natijalardan ko„rish mumkinki, ekish tizimlari bo„yicha paxta
hosildorligi ko„chat qalinligi hisobiga qo„shimcha ravishda 2,2 s/ga dan 4.6 s/ga
gacha hosil olinib, rentabellik darajasi 1,8 foizdan 11,5 foizgacha o„sgan bo„lsa, ekish
usullari bo„yicha ochiq maydonga nisbatan plyonka ostiga ekilganida paxta hosili 5,8
19
s/ga dan 6,8 s/ga gacha, rentabellik ko„rsatkichi esa 5,6 foizdan 12,1 foizgacha yuqori
bo„lganligi aniqlangan.
|
