VI. SALT ISH ISROFLARINI HISOBLASH
Transformatorning ikkilamchi chulg’ami ulanmagan holda ( Zn=∞, I2=0) ishlash rejimi uning salt ishashi deyiladi. Bu holda EYuK lar va toklar tenglamalari quyidagi ko’rinishni oladi:
I0a - salt ish tokining aktiv tashkil etuvchisi;
I0p - reaktiv tashkil etuvchisi.
I0p<10% I0 bo’lgani uchun I0≈I0p.
Transformator salt ishlaganda foydali quvvat nolga teng bo’lganligi uchun transformatorga kirishdagi quvvat P0 salt ishlash rejimida magnit o’tkazgichdagi magnitaviy isroflar Ppo'l ( uyurma toklar va gisterezisdagi isroflar ) bilan faqat birlamchi chulg’am misidagi elektr isroflar ga sarflanadi. Lekin tok I0 qiymati unchalik katta bo’lmaganligi, ya’ni I1n ning 2-10% dan oshmaganligi va chulg’am aktiv qarshiligi tufayli elektr isroflar 3·I20r1 ni hisobga olmaslik va salt ishlash quvvatining hammasi magnit o’tkazgich po’latdagi magnitaviy isroflarni qoplashga sarflanadi, ya’ni P0=Ppo’l. Shuning uchun transformatordagi magnitaviy isroflarni salt ish isroflari deyish qabul qilingan.
100. Sterjendagi indukstiya
101. Yarmodagi indukstiya
102. Egri stikdagi indukstiya
103. Egri stikdagi sterjen kesimi maydoni
104. Ad-2, 8.10-jadvaldan sterjen, yarmo va stыklar po’latlari uchun solishtirma isroflarni aniqlaymiz.
VII. TRANSFORMATORNI ISSIQLIK HISOBI.
Transformatorning qizishi va sovutish muammolari xuddi aylanuvchan elektr mashinalariniki kabidir, shu farq bilan-ki, transformatorlarda aylanuvchan qism bo’lmaydi. Bu esa ventilyastiyaga hamda mos holda ularni qizishiga ta’sir etadi. Mashinalardagi kabi transformatorlarning o’zak va chulg’amlaridan ajralib chiquvchi isroflar issiqlik energiyasiga aylanadi va transformatorning mos qismlarini qizishiga sabab bo’ladi.
Moyli transformatorning issiqlik rejimi kuchli darajada uni sovutish usuliga bog’liqdir. Transformatorlar sovutish bo’yicha quyidagicha farqlanadi:
a) tabiiy moyli sovutish;
b) shamol berish orqali tezkor sovutish
v) majburiy moyni aylantirish (stirkulyastiya) va uni suv yoki havo orqali sovutish.
7500 kVA gacha bo’lgan transformatorlar tabiiy moyli sovutishga ega katta quvvatli transformatorlar shamollatish va maxsus hollarda majburiy moyni stirkulyastiyalash orqali bajariladi.
Transformator ishlash jarayonida doim qiziydi. Ishlash davomida muhit temperaturasi +350C bo’lganda transformator chulg’amlarining temperaturasi +700C dan ferromagnit o’zakniki +750C dan; moyning ustki qatlami +600C dan ortib ketmasligi lozim. Amalda sovitish usuliga qarab quruq (S markali), moyli (M markali) va yonmaydigan suyuq dielektrik bilan to’ldirilgan kuch transformatori keng ishlatiladi. Quruq transformator bino ichida, stexlarda o’rnatiladi, ular ishlatishda qulay. Havoning elektr mustahkamligi pastroq bo’lganligi uchun quruq transformatorda izolyastion bo’shliqlar va ventilyastion kanallar kattaroq qilinadi.
Quruq transformatorning quvvati 1600-2500 kVA, yuqori kuchlanish 15-20 kV gacha bo’lishi mumkin. Moyli transformatorda ferromagnit o’zakni chulg’amlar bilan birga transformator moyi bilan to’ldirilgan metall bakka joylashtiriladi. Transformatorlarda elektr mustahkamligi 70-120 kV/sm bo’lgan maxsus tayyorlangan mineral moy ishlatiladi. Kichik quvvatli (30 kVA gacha) kuch transformatori bakining devorlar tekis bo’ladi. Kattaroq quvvatli (1800 kVA gacha) transformatorlarda sovitish yuzasini kattalashtirish uchun bak devori qobirg’asimon qilib tayyorlanadi, bu maqsadda bak devorlariga maxsus trubalar payvandlanadi. Quvvati 1800+10000 kVA gacha bo’lgan transformatorda bakning tashqi tomonida trubali radiatorlar o’rnatiladi. Quvvati 10000-63000 kVA bo’lgan transformatorda radiator trubalari tashqi tomondan maxsus ventilyatorlar bilan sovitilib turiladi. Yanada katta quvvatli transformatorlarda moy nasos yordamida maxsus sovituvchi qurilma o’tkaziladi va moyning majburiy harakati ta’minlanadi.
Havoning transformator moyiga zararli ta’sirini kamaytirish hamda bok hajmini kengaytirish maqsadida quvvati 75 kVA va undan ortiq transformatorlar qopqog’i ustiga maxsus kengaytiruvchi bak o’rnatiladi. Kengaytiruvchi bak asosiy bak bilan truba orqali tutashtiriladi. Odatda transformator moyi kengaytiruvchi bakning yarmigacha to’ldiriladi. Kengaytiruvchi bakning havo bilan tutashadigan joyiga biror idishda havoning namligini o’zida olib qoluvchi modda-sorbent qo’yiladi. Quvvati 160 kVA va undan ortiq bo’lgan transformatorlarda moyni tozalab turish uchun termosifon filtr o’rnatiladi. Kengaytiruvchi bakning yon tomoniga undagi moyning sathini ko’rsatuvchi shisha naycha o’rnatiladi.
Quvvati 1000 kVA va undan ortiq transformatorda uni ichki buzilishlardan saqlaydigan maxsus saqlagich asbob - gaz relesi bo’lib, u asosiy bakni kengaytiruvchi bak bilan tutashtiruvchi trubaga o’rnatiladi. Har bir transformatorning baki devorida o’rnatilgan temir tunukachada uning texnik ta’rifi yozilgan bo’ladi.
111. Haroratning ichki tushuvi katolok o’lchamiga ega bo’lgan tashqi g’altak ,,Г” uchun hisoblanadi. 1m3 hajmda chulg’amdagi isrof.
112. Chulg’amni o’rtacha shartli issiqlik o’tkazuvchanligi.
113. Qatlamlararo izolyastiyani hisobga olgandagi o’rtacha issiqlik o’tkazuvchanlik.
114.,,Г’’ g’altakda haroratning to’liq ichki tushuvi.
a-Г g’altakning radial o’lchami a'2 -ekran – В g’altak – kanal=5,33-0,5-1,478-0,3=3,052 sm
(Qisqa tutashuv hisobidan) =30,52 mm.
115. Haroratni ichki o’rtacha tushuvi
116. Chulg’am sirtida haroratning tushuvi.
Issiqlik oqimi zichligi
(qisqa tutashuv hisoblari)
117. Chulg’am haroratini moy haroratidan o’rtacha oshishi.
Θ0.мср= Θ0.ср+ Θ0.м=2,77+16,6=19,37≈19,40C
|
